TEPAREMATA.

Wananga, Volume 4, Issue 31, 11 August 1877, Page 320

TEPAREMATA.

No te 19 o Hurae itu ai ano te Paremata. Ako te korero a te Kawana kite runanga o te Paremata. i mea aia, no nga ra tata nei aia te Kawana i haere ai kia kite i nga iwi o nga motu nei, a ka nui tana koa kite nui haere o te era ote i%vi, a i pai aia kite kupu in an aa te iwi e tautoko i ana i nga uui ate Kuini i nga Ture. I pouri ate Kawaj nga mo Ta Tanara Makarini kua mate.

A i mea a te Kawana ko nga Ture liou e tukua mai e Tana Kawanatanga hei mahi ma te Paremala Ko te Pira tou mo nga vrhenua Maori. Ako to Pi,-a hcu mo r-a ■whenua e keria ana te koura o aua wheuua. Me Kahi atu Pira ano. Auo ka mutu te whai korero a te Kawana. Ka tu to Kunanga Paremata, a oatitia ana nga Mema Hon aTc °oki aTe Kipene, aTe TVarihi, aTe Patana i o Nepia) a Te "Pitama. Te 20 o Hurae. Ka ui aTe Pana. Mehemea kua mahia.he mahi e puta ai he utu ki nga Maori o te Waiponnamu uio ta ratou wheuua e tono nei i taua motu. Ka mea aTe Witika kua inahia he tikanga mo taua mea, a ko taua tikanga, ma te Kawanatanga ~e tuku tnai hei mahi ma te Paremata. A na Te Witika i panui te Pira ::ot: mo nga wlionr.a llaori. (Ara te Pira Whakawa Whenua a~ Te Kooti "Whakawa "Whenua Maori). Ilnrae 24. No tenei ra aTe Tapata i oatuia a: ::i moma ip.o Paremata. Ilurae 2.". No tenei ra i kiia ai ete Paremata ng" ingoa : .:r a mema mo te Koiniti ote Paivmata ir-i : m-am: ; tikanga u nga Pitihana me nga nu.hi .• hi ami <• "t.Paremata ki to taha Maori, a ko 'IV Ilia- , kiiiai i wi.akaaetia ete Kawanatanga hei mema mo ; K. miti Maori. Na Kawana Kerei i tono kia kiia a '['■.■ 11l n hoi moma mo taua Komiti Maori, he inohio hoki na T I!:. :.a ki i;~a mea e *ai kino noi i te iwi Maori. ° Ka mea a tc Atikina to Tutnuaki o tc M .■.•.-anatanga. take ato Kawanatanga i kore ai e whak. .. ki i t:: a Hi ana hei mema mo to Komiti Maori ». ;■ Par.-n:.*ta !.•■ titiro na to Maori, epa nui ana aTo 11;..na ki nga mahi a te Maori, a e utu ana to Maori i aia moma mahi mi ki ako. aki te whak aura ite iwi Maori. Na :.-ira ;• !\ .wanatanga i mea ai kaua a Te liiana e ti: i to M.u ri o te Paremata. Ka mea aTo Maana kite m.:a ka n: a !'•• II '.:; . I Koiniti Maori ote Paremata, poiv-i, e nut a : •: • : a : . rue ts mahi rochio a taua Komiti i.. T ■ Ii: an i r ■ .Ik Koia aia Te Mac.m i mea ai mo it: a To i : • K- miti Maori. Ka mea a To liira \V;:ru. tako i :■ i\ ,w.;\ • >- nga kia kaua aTo 11 iar.a o tu i to iv n.! ■ i M ■■ • • I' mata, he mea k: ila ai koto Kaw.ir-.at..:: _• i t _ c.-. i n ai. kia putu ai nga mahi i ;>:xi a; ••. :I .■ >. ; . pai a t'- iwi Marri kia To liiana. a>. ma:; .it. : .. ■ .k.. aTe liiana i nga Maori. A !i. ; t.-.rsg..* : a Hiaua ki to reo Moori : K< ia to Kawan.-.t j i : hi kia To Hiana. ana r-.-ira ano hoki i m .hi : !\ i tauga kia hoki ai to ingoa o To Hi.it.a. ki i hot.gia ai a Hiana ete iwi : Uliia, •• k.-ro o >ki k ,ha. ?:». me to mana, mo to ako tika aTo 11:..na i Ma. ri. i a r • Kawanatanga mahi tup. r,-n: .itu ki ; T.