Korero e te Paremata.

Wananga, Volume 4, Issue 36, 15 September 1877, Page 359

Korero e te Paremata.

Ko nga korero enei mete UNKNOWN pehi i te hokohoko waipite UNKNOWN tenei wiki e korerotia ai ki nga Ma. UNKNOWN O roto o te Paremata me tau mea. No te 1} o Akuhata i t2 «■ aa' 1 . a v :■a i. ;a : ■ r a - m&ta. He inaka t::ra :::ua i ki "a i tc t : k : ka era ka tt; ;ike a T<_* l v .-kiaa ki i- : a:.';: i ai Hull Ilcri i'chi i tc 11. k- !;• \V. k : k • . .ike an ki ;aaa;-:a; ;rv. ■- : : : i' N . korcn ■ t \t:a t lau-.t ki : > v. i. a- ■ 1 nkapiika t. P:t'*--:i:a* t : .a. : .a i ; raw.i <_• t : t • :m'.m '» .*• : k WaWW'wA. K . .■ . i. . i : 11 • ■ 1 laiiU'k' • i t.a; l ; \. 1 . a.ia k< -rcio i:io t .a ; i'.'. •. .. . . ..ii.i ka ;u i;> > '.v; : .. Ka t ii ak>.- ko i";: V. '.-'.a ik kapai ki -aa'a: \v..a: ■■ : _ i' .. ... ii Hiotu lx-i. i\ ua i k . ; : _ . kiipii. kati.-a .« i';. -. i\ ..i k.: ..a ; • . i k. ; •. ; i.. caia ku:>u I i ■ • t .•a. a . .a; ; •. . . :!>..■ aaa c. Pit'--. N-- a.a - .. a • . a \ . : {•a mate a; ita v. k,.a . ' : ;;::i;a i t • :;<-i ia--a i ; i.uk. a . v. i .• . : . . a.ai koiiti.'ii. kai iiar.'.aaa a;.a a; t •. ; .a. a •. .. . k<.'lit i-ii ii«* i.va aa.aa tc ka'.-i.ok<> \v .v > . • a_,a; k<» taku c iii'-.i aaa <; k<>v: c .• I' a ; : • : : i.'.'i f i'ak' iai. K..lahi ka wi.aa-. ."a ' ■■ kore i to boko wata tu-atu ia o ac aaa —.. a : aua kupu whakamutunsra. "" Mehci:.-ja ka whakaa'.- c To

: •: : <.•: \U: i. ug : \ kupti o ruto o tana : . •. ' .o'/., al, ;<a L-c.'oti a* Jmo tana ■' *•" : '- 1 •' ' ' 'it ki au I'joti. Ilcoi ' ■ :• -i. : ••• : t:: r'i ttanjra otetahi Pire - '• i 1 ti au kia hiaga ' : : ■- 1 taku t ii v ti nio : . ' ' • ' _ ■ • ; ■;.••••• ai ail e ■ ' 1 ' : w*:\kaiiaerc. ' : \\ ; ' ; '. M • i"- 1 •; rra ite . ':, s '■ : • ■ ' ■ •; It :: 1 1 r ■ ■ ■ ' : *:': i v ;■ : ■ i ' :..-i Pir-. :ua te i'r-j :no • • '-v l ka ■ " '■ ■" '•—::..\i:a noatU. . ' 1 _■ - -: • ' \ !\ at a;:i a : ' ' ■ Ka ' ' ' ' . ..ik.iatu '.'.it' : :::; vt ■ • o >' : ;: l<a. ■ : • ' . . i : U ■;:.; i ... ■ i ki •• ■ : / : ' ■ : /• , ki •••• "-a I'. an he whav • '• '■ -N i knv-a :;:u ai ■ '■ ' : ■ ■ ■k> •• t ira

taea ait« utu i nga kai-tiaki paparakauta. Ka mutu ta Te Paawha ka tu ko. HtAPA : Ka mea ia e kore ia e pooti mo taua Pire. To take he mohio noua, kei te taenga kite panuitanga tua-toru te hinga ai. Ka noho ia ka tu ake ko. KIHIPOON-E : Ka inea ka pooti ai mo te Pire a Te 1 tenei paouitanga. Ka ka whakaatu i nga take i ona whakaaro. Ko tetabi korero ana i mea, he tika kia utua nga kai-tiaki paparakauta, ki tc tu taua Pup.JMl Tore. Ko tctabi kupu ana kaua te Paremata e tahuri kite patu anake i te waipiro, eugari me taliuri boki kite whakatakoto Ture e kaba haere ai nga kura o nga motu nei kite ako i nga tamariki. Koira lioki tc-tahi roojsoa e tino ora ai tenei mate kino o te iwi, t" hia'-ai-waipiro. He maha noatu nga korero a Te Kihipoone. Ko- ana kupu whakamutunga enei, ara, '• I tu ake au kite wliakaata kite Paremata i nga take i pooti ai au mo tenei Pile * tenei panuitanga tuarua ona, engari ka mea atu au in ai a Dei ki a