Nga Korero o te Hui Karauga ia Ta Hori Kerei Raton ko ona hoa ki te Waiohiki wahi o Heretaunga.

Wananga, Volume 4, Issue 51, 29 December 1877, Page 506

Nga Korero o te Hui Karauga ia Ta Hori Kerei Raton ko ona hoa kite Waiohiki wahi o Heretaunga.

No te Hatarei te tekau ma rima o nga ra o Tihema nei i tu ai te hui ki Te Waiohiki, te take o taua hui he whakaaui kite tunga ote Kawanatanga aTa Hori Kerei ratou ko ona hoa.

No to tckau o nga haora o to ata ka rc-re atu nga kareti I la Hon Kere; ma i te taone o Xejua nei. Koia tenei te xuana o nga Kareti ko to Ta Hori Kerei ratou ko Te Paraono, ko Pukanana ko Te Mitere me Hone Waiti to mua ; muri -no ko to Te Hiana ratou ko te iramutu a Hori Kerei me i le Peka, Hekeretari kia te Hiana ; muri iho ko to Hoani ;L ahe r atou ko Te Kerehi ma : muri iho ko to Karaitiana lakamoanama: kei muri atu etahi kareti e rua tekau, maha atu ranei e whai haere mai ana. No te tekau ma .alu o nga haora ka tae te tira ra ki Te Waiohiki : ka tae JUU kite awa o 1 utaekuri kua tae mai nga kai-powhin j k: tera taha o te awa powhiri ai. Ko te tokomaha o nga Kai-powhir: tae atu ki to teru ran, maha atu ranei. Nui ! a ' u te P a i kite titiro atu, i to rawe mai o nga kakahu n:e < nga hui a o taua iwi, a tetah:, lie pai no ta ratou ko te tenei : '"* 1 ■. / L tarn a c tania te maroro. . laaiinki ra tc lohu o te ua;ia, kai taku rin~a ma a ana tc upoKo ■ > Tc K.a\vautataki. lie pu katoa i nga ringa o nga tane. he horo he pakete ai*iha 1 o ug.i wahmo. Ka whiti atu te ope. ka tahi ka neke atu te iwi ra k ( runga kite talia c te pa, i reira ka ,ahi ka tu koia tenei knpt; o tc nerupcrn. K:a k:;;:a. ar« a 1;, kia :a. au n-:. K:a rcri' a* u *e I\u*.vnr,:i ta'.vrii * "•. K. ui a ;.: ; t;;; ro ?na; a.:. ae. a*\ a. ana re wnonua i te rite o to tup-eke a te tangata. ivo Renata K.-.m- pn. K q P.h ra K.u'uhata. me PeniTe l'a- • uairangi nga kai-: >."tan. Moteatea ana te Pakeha kite :i : " " l '- t,5 P" k - a »«•* tangata. kite jvai hoki o tana mahh i\a mutu te tu ngr.rehu. ka tahi ka mahue nga Kareti o Ta ", u . n ve . l cl u:;i - In '-' o te Pakeha me o tu Maori, ka whaov.;hiua ki r. ? p.i. kite wahi e tu ana te whare whakairo o I arena, i r<_-;ra h.o.c te teneti hei nohoanga mo te inauuwhiri. liui katoa nga Maori o taua hui tera e tata ki tc I nma rat: tangata. I reira katoa nga rangatira o Xgatiiahunpinu. ah a matou i kite ai ko Tare'na Te Moana- : cm ko Renat.i Kawepo, ko Noa Huke, ko Henare Tomoana ko Meihana Takim, ko Paora Kaiwhata, ko Te Hapukn 1 ko le \\ aa*a Kawatini,ko Paora Torotoro, ko Henare 1 Matua. ko Manaena fini, ko Urupeni Puhara, ko te Hara- : wira Tatere, me etahi atu mawai e tatau te nuinga atu ! Keii runga k ° Hose Waiti. Ka mea, » Kia°rua tekau i mene<.i a la Hori Kere: e kopikopiko ana, kia ta te ma- i nawa, ka tu te korero." Kei rijnga ko Xoa Te ll:a.\v,a. Ilaere mai ! Haere mai -■ Hoani Nahc ! haere mai, e te niema o Te Paremata ' hae-« ; mai koutou ko o hoa : Te take i ki atu ai au ki a koe, he PaKeha enei na t.n.a, no te mea noki ka rite i a koutou » nga hi alii a e matea ana e tatou c te iwi Maori, ma koutt. i; talou e mohio ai kite kimi tikanga hei oranga mo tato;:. Na, ko te tutukitar;ga tenei o nga mahara. Haere ma; ! haere mai . e larcu tuakana e Karaitiana Takamoana ! haer; mai i runga i nga ki o nga rongo korero o a tatou tuuuna. a Kupe raua ko Xgake. Kaati, ka timata koe kite *ha<_V' inai ki tern-; i\v:. ,<a u:>ki mai kuu i te Paremata, ki ton:; ■ atu au kia he hui ma tatou ki Pakowhai. a ko!.. tenei kua tu nei ki kuuei. Kua rongo katoa hoki tatou : ena ki aku. kia hakahokia ma: nga mea a tatou na te tvino i kawe ki to Ilauhau. I te haereuga atu o koutou i nga mema Maori kite Paremata. ka ki atu au kaua hj• ■ i weiiowehoa koutou nga niema Maori kei he. no to rich* wehcu'elie tonu hoki o tenei iwi e noho nt: i Hei'etaunga : pa ai te kino kia tatou. I koutci:aerenga atu kf t turaki i a Te Makarini. ka ki atu au "Haere.'" Ka hoki ake koutou i tera Paremata kua huri. e takoto trim an.-, taku whakaaro, kia whakakotahitia tatou. kia :;oh.< top!:. (Ka v-*aiata a Noa i tana waiata.) lleoi e tatari aria ai. kia Kontoi:, kia k< ta!i! to tatou uc'iio. na koutou hoki : iia<-r>- iiia:. k:a rite a: ra nga korero e rangona ana i;ei ; r "t" : lCot:g«'j-fti. Alma ke to pai o' nga korero o t> Kongoj)iij ; jer; ( ke ana tc mahi a te Pakeha. Haere mai t - a Hcri Kere: haere mai e Te Hiana, haere n:ai e taku