- !i iar.a. Ka mo aa Te Parai'.i : (To Tiamana >■ l.- I\. \.:t: M;• O tera tau i te Paremata.) he tino tangata :aak; ro:i. t mahi marauia ta Te liiana i te Komiti Maori i a t Ka ui'-a a To liira : (Totahi o nga Tmmi.ik; .. : • Kawanatanga), e kore e pai kia whai i.-tr: I'ar :::at/'. nei i nga tau katoa ki nga tangata !:.■> t- K.Ma. ri. ia tau, ia taa, ko aua tangata ra ano m., tana Iv• ■:.:iti. A ... kore ano hoki e pai kia kiia nga roo Ma>>ri hoi M-ona taua Komiti, he mea hoki he tangata tino hio rawa taua tangata mo taua Komiti. aho ;.or.> a llama. V. pai ana aia kia Te liiana, otii.a, ho tin.' m. I.io to. To Hiana ki nga mea kite taha Maori, aia aTo I'iir.t ; m la e pai kia Te Hiana mo taua Komiti. Ka mea a Te Kihipene : Ma Te Hiana te whakaaro kia mahi rauei aia i taua Komiti Maori. .Ka mea a Te "Wuuru raua koTe Wanihana : IT tangata pai, a he tangata mohio aTe Hiana mo te mahi Komiti Maori.

mea a Karaitiana Takamoana : Kite me a e kore to Kawanatanga e pai kia tn a Te Hiana i te Komiti Maori o te .raremata, penei, kaua hoki he Mema Maori e to He? Mema mo taua Komiti, a kaua ano hoki he Mema Maori e Paremata, katahi ano te mahi hianga, koto tangata mohio ki o te Maori mate, e peia ketia ana ete Kawanatanga, kia kaua ai a te Maori kupu e tae kite Paremata. Maiimau kau te kupu e kiia nei, me mahi be mahi mo te Maori kia ora ai, ano ka tae ki terae whinwhina ai he tangata ino aua mate kia mahia, ko te tangata a te Maori e pai ai. a ko te Pakeha kua tino rongo 1 nga mate a te Maori, e peia ana e te Kawanatanra kia kaua aia aTe Iliana e tae kite whaaki i aua mate e taami nei i nga iwi Maori. Ka mea a Kawana Kerei : He kupu tino he rawa te kupu ate Tumuaki o te Kawanatanga e ki nei, e kore a ie Hiana e mahi tika. A mea atu ana aia kite Paremata ma ratou e titiro tika nga mahi ate Komiti Maori kia puta ai he ora mo te iwi Maori i te Komiti Maori. A uia ana te whakaaro ate Paremata mo Te Hiana a whakaae aua te Paremata katoa kia tu aTe Hiana llei Mema mo te Kom:t: Maori c taua Paremata. Ko to kupu whakahe a te Kawanatanga mo Te Hiana, i kinon«-ia e te Paremata. ° Hurae, 31. Ka ui a 1 e Riihi : Kite Kawanatanga. Matvai e uta nga utu o te whakawa mo te " Waka Maori " e whakawa nei i Nepia '? Akuhata. 1. . ai . to kor<--ro oto Paremata ite ra nei, iui .ii j. e Rum kite Kawanatanga. Mawai e utu nga utu mo te whakawa a Henare Rata mo nga kupu tutara a taaa Waka" mo Ilenara Rata? Ka mea atu a Te Witika : Ma ITenare Rata pea, otiia ;<i te mea ka kua ma te Kawanatanga e utu, penei, 'ka uta te Kawanatanga i aua utu. ' Ka atu a Kawana Kerei ki tu Tumuaki o te Paremata. Ehe ana nga kupu aTe Witika, kia kiia aua kupu e Te "\\ it.ka i enei ra. i te mea hoki ki ano i oti to whakawa a Ilenare Rata mo te " Waka Maori, a ma aua kupu a Te Witika o T-au ke ai pea te whakaaro a te whakawa. Ka m.