koutou, kite kore e whataurua lie Tekiona hei whakamana i tetabi tikanga utu i nga kai-tiaki paparakauta, e kore au e pooti a te panuitanga tuatoru. Ka noho a Te Kihipoone ka tu ko. Te Riharihona : Ka mea ka pooti au kia hinga tenei Pire. He mea tika kite whakaaro a Te Riharihona ki utaa nga kai-tiaki paparakauta. Ka tu ake ko Te Pa an a : He maha ana korero. I whai tonu tana kite whakahc i te utu ki nga kai-tiaki i.anamkauta. Ki tana whakaaro kaore rawao tika tern. *l*ki ia ka pooti ia kia tu taua Pire. Ka mutu ta Te Paana ka tu ko. Hoaxt Nahe : Ka mea, tenei ano aku kupu mo tenei Pire, ahakoa e kore e tino taea e au te whai i nga korero a nga Alema kua tu ake nei i mua i au, ahakoa, kaore ano i tino marama ki au nga tikanga o taua Pire. Ka Pooti au kia tu tenei Pire hei Ture mo tatou. E Lara au i te tangnta mat aku kite kai i tenei mea i te waipiro. penei me Te Pokiba. Kua waiho teua mea te waipiro hei kai ma te tangaia, aa reira e kore e taea te liuna. Kua tae mai ki au nga Pitihana a nga Maori, he tuno kia whakakorea te boko waipiro, eugari kaore ano ana Pitihana i tukuna e au kite Paremata. Te take i tu ake ai au inaianoi, be whakaatu kite whare nei i nga v.' .kaaro o te iwi Maori, ehara i te mea e korero ami ahau i aku ake whakaaro, engari e korero ana au i nga mahara a t> ku iwi. Kua mohio au kite maha o nga mate kua kawea e tenei mea e te waipiro ki waengauui i te iwi Maori. lie tika rawa be nui nga wbenua o nga Maori hiaka: wak.iro kua pau i taua mea. Kua kite au i roto i nira imp,-': a he maha nga Maori i wbangaia kite waipiro. a":io ban;ngitanga, ka bomai nga pukapuka ki a twhituhis, <_• \- t oratou in go a, nareira i kino ai tenei inea t ■ boko wait'iro ki au. Tenei etahi mea i kitea e au ki il .urakl rr i* "l te taenga tuatabi atu o te PaKehaki rvira ki t-Uarfkoi;ra whano ka riro katoa nga wbenua o te Maori i te- wai'.ir''' te take i hoatu noatu taua mea ma n::a Maori ka,' j utua, i rougo au na tetabi Apiba «> Kawanatan-a i whakahau nga kai hoko boko waipiro ki a j-era Ivoftici nga take e Pooti ai au mo tenei Pin- kia tu. E kore e wbakaaetia, tenc-i Pire e te Par,-ma-a nei. not.-mea kaore he moni ma te Kawanatanga e pma i run-a : t." toko raibana a nga kai-tiaki papa r ai\ mta. lie iuca tika kia Pooti katoa ngaMinita karakia e noho nei i roto i t-i;.'i wliare mo tjuei P;re, akuanei, e kore pea, notcmea e i-ai-nga ana ano tenei mea te waina ki roto ki r:ica" whare karakia. Ka kaba rawa au kite tautoko i tjn.-i PiVJ" Heoi ano. ka noho a Hoani Xahe, ka tu ko. Te Wkikiwhira, be roa noaatu ia e korero ana. U e tautoko tana i a 1c Pokiha, engari mo te taenia kite panuitanga tuatoru mo rsira ia, e piramn ai ki°te ar> : f" atu i etUn kupu bou. Ki tana mohio ka tino taea e taua Pire te pehi i te boko waipiro. Xo te nohoaii"a i' o c taua r t*ugata ka tu ko. Ka*alTXAsa Takamoaxa, ka mea. He kupu ano a«u mo tenei Pire a A e Pokiba. I taku taenga tuatabi mai ki