| tuakana, haere mai korua ko Hoani Sialic I Heoi ano ka I matu aku korero i konei. | , Kei runga ko Tareua Te Moajtajtui. Haere mai ' | haere mai, h?ere mai ! Haere mai e taku teina ! haere mai e Hoani Nahe ! Haere mai i runga i a haere i kiinihia ai ete whakaaro i roto i te mate. Ko tenei, e taku teina te mea i moliiotia ake ai e taku whakaaro, ko taku rongonga i tenei korero na, kua rere mai a Ta Hon j Kerei kei runga kite taha ki nga Maori, o tahuri atu ana jki te turaki 1 te Kawanatnnga tawhito. Koia tena e kakari mai na korua i kona, i Poneke. No reira taku moI ;io<.anga ake. he tangata aTa Hori Kerei no ruDga no era . nga putanga he ki_ runga kite inotu nei. Na, ko reira taku ; n:o.notanga ake ki tona kalia kite rere mai ki runga kia ; ki nga Maori. Mehcmea pea e taku teina, ko nga Kimihanga o nga mats i roto i nga takiwa o taua tupuna 0 taua matua. i te wa e moliiotia ana nga tikanga o tenei mea o te putanga 1 te mate, tena ko tenei, ko nga kimihanga o nga_mate i tenei takiwa i te Pakeha, kahore e mohiotia. >s a koia tenoi taku, liaere mai ! haere mai, e tak_ut"ina e Karaitiana Takamoana. korua ko to Pakeha ko la Hon Kerei ! Hcoti kahore aku kiniihanga korero, atiake taku he titiru atu ki tana kupu whakahoki ::;ai_ i to korero e korerotia atu nei. ko Paora Kaiwhata : Haere mai ! haere 1.1.1 ii* i a Tiot i ]\(jrei. hacp* rnai eie Iliana, haere mai kio k<).ua papa. Ha en.- mai ki Herutaunga, arahina mai a Hratn >.ahe, arahina mai a Kawana K- rei. arahina mai ki n'.. <%.ia kite ito raua papa. (He maha atu nga korero a 1 ;I °ra, i:e \vhai\apai anake kia Ta Ilori Kerei ma.) Ka whatahua i tana waiata. ica rm:tu ka noho ki raro. Koi runga ko "Wjp.f.ml* Ik Ota. He pai rawa ana korera. i maha rawa ano hoki. He whakahui ia Ta Hori Kerei ralou ko ona hoa i I\"i runga ko Rsnata Pcsctutt : He whakapai tana j kia Ta Hori Kerei ratou ko Te Hiana ma, mo ta ratou Kawanatanga hou. Ka oti tana waiata, ka uoho : ki raro. Kei runga ko Te \\ aaka Kawatint -. He whakapai ano tana ki ona hca kia Hori Kerei, kia Te Hiana, kia Karai- ; tiana Takamoana, kia Hoani Nahe ■ Kei runga ko Renata Kawepo : Ka mea. Haere mai ! e taku tuakana ! Laere mai e Hoani Nahe! Tena korua ka mii.i atu an ki a korua, tena korua. Mehemea i mate : atu korua, ka penei he karanga atu maku kia korua, haere atu ra, e hoa ma e ! Ko tenei kua ora mai hoki korua, ka mihi atu au, haere mai ! Ka mihi atu su ki a koe e Ta Hori : Kerei, mon hoki ka put.i i tenei rangi. Tenei taku kupu ki a koe, e takoto nui tonu ana taku mana, i tapiritia nei • e a I*® Kuini, ara, e tona Tiriti i Waitangi ; e ki nei, ici au ano te mana o toku whenua. Katahi nei koe te Pakeha ka poke mai. kei te tapuke kia ngaro taua mana. lie kupu tenei naku ki a koe, whakahoroa ake e koe nga oncont; ki raro, tukua kia puta ake taua mana, no te mea hoki, kua nui tonu i te kupu a Te Kuini, ara, i taua Tiriti tokti mana. Koia au ka ki atu ki a koe, whakahoroa atu nga oneone e tapuke nei i toku mana, kia horo atu ki raro, ».;a puta ai taua mana. Ileoi, ka mutu aku kupu ki a koe. Kyi runga ko Te^Hap.a'.yir* Tatere : Ko ana korero he m:h! atu kia Hori tverci ratou ko Karaitiana Takamoana ::: . u "' i;i kapai atu ki ta ratou Kawanatanga. Kei runga ko Te Otene Pomare : He pera ano ana korero me a Te Ilarawira Tatere. Kei runga ko Paora Tcrotoro : Ka mea. liaere mai '. ti-wre mai e te Manuhin tuarangi. kite kaainga o te tangata whenua. Kahore he kai, u:a te Manuwhiri mo ko au. K-i i. 4 koc. ko Kongo koe, ko \\ hakamautara Tania te korero. tahia Te Wananga. Ko Mat itikura. ko Matitireia. Mete whare Patari. e hui te rangiora, E ron-Z'i ki waho e, i. liaere _ mai ! tena koe e Kawana. Taku whare e tu nei. te mgoa o taku whare ko Hau-te-ana-niii. , ..9 ingoa whare so ckn tipuca ; fcei whare xnossgs mc

