TE MINITA MAORI I OHAEAWAI.

Wananga, Volume 5, Issue 32, 10 August 1878, Page 400

TE MINITA MAORI I OHAEAWAI.

Utaina atu tenei kia te Wananga hei titiro ma nga iwi e tae atu ai a te Wananga, me poroporoaki te tuatahi. E hoa ma tena koutou. He reta whakaatu tena naku ki a koutou i te taenga mai o Hone Hiana, te Minita Maori, ki Ohaeawai. No te 13 o nga ra o Hune, 1878, ka tae mai ia, ka huihui matou ki roto ki a Mihi Wira whare Kunanga Maori ka timata te korero ki a ia, he karanga atu ki a ratou ko ona hoa Maori ka tae mai nui kite takiwa o Ngapuhi haereero ai, a i tonoa e matou ki a ia i taua ra etahi mea e takoto raruraru ana i o matou ngakau o te ra rano i whakataua iho ai ki runga ki a matou, e tae noa ki taua ra i korero tahi ai mete Minita M:iori. Katahi ka whakapuakina ki tona aroaro:— 1. Ko te paura kia nui ake. 2. Ko te Kaunati Kaunihera kia whakakorea. 3. Ko nga tamariki Mibinare kia mutu te mahi Kavea - natanga. Na e hoa ma ki taku whakaaro, nui atu te marama ota matou tono ki enei mea e toru. Otira me korero e ahao. te tikanga o aaa mea kiaoiarama koutou, te kai titiro, to kai whakarongo, mete hunga na ratou aua tikanga kat korerotia ake nei. Ko te paura te tuatahi. I tonoa ai © matou te paura, he titiro na matcu ki etahi atu takiwa x roto i te Porowini o Akarana e rere ke ana te ahua, ara ki Hokianga :—1 pauna paura, 10 pauna hoota, 250 kiepa, Na ki o matou takiwa, ara, ki Oromahoe, Pakaraka,

Ngawhitu, Waiinate Ohaeawai, Opango, Kaikohe, Tau--100 iiepa. Na konei ka rapu o matou whakaaro, ko wai rawa rate hunga e maminga nei i a matou, ka rohe tenei. .Ko te tuarna 2. Ko te Kaunihera. I tonoa ai e matou tenei mea, he mahara no matou e kore rawa e tika kia hoatu inoni nga Maori katoa puta noa i Aotearca, hei utu i o ratou whenua, i a ratou kuri, me etahi atu mea a te Maori e kna nei kia utua, a kia riro aua moni mo nga ron. Ko tona take marama i tika ai tenei mahara kola tenei. 1. I whakahaua i roto i te Kahiti o Nui Tireni kia rongo nga iwi, nga hapu o Nui Tireni, kia matau te iti te ra!u,akuapeneitia ana i roto i taua Kahiti. Na he panmtanga tenei kia mohiotia ai, ko te take a W tangata no ratou nga ingoa e mau nei i te rarangi tnatahi i raro nei, ki nga piihi whenua o tnaa nei i te rarangi tuarua. Ka whakawakia a te mea o nga ra o mea, e te Kooti Wnakawa Whenua Maori ki mea, ko nga tangata katoa o whai tikanga ana mo aua whenua me haere ki reira ka oti te whakawa, ka puta te Karauna Karaati kite Imn'n i kitea tona tika e te Kooti, heoi ano, he tino whakaotin°-a tena e kore rawa e ahei kia peke mai tetalii atu tangata ki muri. Na, tena e hoa ma no hea tenei tangata a te"~Kauto Kaunihera, e tono moni nei mana, he take tupuna ranei, he aha ranei, no reira taku mahara e kore rawa e tika tu Maori kia_ hoatu moni mo nga whenua kua whakataua nei e te Kooti te tika ki a ia, ara kite Maori i i our take tupuna. ° 2. Ko te moni o te Koroni o Nui Tireni e kiia nei na te Kawanatanga, na te Maori te nuinga o taua moni. he pono rawa tenei, na te mea ko te Maori te mutunga ake o nga hokohoko, ara, ko nga waipiro me nga tupeka e maua mai nei e nga Pakeha i roto i nga wharo takoto ranga o aua mea, e nukuhia ake ana te utu o aua mea kia matou, kia ea ai ta ratou moni i riro atu i to Katiraauhe mo aua mea, a ko te Maori kahore ratou i hokohoko i aua mea ki etahi atu tangata kia hold mai ai tana moni ki a ia. Engari ko aua mea i kainga e ia pau ake ko nga kakahu i kakahuria pakaru ake, riro atu ta ratou moni ngaro atu, ngaro rawa atu whai hoki, ko to Maori te iwi kaha rawa atu kite kai i enei mea e rua, i te waipiro, i te tupeka, a mete nui o ta ratou moni e riro ana i te parawhete i roto i to tau kotahi i te hunga na ratou aua mea, koiataku man ara, e tino tika ana kia kiia taua moni na te Maori, a kati atu he moni ma te Maori mo aua rori ko tena an ake. 3. Ko nga tamariki mihinare, i tonoa ai e matou tenei mea, he mahara no matou ko nga tamariki anake a nga mihinare, nga kai whakahaere o nga tikanga ki runga ki o matou takiwa, a ko etahi o aua tikanga e hengia ana e te iwi nui tonu o Ngapuhi, a na aua tikanga i whakaparahoko ai te iwi kia ratou. Hoi ra, ko etahi o aua mea i whakaaetia e te Minita Maori, i runga i ta matou tono. Tenei hoki tetahi kupu ke hei matakitaki mate iwi, ara ko to tatou Kawanatanga hou e tu nei. Kei te whakamoemiti atu matou ki to tatou Kawanatanga hou, otirakei a waikahua raua ko waikatohu te tikanga, kei te haere mai pea nga ra, a tera pea e pihi ake ano nga tikanga kino a te Kawanatanga tawhito i roto i ona tangata e noho tonu nei i roto i te Kawanatanga hou nei, a ka mate ano pea te iwi Maori i a ratou tikanga, engari me he mea i whakakorea rawatia atu aua tangata o te Kawanatanga tawhito nui rawa te pai ahakoa Komihana Kai-whakawa ranei me kore rawa atu ka tika, he aha hoki te pai o te whare kia whakahoutia ko te tahuhu anake me ona hipoki, a ko nga pou he pou tawhito, e kore ranei aua pou e whati a ka taka katoa te tuanui kite hunga e noho ana i roto? Engari kia hoou katoa nga mea, ka orate whare katoa. Whai hoki me to tatou Kawanatanga kia hoou ona tangata katoa. Kia rite ai kite kupu o te karaipiture e ki nei, e kore e ahei te papaki hou te whakapiri kite kakahu tawhito, e kore ano hoki te waina hoou e ahei te

nnngi ki nga ipu tawhito, penei ka pakaru nga ipu a ka manngi to waina, engari me ririDgi te waina hoou ki nga ipu hoou aka ora tahi raua kati nga kupu.—Na Renata Paeaiee Kawatuau.