tenei whare i era tau noatu i takoto ano te Pire a te Pokiha kite aro aro ote Parernata nei. Ko taua Pire he patu ano i tenei mea ite waipiro. Ite whakatakotoranga o taua Pire kite aro aro ote whare nei itu ake ano ghnn ki te tautoko i taua mea, i korero atu ano au kite Paremata na te waipiro o matou whenua i tahae, na reiraka Pooti au mo taua Pire aTe Pokiha, na Pooti ana au i taua wa kia tu taua Pire. Na, kia rongo mai, kua kite au i tenei Pire liou a Te Pokiha. e kite ana au tera e puta he oranga ki to i\vi Maori, mehemea ka tu iahei Ture mo nga motu e rua nei. Na tenei mea na te waipiro i patu toku iwi. Kei te tmo mohio etahi o nga Mema ote whare nei kite tika o enei korero aku. Ka kaha rawa taku tautoko i tenei Pire. Kua koivro noatu au, e rua nga paparakauta kei runga i oku whenua e tu ana, ko aua whare e pirangi ana au kia katia. _ Kua maha noatu aku tononga kite Kawanatanga kia whakamutua aua paparakauta, kaere nei ano i whakarongo mai ki taku tono. He maha nga mate kua pa ki a matou i tenei mea ite waipiro. Eki ana koutou te Pakeha. na te knare ano o te Maori i riro ai o ratou whenua. kao, na etahi tangata kino ano o koutou o to Pakeha i hoiuai te waipiro kia riro ai o matou whenua. Me pehi rawa tenei inea te hoko hoko waipiro. Tukuna tenei Piro kia tu nei Lure mo tatou, k:?. kaha tonu te panui puta uoa i nga motu nei. "Waiho ma nga tangata t:ka e tenei mea te waipiro kite iwi. Kaua e iu;<i:a h>- raiii.m- hoko waipiro ki nga tangata kino, me me tuku te Pire n.-i kia puta, mo muri tatou kaha ai ki te whakahaere i ona tikanga. Kite waiho tonu ma nga tangata kino e hokohoko te waipiro, kaore rawa e mutu te kino. Ivatahi nei au ka tino mohio ki nga mahi kino a tenei mea ate waipiro. I mohio ano au i taku tamarikitauga ki tona kino, i tono auo au kite Kawanatanga kia mahia te Ture hei whakamutu ite hoko waipiro kite iwi Maorn Ka whakahokia mai, me haere au ki Ingarangi tono ai i tetahi Ture maku. He mohio noku, he nui nga mom o puta ana kite Kawanatanga i tenei mea ite waipiro. i ma'nara ai au e kore te e whakaae akuanei. kite whakakore rawa atu i tau mea. Na te Kawanatanga tenei mea i kawe mai ki tenei motu. Kanui te pai ki au mehemca ka Pooti te Kawanatanga kia tu tenei Pire. Me kalia te Kawanatanga kite tautoko i tenei Pire kia perj. tonu te kai.a ota ratou mahi me ta ratou mahi i eiaiu atu o a ratou Pi re. lie tautoko touu taku i mua i te Kawauatanga na kaore n<-i auo au i kite i tetahi pai i puta i a ratou. ile Ateha ahau i inua, eugari kua mutu. taku ina!:i j••• r;i. notcmra kaor>- .1:1 i kite pai a taua mahi. Ka::ui taku atu ki t>- Mema mo Whanganui kia Pe 1 <_'kii:a mo Via kaha kite toiie t"ini mo tenei Pire kia puta. K1 t aku wi 1 akaaro klte tu teuei Pire teua e puta te pa: k:a tut< u kati-a. Ko 1I a.v'. iiANA : Kei runga. He maha ana korero, eng.iri ko: nei taua kupu trturu. Ko au tetahi ka pooti tu ten.-; Pire, noteuiea e ki ana a Te Pokiha, te mema u 11i a nei i hari mai tetiei Pire ki roto ki to Pareaiata nei, tera ano : 1 e whakaae a te taenga kite pannitanga tuator kia whakahoutia etahi wahi kia kapea etahi wahi ki waho. Ka uoho ia ki raro ka tu ake ko. aKaKA Tawiti : Kua tu ake au kite korero mo t>-:i.