taua, kaua e wehea he moenga mou, moke, kia kotalii tonu he peeti mo taua, me moe ungutungutu he moe ma taua, kia hara mai ai tou mahana ki roto ki au kia atu ai toku mahana ki roto ki a koe ; ko te tena o to taua aroha. ko te mutunga tenei o tasu kumi ki a koe. Kei ruuga ko Kabaitiasa Takamoasa, ka mea. Karanga mai e Paora Kaiwhata, karanga mai e Tareha e Renata, e Te Harawira, e Noa e T\> t> 1 Paora Torotoro, e Te Waaka. Kaw'atini, e Renata PukiSmf Karanga mai koutou katoa ko to whanau kia Kerei raua ko teHiana, kia man a ko Hoani Xahe. Kanui taku whakapai kia koutou mo to koutou haercnga ake ki Nenia rawa whakapai ai ki a matou me a koutou Pakeha hoki A kanui taku whakapai ki n S a Pakeha o STepia mo ta ratou whakanui i a matou ko aku hoa. Xa ko taku wha kahe, ko nga nupepa o Xepia, mo ta raua tuhi kino i'o matou ingoa, mete ki e kore koutou c whakapai ki to matou hokinga mai. A no to matou taenia mai nei. ka kite raatou, kanui te whakanui o nga Pakeha o Ahuriri ki a matou, rue nga Ma«ri hoki o To "VVaiohiki. otira. o Heretaunga katoa, >ia koia au i mahara ai me turaki ana nupepatuhi kmo nci i tejngoa o to tangata. Heoi ena kupu aku ki a koutou. Na, he kupu ke enei kupu aku ki a koutou, ka pai ta koutou whakanui i tenei no te mea 1 hapai rawa tenei Kawanatanga i te icigca o"te tangata Maori. E whitu oku tau i noho ai au i roto i te Pareraata, na, katahi nei ano ka tu lie Kawanatanga hou mo Aotearoa ; a koia au ka whakapai ki ta koutou whakanui 1 taku Ivawanatanga. no to mea e hara i te mea mo ta^ u ® na . k ?i k »? r e, ko enei tangata hoki too te motu katoa V a Kerei raua ko Te Hiana, koia au ka whakapai atu nei ki akoutou,ina hoki kua puta mai etahi pukapuka whiricaoui a te motu nei. kei au, mo Ta Hon Kerei raua ko Ta Hiaaa : a taihoa ano aua pukapuka ka panuitia e au ki U.E W axasga. Heoi aku mihi atu ki a koutou Kei rnnga ko Hosi Nahf.. Ka mea, " Ka nui taku koa mo te nui ota koutou whakapai ki a maua ko a maua Pakeha. Ekoree tmo maha aku kupu mihi ki a koutou, i te mea he nui rawa no to koutou aroha ki a matou tera ano pea e whakanui katoa nga iwi o Aotearoa nei ki tenei. Kei runga ko Ta Hori Kerei. Ko Te Waitc tana kai-whakamaori. I tona tunga ake umeretia ana. I penei atu ana kupu ki to liuihuinga. " I tae mai ahau ki konei i mua noatu, te take o taku haere mai he tono kia koutou, kia hokona e au he whenua. hei kainga _mo to iwi Pakeha ; i ki atu au kia koutou i taua wa hei pai mo koutou taua mahi, ma reira lioki e routu ai nga riri i waenganui i a koutou. I ki atu ano hoki au ma reira koutou e whiwhi ai i te i te rawa e tu ai hoki he kura hei whakaako i a koutou tamariki'. I ki atu ano au. ka marenatia koutou e au kite iwi Pakrh-. no te mea tena koutou nie te Pakeha e noho talii : i ki atu' au tena etahi kmo c puta ake. engari e hara i te *uc*a ht*i kino nui. lie pai rawa hoki' te noho tahi i te noho wehewehe, ma te noho tahi hoki e Icon- ai e puta he kino. I whakarongo koutou ki aku kupu i reira. I tenei taenga mahi oku. kua kite au e n<>hc. tahi ana koutou mete Pakeha. He taone nui hoki kua tupu ake, me nga rawa nui noatu i korerotia atu ra e ahau. Ko enei mea tena e nui haere, a tena hoki e nui haere te pai mo koutou. I naianei kua whakaritea ahau hei mea atu ki nga Mema o te Paremata kia hanga ho ture e pai ai nga iwi e rua. E kore au e warewareld to koutou whakarongonga ki aku tono kia koutou. na reira e tifia ana kia titiro mai koutou ki au, kia mahia atu he tikanga e puta-iuai ai he pai kia koutou, engari kia mahara hoki koutou, ko te papa o nga tamariki e kore e tika kia whakaaro ia ki te tamaiti kotahi anake engari me mahara ia kite katoa, engari koa kite haere tetahi tamaiti «d te matua e tika aua kia whaka-rangona atu tana touo aha koa pea l etahi wa kaore e taea te whakaae. Na jci& re 'jO mai mcxisxfica he pouritanga o kcutcu, e kore e