-a t<- Tumuaki o: • Par-mata, ehe ana kia korero kupu pera aTe Witika. A ik> te 3 o nga raj tu ai aTe Riihi : I tin-, kor-ro ai :•:<) tana patai kit" Kawanatanga mo te Waka Maori." Ka mea aTe Riihi : E inea aua tenei Paremata, e he ji.i, a e t:;iM r>-ie ana p.i ta te Ture tikanga. kia utu te Kawanatanga i nga ui.-ni ote iwi, mete mahi an . hoki a t • Kawanatanga hei kawe i te tikanga .• puta ai te whakawa a t.-tahi tangata o t-- iwi ki tetahi am. o ratoti mo nga kupu tutara a taua huuga ki tetahi ote iwi. E he aua kia mahi i e te Kawanatanga aua mahi e ratou akc ano te whakaae. A i mea hoki te Paremata nei i tera tunga o te Paremata n-i i t'-ra tan, e kore te Paremata nei ■■ whakaae kia tukua he n-.oni utu mo te mahi i te nupepa '■ Waka Maori," a na te- Paremata nei ano hoki i kii kia kaua e manaakitia taua nupepa " Waka Maori " e te Kawanatanga, koia tenei Pareinala i mea ai, no te mea e in iu tunii ana te mahi ate Kawanatanga i taua nupepa •• Waka Maori." Koia tenei Paremata i mea ai, e tino he ana taua mahi ate Kawanatanga kite tauloko tonu i taua nupepa " Waka Maori." Ano te tunga aTe Rum kite korero i ana korero, he tini nga Mema ote Paremata i tae mai kite Runai'iga noho ai. Ano ka oti nga kupu whakaupoko aTe Riihi mo taua korero, ka mea ano aia kite Paremata. He tika ano kia tautoko te Kawanatanga i a ratou poconga i nga wa e mahi ai aua pononga i nga mahi i whakahaua kia mahia c aua pononga e te Kawanatanga. A koia aTe Riihi i mea ai, ma te Paremata nei e ata titiro aua knpa ana, e mohio ai te Paremata ki nga mahi e mahia ana • nga pononga ate Kawanatanga i whakahaua ai ratoo. A ko ana mahi ka korero nei, i uaahia o aua pononga ate

■i# mahi. rika, ha mahi e tino he ■Wiw|' telSm ttthWw I tfe wao te tan 1876, i to 11, o £(« tie, ifaww 8 « i&iflitta, i oga re too o te Puemth e M itaia si e te " Waka knar'nei r he kupo totara kino mo Batai .iilo'im kupn a tana " Waka Maori," he lty <r#hdcftboks i tapd o Heoare Rata. A, mehemea jtoVehaife* Henare Rata i te tangata tino moni nui, Msei, e kore tona iogoa i tutara nei e ora ake i te knpu RJM> A i t* nirtma o Akuhata, i taia ai ano tetafai korero tutara ano e tana " Waka Maori " mo Henare Rata. Kabttteria« te Bfibi i mofaio, i kite ranei te Kawanatanga I ana konro tutara mo Hen are Rata i te wa ki ano ana korero i taia hi te " Waka Maori." Otiia, kna znea a Te Witika, (te tino Roia a te Kawanatanga) kite Paremata nei, ko to hang*e whakawakia nei c Henare Rata, he Emonga tana hnnga na te Kawanatanga, e kore ano ia e ia ma te ingpa pononga e ora ai tana pononga te tiaki e ana ariki, a e kore e tika kia ora aia i te Kawanatanga. Ka mea a Te Riini, kite mea ka motokia tana hoa e tetahi tangata Kawanatanga, ka mahi he ranei ki tana hoa, a lie tangata no te te iwi tana hoa, ma tana ingoa Kawanatanga ranei aia e niahia nga moni, mete mana a te Kawanatanga, kia ora ai aia i te tangata o te iwi i he nei i aia? Mehemea koia na te tikanga o te mahi, penei, ka kiia e te iwi, kia ora ratou i nga he e mahia ana kite iwi, ka kite ratou i te kaba mete mana o te Kawanatanga e tu nui mai ana hei whakakore i te ora mo ratou ana rahua kinotia e