He aha oti i te ingoa Māori?

Muka, Volume 26, Issue 3, 1 September 2013, Page 5

He aha oti i te ingoa Mā ori?

Hei kinaki mai i nga korero mo te Wiki o te Reo Maori 2013, kua tlkina atu tetahi wahanga korero mai i TeAo Hon 71 no te tau 1973.

Na HepaTaepa te korero nei, otira, he pai tonu te roanga o tana whakamarama mo tenei mea te ingoa Maori. Ko te wahanga i kapohia ake, he korero paki mo te taenga mai o tetahi tangata no Airana ki Aotearoa me nga ahuatanga ka pa ki a ia i a ia e kimi ana i tana hui. Ahakoa i tuhia te korero nei neke atu i te wha tekau ki mua, he nui tonu nga akoranga kei roto mo tenei mea te ‘ingoa Maori’ me to tatou reo. Kaore te korero nei i rawekehia e te pene whero o Te Taura Whiri, he pai tonu kia wanangahia nga ahuatanga e kitea ana i nga tuhinga o mua. Hei kai ma nga whatu e hoa ma!

E hoki ana nga mahara ki tetahi tangata no Airana, i haere manurere mai ki Niu Tireni, he waewae tapu hoki ia. Ko tana whakamau mai he kauwhau ki tetahi hui nui tonu. Ka tau ia, whakatika tonu mai kite teihana matua o Akarana. I reira ka kite atu tepota i a tauiwi e kimi ana i te tereina hei hari ia ia kite takiwa o tana hui. Te uinga atu ate pota ko hea tana tira, ko te whakahoki mai ki Nakerewakere. Ka raruraru te pota ko te kinga atu ki teAirihi nei, kaore i tika tana haerepenei mai, te ahua nei me haere ke ia ki tetahi whenua ke. Upu tonu a tauiwi ki tana, ara, ki Ndkererwdkere, takiwa o Niu Tireni, a, kei a ia te kauwhau i taua po tonu, i mea haora. Kaputa te mahara kite pota, ko tana ngaronga atu, kaore i roa, ko te pota kaputa and me tetahi mapi o Niu Tireni, ka whakaaturia atu, ara, tika tonu tana, ko Ngaruawahia rd hoki tana e whakamau atu nei. He tika rd, engari he waewae tapu tenei ki enei moutere,

na reha hei aha ake tana whakahua, engari tatou o te wd kdinga, te hunga mangere kite whakahua tika i nga kupu Maori. Rongo ai hoki au i etahi o ngaitaua ina whakahua i nga kupu a tauiwi, e, kia tika tonu, a, ko a te Maori hei aha ake.

He patai ka uia, “He aha ta te whakahua tika kite patai kei 6 tatou aroaro, ara, He aha oti ite ingoa Maori?'' Ki toku whakaaro he nui tonu te hangaitanga o tetahi ki tetahi, ma te tika hoki o te whakahua eputa ai te wariu o nga kupu, ara, o te reo tonu and. Nd TaAnaha Peka i tuhi, “Ehara te reo i te kupu kau. Kiki tonu aia kupu i nga ahuatanga epa ana kite hinengaro, a, ka puta ko nga whakaaro. E kore e taea te rotarota i a te hinengaro, matua maringi mai aua ahuatanga ite huakanga ite tatau ote reo. E kore e hou kite manawa, e

mohio ranei kite hinengaro o te iwi matua mohio rawa ki tana reo. ”

Tirohia te roanga o te korero nei ki http:// teaohou.natlib.govt.nz . Nga mihi ra ki te Maori Purposes Fund Board na ratou i whakaae kia tangia tenei wahanga o te korero ‘He aha oti ite ingoa Maori?’ na ;

Hepa Taepa TeAo Hou 71 (1973).