-i P:re aTe Pokiha, kite whakaputa i aku whakaaro uio tenei mea kia rongo ai oku hoa Pakeha. Koia tenei. No r.iro neatu au no Ngapuhi, ahakoa e kite ana au e kaiuga ana ano teti'-i mea te waipiro e o reira tangata. Ko te ulu mo te Krv.hana hokokoko waipiro kotahi tekau pauua k: toku whenua, ahakoa taimaha tona utu kaimi te pirangi o oku tangata kia whiwhi ki taua ruea ki tc Uaihaua. Kua korerotia eau tenei Pire aTe Pokiha,na, isanui tona pai ki taku whakaaro. Me whakaatu rawa ki nga iwi Maori katoa nga mema i kaha i te tautoko i tenei Pire. Ko te pai o tenei Pire he awhina i te pohara raua ko te rawakore. Kua rongo tatou ki nga t&kuta eki ana he whakamate te kai waipiro, hei aha ma te Maori, ka kai touu ia. Kaore tahi aku kupu mo te taha Pakeha, me waiho ma ratou ano ta ratou nei taha e w-hakah&ere. Mo

whakaatu nga tahae rua o tenei Pire, ki a lino marama a xr Dei L-1 ? ootl " Kua ron g° au kanai te hiahia o kia " ru rat °u kite malii Kuru Teinepara engari ko etahi kaore e pai ana ki taua malii. kei te rapu rain ana ma ratou, na reira au i mea ai me whakaatu tetahi taha, tetalu taha o tenei Pi re, kia kite katoa mai ai te iwi nui tonu i tona pai kino ranei. Kauui nga tangata o toku iwi mate ana i tenei mea ite waipiro. Ka rooti au ki a tu tenei Pire, ku no'tio a Ilori Karaka Tawiti kei runga ko. ' Te Pitiroi. lie maha ana korero, ko tenei tetahi. Ki taku moluo he mea pai kia whakamatanria tenei Pire a ki te kitea e kore e orate iwi ia ia, heoi ano, me kimi tetahi atulure. He maha nga wabi o tenei, me kape ki waho ate taenga kite panuitanga tua-toru, engari ka Pooti au miuanei kia tu tenei Pire. Ka noho ki raro, ka tu ake ko. Te RoritaNa. He roa ana korero. engari i mea ia ka Pooti lioki ia mo te Pire a Te Pokiha kia tu. I te mea kua po rawa ka tu ake a Hori Kerei Taiaroa, ka mea me whakanuku to korero 1110 apopo. No te tahi o nga haora o te po ka ara te whare. _ , _ Akuhata IZ. ? <*ke a Hori Kerei Taiakqa. Ka men. e tv Ttim:;aki, i era tan i pooti auo au mo tetahi Pin.- a T<- Pokiha h-: mea penei ano t>; ahu\ nv: t"nei : na r>?ira ka pooti ano a;; inaianei kia tu tenei Piiv. Aluakoa. e kor<: p.-a ■■ tin.. ta..-a e tenei Pire te pehi i tenei inta i te waij'in., heoi mehemea ka puta tenei Pire ite Parem..: > n k I pai ka waiho hoki ma nga tangata ano o ia. takiw , . ia takiwa t ■ whak?aro mo ratou uei wahi. E kore e pai kia a ..k:: kor«r.> inaianei, heoi te mea nui ko taku pooti. Ka nuho a Taiaroa. He maha rawa no nga mema i whai korero mo t-.-nei Pire, he maha rawa hoki no a ratou korero e kcre e taea te ta ki roto ki Te WaNanga ; na reira ka whakahua kau matou i o ratou ingoa, ka whakaatu kau i a k;:pu whakamutunga, ara, mehemea ranei ka pooti mo taua Pire kia tu kaore ranei. Ka tu ake ko Te Patene. He pera ano ana korero me a Hori Karaka Tawiti, ara, me pooti katoa te Paremata kia meinga tenei Pire aTe Pokiha hei Ture mo Nui Tireni. Noteinea ki taua whakaaro he mea kino rawa tenei mea te hokotioko waipiro, he whakaheke i te iwi. Ka pooti ia kia tu tenei Pire. Kei runga ko Te Ro. Ka ki ia kua tu ake ia kite ki e kore ia e kaha kite tautoko i tenei Pire, he maha rawa no nga kupu he o roto. Ko Hori Kerei ki runga. Ka mea. ka pooti ia mo taua