nga pononga o te Kawanatanga, a mehemea koia na te ara o te mahi, ko te tino he rawa atu taua mahi ki to te Ture tikanga, mete tikanga i tu ai nga nni o te iwi o Ingarangi. Koia i kiia ai, ko te hunga na ratou i taa nga knpu tutara mo Henare Rataki te "Waka Maori " e mahi ana ratoa i o te Kawanatanga ako i ako atu ai ki aua pononga. A e kiia ana, kna mea te kai ta o te " Waka Maori, e tika ana a ratou knpu tutara mo Henare Rata, a ejpai ana taua hunga kia kawea ratou kite whakawa, kia kiia ai a ratou korero, e pono ai te take i kiia ai nga kupu tutara mo Henare Rata. Mehemea, ka kiia e Te Ture, e tika ana nga kupu tutara a taua kai Ta, mete kai tuku i te " Waka Maori " kite iwi, penei, ma ratou ano ratou e mahi e ora ai ano ratou. Otiia kite mea ka kiia ratou e te Ture i he a ratou kupu tutara, penei, ma te Kawanatanga te kupu e tuku mai kite Paremata nei, a me penei he kupu ma te Kawanatanga kia tatou ki tenei Runanga, kua lie a matou pononga i te Ture, o ko matou ko te Kawanatanga e tono ana kite Paremata nei, kia utua e te Paremata nei nga moni e tonoa ana e te Ture mo te he a o matou pononga, a e hara i te mea e utu moni anake ana te Kawanatanga, a e tino niahia ana te kaha o te Kawanatanga, ki tc tautoko i a ratou pononga, otiia e tino mahi nui ana te kia tau te he e kiia nei e ratou kia Henare Rata. A ko te utu o te whakawa e whakawa nei, e tae ana kite kotahi rau pauna mo te ra kotahi a e kore aia a te Rihi e mea e utu ana te Kawanatanga 'i aua moni i nga moni o te iwi, e utua ana ranei e ratou ki a ratou moni ake ano. Otiia ko te mana o te Kawanatanga • mahia ana mo tana whakawa. E he ana kia taia he nnpepa e te Kawanatanga. a mahi tutara ai taua nupepa a te Kawanatanga i te tahi tangata o te iwi. E tika aua ano kia taia he nnpepa e ratpu, a ko te korero anake mo tana nupepa he ako i nga mea e tupu nui ai te iwi. Otiia e kore e tika kia taa nupepa te Kawanatanga hei tutara i te iwi, a ko te tino he rawa ko te mahi korero tutara a tava nupepa i tetahi o nga mema o te Runga Paremata Ariki. Ahakoa e ahua whakahe ana te whakaaro o etahi o nga mema o te Paremata Ariki kite Kawanatanga, e he ana kia korero tutara te nupepa a te Kawanatanga i aua fa mema. Ahakoa kai atu te iwi ki nga mahi o te Kawa«ataoga, e kore rawa te tini o nga tangata whakaaro mamma e wbakaae atu, he tika kia taia e te Kawanatanga •ga kupa tutara mo a ratou hoa tautohe kite nupepa o te Kawanatanga. He mea hoki ko nga moni e utua ai te iMßfa O taua nupapa, na te iwi aua moni a e kore e tika

kia m*ibjrs, nga mooi & t© iwi, bei kawe i te puku riri ato K&w&natenga ki ana tangata i kiao atu ai kiatinga ai aua tangata «► riria ra e te Kawanatanga. Mehemea koa • vrhakaatia ana tana to mahi « teiwi, penei, e kore rawa te tangata kotahi e kinongia ana o te Kawanatanga e ora ito korero, Whakapae mona. He tika ano kia mahia he kahite e te Kawanatanga, hei ako .i te iwi ki nga mea-o te Kawanatanga. Otiia kite me? ka panuitia ki taua kahite.nga korero tutara kite iwi, he