kopi nga taringa ote kawanatanga kite whakarongo atw. E kore a raalia aku kupu kia koutou. Ka tuaruatia ano take ki e kore an e waruware ki to koutou painga ki taku tono,_ kite hoinai wlienua, i taemai ai te Pakeha ki konei, na kouei an ka ki atn e tika ana ta koutou titiro uiai ki au ki tetahi tika mo koutou : a tera ahau e mahi i taua mea. Eugari kia rongo mai. ite mea e main" ana te Kawanatanga i te pai mo koutou. mo mahi hoki kimtnii ara me tautoko i te Kawavatanga ki to whakahaer" i to tika mo te motu katoa o Xui Tireni. no {<_■ ki Xf mrha nga tnmariki a te K:\wanatanira. katahi ka k.iha" Kawanatanga : p<-. ra " K iipn ; Waiata a Kawiri, :im, *' Ka hari te tangata kca ki I: i ;a:,a i.n'i.vjxTO i a ratou : e kore rater, e akarna. engari ka k'orero'ratt u ki nga lioa riri i te kuwa.ia." Xa konei au ka mea atu me tautoko koutou ite Kaw natanga ki + e mahi ite pai mo te mot;; katua. lie..; aki: kupu kia koutou. ka man tout: ?aku mahi :e aroha ki.-' koutou. Kei ko Xoa Ik Hi anoa : Kanui ; pai oau kori.ro e Hori Keiei. lenei matou kua kohikoh: moui mo te iwi o Inia e mate kai mai nei : ma tenei e mohiotia ai koi te tautoko matou i tan Kawanatanga, inahok:. nan i whakaliau matou kia mah.i i taua mahi. Xa. he tono atn :> ::ci naku kia koutou kia utua <•> te Kawanatanga i :■ tab: wahi oto matou whare karakia. llmahi hoki t.-m-fmo nga iwi katoa. I mutu i konei nga korero o te hui. Katah: hoki ka Luri te Munuhiri kite kai. Ko r.ga kai he mea whakarite ki ta te Pakeha. Ka mutu t>- kai, i !:ncr-> a K-mvi k: re korerorero ki etahi o nga Rangatira t-' Tlui ;a. ka tata kite Ahiahi ka hoki mai ki Xepia. te hari ote nsrakau kite pai ote mutunga iho ote Hui Whakauui a Xgatikahungunu mo te tunga o te Kawanatanga n Tn H<-.ri Kerei.