Pire hei Ture mo enei motu. Engari me whakaaro ano te iwi ki nga kai-tiaki paparakauta. Me hoatu he moni ma ratou mehemea ka tu tenei Pire : notemea ir.ebemea ka whakorea ta ratou mahi, me pehea he oranga mo ratou. Na reira ia i inahara ai me whakaaro ano te iwi ki nga kai-tiaki paparakauta. Ka tu ake ko Te ToCRa. Ka mea e kore rawa ia e whakaae ki meinga tenei Pire hei Ture mo Nui Tireni. Ko Te Matakomare. Ki runga, ka mea in, he Pire pai tenei Pire ki tana whakaaro, engari ate taenga kite pa Tiuitanga tua-toru, me kape etahi wahi ki waho, me whakauru etahi kupu iiou ki roto kia tiuo pai ai tenei Pire. Ko tetahi kupu ana, he pera ano me ta Hori Kerei. ara. me utu nga kai-tiaki paparakauta. Ko 'i E Rahika Ka Pooti ia kia tu teuei Pire i tenei pannitanfza, engari, kite kore e kapea nga wahi kino o tuia Pire ki w;.ho ate taenga kite panuitanga tua-toru e kore ia e Pooti i reira ki a tu. Ko Te Toihi. Ka Pooti ia mo tenei Pire, i tenei panuitanga. Ko TE Renoti. E kore ia e Pooti kia tu tenei Pire. Ko te Paranaui. E kore ia e Pooti mo tene Pire. Ko TE TaUti. Ka Pooti ia kia tu teuei Pire. Kanui te pai me to marama o ana korero. Ko te HiroPl. Ka mea ia me ar i te whare, kua po rawa hoki, heoi ara, ana te Paremata.

N °* A kuh ata 22 o nga ra. Ka timata ano te kor»ro mo te Pire a Te Pokiha. Ko Te Hibopi te tangata itu tuatahi kit© korero. I whakaae ia kx tenei Pire, engari i mea ia, me whftkaara he kupu ki roto a te panuitanga tuatoru Wia taea ai teutu i nga kaz-tiak; paparakauta. Te Haatihauhi : Ka pooti ia mo tenei Pire kia to rakauta n ara 6 kore e tika kia utua n S a kai-tiaki papaRamctene : Kaore ia i tino pai ki tenei Pire. Ko Te Tabatoa : He Pire pai tenei ki tana whakaaro engari, mehemea me utua nga kai-tiaki paparakauta ma' ngamoni o nga raihana aua tangata e utu. Ko Te Mare : Kaore ia i pai ki taua Pire. He mea tika rawa kia utua nga kai-tiaki paparakauta. Ki tona whakaaro, ma nga tangata ano o te kainga e utu. Ko Te Paiki : Kaore ia e pai kia utua nga kai-tiaki paparakauta. Ko Te Kzpi : E pai aua te tikanga o taua Pire ki tana tltliv. ' e : Ki tona whakaaro me waiho tenei I i.-v ii'-i Ture ino nga paparakauta hou anake kaua mo :;ga wh.ir- tawhito. /. K : Kaore ia i ti:l ° pai ki tenei Pire. Ko Ik i hiiiMAKA : lie nita kino ki tona whakaaro me k.i n; t. Pin- kia utua nga kai-tiaki paparakauta. i I'AI'AT * : lie pai noatu ki aia tenei Pire mo nga ;V' Ul ' <"■<: engari kaua epa ki nga paparakauta tawhito. »vam-.j i,i <_. j-.i kia utua nga kai-tiaki paparakauta. Ka tu ak-i ko Te P-.-kiiia : Ka mea, mo Te "U'eneri. ka o ia nga koreroTe Paremata mo tana Pire. katahi ka pootitia kia kitea kua puta ranei taua Pire i toua panuitanga tuarua kaore ranei. Na, ka kitea kua whakaaetia e te nuinga o te Paremata. No te \\ enerei te 2'3 o Akuhata. Ka tu te Paremata. Katahi ka Komititia, ara ka panui tua-torutia te Pire Hou aTe Pokiba. Kotahi haora mete hawhe aTe Pokiba a korero ana, e whakaboki an a i nga korero a nga inema. Tenei e Komititia mai nei taua Pire, kaore ano i oti. engari ka whakaturia ano e matou tona otinga a era Waxanga e baere ake nei.