takehi rawa taaa mahi ito raana ote Tare. Mehemea e tika ana kia kiia, e uta an 4 ki Dga Ariki o te Kawanatanga nga he o to- mahi taa i pga kupu tutara mo te iwi, penei, e tika ano kia tamanatia aua Arilii Kawanatanga kia tu kite aroaro o te Kooti Wbakawa. E tika ana ano ia nei taua mea nei ki ta te Ture tikanga. E tika ana ano te ki e kiia nei, e whakawakia ana nga kai taa nupepa mo a ratou korero mo to iwi, a e tika ana ano hoki kia whakawakia nga kai taa nupepa, i te mea hoki heoi ra ano te ara e puta ai te tika ki hunga ihei te nupepa. Kite mea ka mea te Huuti he kupu tutara aua korero a te " Waka "Maori " mo Henare Rata, a ka kiia e ratou nga utu e utu ai te " Waka Maori** Kia Henare Rata, penei e nui noa atu nga moni utu mo taua he. Ten a ranei, e tono te Kawanatanga raa te Paremata nei e whakaae kia utua ana moni e te Paremata nei? E mea aua aia a te Rihi, e kore rawa te mema kotahi ote Paremata nei. e wliakaae kia mahi tonu te Kawanatanga i te nupepa e mahi tutara ana i te iwi e mahia tutara aua ite iwi e whakahe ana ki taua Kawanatanga. Tena peae kiia aia a t" .Rihi. kia korerotia tutaratia e ana hoa riri. Aka ui aia ki nga Mema ote Paremata nei. E tika ana ranei kia korero tutara te Kawanatanga i aia ia te Rihi, a kaua aia a te Rihi e mahi whakaora i aia kia kore ai e tika nga kupu tutara ate Kawanatanga mona e uta ki aia? E he aua taua tu mahi nei kite titiro a te tangata tika. E mea ana aia a te Rihi, mei ata whakaaio nga Ariki oto Kawanatanga ki nga mahi nana nei i timata te whakawa mo te " Waka Maori," penei e kore ratou e mahi i nga mahi e mahia nei e ratou mo taua whakawa. I te wa i kite ai te Kawanatanga i nga kupu tutara mo Henare Rata e raau ana i te " Waka Maori," hei aua ra, ka mea atu ai te Kawanatanga kia Henare Rata i a ratou kupu whakakahore mo taua korero tutar3, penei kua oti, e kore a Henare Rata e tohe tonu ki taua mea. A kihai te Kawanatanga i malii pena. Otiia i kii te Kawanatanga i tika aua korero tutara mo Henare Rata, a na reira a Henare Rata i mea ai na te Kawanatanga pu ano te mahi i too kite whakawa. Mei kore te mea a Henaro Rata kia mahia taua mea e te whakawa, penei ma tana noho hangu ka kiia ai c te iwi he tika te korero tutara uion,i. A kcr tenei kua tu te whakawa i Nepia, a~ko te whakawa i NVpia, a ko te utu o te ra kotahi e tae ana ki te.£loo. A e kiia aua eSO Maori kai t korero mo taua whakawa. A kotahi o aua Maori i korero i ana korero, aka po wha, ka oti ana kupu a taua kai korero. Ahe hono tonu te Kopikopiko a nga Apiha o te Kawanatanga •te hatre ki nga kainga rapu rapu korero ai ma ratou mo taua whakawa. Aki te mea ka mau tonu taua tu mahi nei, penei, e kore rawa c mohiotia nga tangata ka mahia kite kupu tutara mona a nga ra e takoto ake nei. Ki to mea ka noho tetahi tangata i te kainga o te iwi e korero ana i nga reo e rua, he tika ranei kia panuitia he korero tutara mo taua tangata ki aua reo e rua ? Kite mea ka penatia te mahi mo te iwi. a e hara te hunga i kiia nei ki te kupu tutara i