Te Hui Tuawhā a Ngā Tāngata Whenua Puta Noa I Te Ao I tū ki Albuquerque, New Mexico Mai i te 16-21 Pipiri 1996.

Muka, Volume 9, Issue 4, 1 September 1996, Page 1

Te Hui Tuawhā a Ng ā T ā ngata Whenua Puta Noa ITe Ao Itū ki Albuquerque, New Mexico Mai i te 16-21 Pipiri 1996.

No te tangata whenua o Amerika, ara, nga Inia tae atu ki 6 tatou whanaunga o Hawai’i - te reo tawhiri kia rauika atu nga tangata whenua ote ao kite taone o Albuquerque, rohe o New Mexico, whenua o Amerika atu ite 16 o Pipiri kite 21 o Pipiri ki reira whiriwhiri ai i nga take e pa ana ki a tatou katoa. Ko te tira Maori i tautoko i te reo karanga o te wa ko tona 150-180 nei, a, haere katoa atu i te taha o to tatou Arikinui, o Te Ata-i-rangi-kaahu, te kairangi o Te Kohanga Reo. I tona taha ano tona hoa rangatira a Whatumoana Paki.

No te Ratapu, te 16 o Pipiri, nga whakatau kite hunga whakaeke, a, na Pihopa Kingi, kaumatua o Te Arawa, nga mihi a te tira Maori i whariki kite aroaro o te tangata whenua. I wa tatou nei hoki, i to te Maori ahua, ka rangirua tonu nga whakaaro, ka kutekute noa, i te ahua tonu o nga whakatau. I pai ai, i to te Maori ano ahua, piki, heke tau noa atu ki hea ranei, i u te tira Maori ki tana.

Ao ake, ko nga kaikorero - tena me tana kaupapa, tena me tana. Heoi ano te mate o tenei ahua ko tona 10 nei pea nga kaikorero e korero ana ite wa kotahi, a, ko tau he whiriwhiri ko wai ra tau e haere atu ai kite whakarongo, a, mena tokorua, tokotoru noa atu ranei au e hiahia ana kite whakarongo atu kua mate kite whakatau ko wai ra ote tokotoru.

He mate atu ano to tenei ahua. Ka kahakina nga kaupapa korero e te hunga mai i nga whare wananga me era momo wahi, a, i to ratou ahua ano e korero noa ana ki a ratou ano i te kore noa iho o te nuinga e ahei kite whai atu, ka mutu kaore hoki nga kaikorero e whakahangai i a ratou korero kite hunga e whakarongo atu ra kia marama ai, kia mohio ai he aha ra ta te kaikorero e korero ra.

Mena au i te kimi he noa nei ina ke noa atu te roa o te rarangi komekome ka taea e au engari me penei ke pea te titiro. Eai kite wahine matua o roto i nga whakahaere kaore noa iho i roa i mua atu i te taunga o nga manuhiri katahi ano ka ata kitea he aha te aha.

Ahakoa tonu i a matou i tau atu ai kaore ano kia tino aro i a ratou e aha ke ana ra. Aua atu, i puta nga mihi, i haere nga korero, i tutaki atu ano ki nga mea i tutaki i nga hui o mua atu, i tutaki atu ano ki etahi mea hou. I aua wake ra ote noho noa iho, ote kai tahi, ote inu tahi, ka tino puta nga korero. Koira ke pea te hua nui i puta.

Ko au i whakahlhi, i whakamenemene kite tira haere. Paku noa iho te ki atu ki konei tatou, e kare ma, a mea wa ki mea wahi, e kare ma, me noho tahi tatou, e kare ma. Na tenei ahua ka tirohia mai te nui o te tira Maori e noho tahi ana, e whakaahuru ana i te noho a to tatou Ariki me tona hoa rangatira.

No te taenga kite ra o nga poroporoaki naku nga mihi i uhi kite iwi kainga. Ahakoa kaore i ata whakaritea he wa e haere ai nga poroporoaki no te tunga ake o te toihau o te tira o Ahitereiria, tona ahua 200 nei, kite whakatakoto i ana mihi, ka whai atu au kia watea ai, a, kia tutuki ai tera wahi.

I te ra ano o te poroporoaki ka haere ko nga amuamu ote hunga rangatahi Inia mete ki i runga ano ite ahua o nga whakarite i katia ratou ki waho.

I te wa i whiua ai aua korero nei kua noho ke mai ko 6 tatou whanaunga o Hawai ’ i kite tepu na te mea kei a ratou te hui a te tau 1999. I aroha atu au ki a ratou i noho nei hei papa mo nga whakarite o te hui ehara ke hoki i a ratou te he. I pai ai he wahine kaha a Pua Kanahele, a, nana ka ahua tau te mauri o te rangatahi i a ia ka ata whakahuihui i a ratou kia ata korerotia ano te take nei.

I whai wahi atu ano tetahi o a tatou rangatahi, a Te Huaki Puanaki me tana korero Maori ka ki ia me mahi tahi ke nga kaumatua mete rangatahi kaua ke e totara wahi rua. Ma tetahi e tu te turanga o tetahi a tona wa, a, kei tetahi hoki nga matauranga e hiahiatia ana e tetahi.

Ahakoa nga kurakuraku, nga manakanaka ka taea te korero ko te mea nui i kite atu, i kite mai, i whakawhitiwhiti whakaaro, a, tau katoa nga mahi i runga, a, i roto i te wairua o te harakoa, o te aroha me te rangimarie.

Ka mihi tonu au ki to tatou kairangi, ki to tatou Arikinui raua ko Whatumoana mo raua i noho mai hei ngahunga atu ma te tira Maori. He tino tika te korero a 6 tatou matua, tipuna i ki ra, ‘Haere i muri i te tira paraoa.’ Na raua ka rangatira te haere nei.

Kati, me whakatepe noa ake ki konei ki aku ake mihi ki a tatou o Te Poari Kaitiaki i waimarie nei ko au kia noho mai i te atarangi o to tatou Ariki.

Kei te tumuaki, kei Ta Mokonuiarangi, he nui nga patai ki a koe mete ora tinana. Papouri ana ratou i te rongonga i te ahua pangia koe e te mate engari e whakamaui ake ana. Ko te inoi ote ngakau kia tino piki te ora ki a koe.

Hei konei noa ake, kei nga kaitiaki, tena ano ra koutou, otira tatou, katoa.