He Reo No Te Ao Tawhito I. TE AKA RAPANA (Te Tii)

WAIATA MO NGA TUPAPAKU KATOA Ko tenei waiata he waiata tenei ka waiatatia ake e au. Ko tenei waiata no Ngapuhi. Ko au e korero nei ko Te Aka Rapana, ko taku iwi, ko taku hapu ko Ngati Pikiao, ko Ngati Kauwhata, o te Arawa. Ko ahau e whakatikatika nei i etahi o nga waiata kua mutu ake ra, a me nga patere. No reira ka waiata ake au i te waiata nei, ko tenei waiata e tika ana mo nga tupapaku katoa. E taka ki te raro mai koia ana te aroha, Te roimata e tae ke i runga he puna noa ra, Utuia i te roa, ko te tau ko te aroha ra i, To tinana te akau e hunga i, whitirere ki te Ao, I oma ai me whakau, kua tatu ki taua, ki te ipo Tipare ai, e mohio atu nei ko te wairua kei te Whakatata, komingo ana te tau o taku ate pehia Rawa i Puke me he manu tu aurere ana te whakapai; I aku rongo tuku nui kei honaia e te korero; Kau mai ana ia i te tai timu kei Kaipara, te Ngakau ra e kawe ana, kia tomokia te ngaru, taua ki Te reinga; e tae ki reira, kei hoki muri mai ko te Wairua mate, ki te iwi. Na ka mohio mai ai koutou te tikanga o tenei waiata i ki ake ra au ka tika mo nga tangata katoa. Kahore hoki i whakahua tangata, kahore i whakahua koroke, tane, wahine ranei. Ko tenei waiata no Ngapuhi, no roto i Ngapuhi. Na koina te mea e whakatikatika ake ana au i tenei mea i te waiata ka tika mo nga mate katoa. Kahore he mea kia wahine rawa, kia tane rawa, e tika ana mo tenei mea mo te aitua. Na kati ake taku whakamarama mo tenei waiata.

WAIATA TIKI TUPAPAKU Ko tenei waiata he waiata mo tenei mea mo te tangata mate. Haria mai ana ki tetahi wahi. Koira au i whakamarama ake ai, i waiata ake ai i tenei waiata me ona whakamarama, kia mohio ai nga tangata ehara ke tenei waiata mo te tangata, engari i roto i tenei ra kua hurihia mo te tangata. Ko te tikanga ke o tenei waiata mo te huahua kuku tona tikanga. A e hiahia ai au ki te korero i tenei mea, hei whakatikatika i tenei mea; kei haria tonutia hei waiata tiki tupapaku. Ko etahi o tatou takiwa kei te mau i tenei kaupapa i te ahuatanga o tatou tupuna o mua. Ko tenei mea ko te tiki tupapaku ki te haere ki te tiki, ka karangatia, ka haere atu, kahore he tangi. Mehemea ki te tangi te hunga haere atu ki te tiki i taua tupapaku, kua waimaori te tangi. Na, no reira ko tenei waiata i waiatatia ai hei tohu ki te iwi kainga, e tikana atu ana taua tupapaku, e mauria ana. Kei roto tonu i tenei waiata e mohio ai te iwi kainga, te iwi o te marae, he waiata tiki tupapaku, e haria ana. Na taihoa au e whakatikatika haere i nga kupu o tenei waiata kua haria hoki i roto i tenei ra, hei waiata tiki tupapaku. Na ka timatatia ake nei, ka haere te ope ki te tiki, te mea tuatahi he waiata paoho kotahi te tangata mana e waiata. Tuhia te kawe, te kawe, te kawe oi ko te kawe o te haerenga. kawe o te haerenga. Tu atu taku tira i te ahiahi ko Ue ko whakataka te manu ki a tane, nau mai e waha i toku tuara. Na kua mohio tonu mai te iwi kainga kua whitiki. Heu e, heu e te pu o Tongariro kia whakatangatanga hopuhoputanga ki tona wai pehapeha e tangi haere ana ki roto o Maea a te, waho te kainga o aku manu. Ko te tino tikanga tera o te waiata nei. I tenei ra, waiho te kainga mo koutou. Na ko te hurihanga mai tera i te tikanga e mea nei au he waiata manu. E tae koe ki te rangi e uia mai koe. Kei hea, kei hea, kei hea te kura matapipiri, Na Rua-koruato-whangawhangaia-ariki ko Pu Ko Whiti ki te wharau rohe o Paura o Wheoro Ko ianei i te pa te pa whai hei he hiki i te Manu i te aha ko te manu i te aha i te manu repo. Kani ake, kani ake, kani mataura i raro ra tapore.