te tangata whai moni, penei, e kore rawa ratou e ora ite whakapaeteka. Kua rongo aia aTe Riihi e kiia ana e te korero, he niaumau kau taua korero mo taua whakawa mo te ''Waka Maori," i te mea hoki ka pooti nga Mema o te Paremata nei kia kore ai tana kupu ta Te Riihi c tika, he wehi hoki no te kupn kei hinga to Kawanatanga. E hara tana kupu e tohe nei ite whakahinga mo te Kawanatanga, engari, he mohio uona ki ta tika o ana korero e korero nei. Ahe mea nana kia mohio te Paremata nei ki nga tikanga o te whakawa mo ta •• Waka Maori," aka whakaae ake ai te Paremata neL-ki

Fftremsta nei * tana Inabi i ta te Paremata e ki •s- hei tika. |£a a To Biihi : Ka pai pa abaa, mebemea ka wnaaki mai ng Hema o te Paremata nei i a ratou wbakaTfZJ 0 ? *5. tik . a "B» ° te e whakawa nei mo te Waka Maon, a kia kana nga Mema ete Paremata nei 0 mea he mea ki e an aka kapu hei turaki i te Kawanatanga. Na, ka korero ahau i nga tikanga o tetahi kupu aku No te tunga o te Paremata i tera tan, i mea ai te Paremata *ia kaaa e whakaactia be moni ma te Kawanatanga hei xitu mo te mabinga i te nupepa i te " Waka Maon." ▲ra, me nmtn te mabi taa o tana nupepa, a me kore taua tiapepa © mahia. Ako te tikanga ote kupu ate Paremata e P®®®i ana, kite mea ka main a taua nupepa a te M "Waka Maori " e te Kawanatanga, ma ona utu tau a te linnga e tukua. ata ana taua nupepa kia ratou e utu nga mea katoa mo tana nupepa, a kaua rawa he moni a te Kawanataoga e manmaua, e hoata mo taua nupepa. I kiia hoki te kii i ana ra, kahore kau he tikanga e utu noa ai tenei Paremata i te nupepa e mahia ana e te Kawanatanga hei i a te Kawanatanga whakaaro kia rangona ai e te iwi. A i mea hoki nga Mema ote Paremata nei, he nupepa te Waka Maori " e mahia ana •te Kawanatanga hei tautoko i nga mea e paingia ana e te Kawanatanga anake, a na reira te Paremata nei i mea ai, me mutn te utu moni a te Paremata nei nio taua nupopa te " Waka Maori. Ahe mea korero nui aua kupu eto Paremata nei, e hara i te mea i kiia kautia e etahi M.-ma. na te Paremata katoa i ki aua kupu kia mutu te utu moni &te Kawanatanga mo te mahinga o te''Waka Maori." E kiia ana ma tc tokomaha te tikanga mo taua ki nei. Tena pea kua mohio nga Mema o te Paremata nei ki ta ratou pooti e pooti ai mo te tikanga e korero nei ahau. A ko te tikanga e rapu nei ahau he tono naku kia kiia mai ete Paremata nei. I tika ranei te raahi a te Kawanatanga i mahi nei, a e kore ranei e he n£a tikanga katoa o to Kawanstanga i taua mahi i mahia e te Kawanatanga? Ka mea a Te Witika : Ki tana whakaaro. e hara to pat.ii e pataia nei, ma te Kawanatanga ranei e utu t>* whakawa no te '• Waka Maori," ite patai tika kia uia i tenei ra. I te mea hoki, i te wa i whakawa ai, ka uia taua patai i to Kooti, a kihai te Tiati i pai ki aua patai kia uia. [Ka mea te Paremata, me mutu to korero i taua ra. a mutu ana.J Ka mea a Kawana Kerei, me korero te Paremata. ki te Paroinata i nga tau e torn, a kia kaua to Parcn.ati e f: 1 nga tau katoa. A Kill AT A "J Ka mea aTe Tauta, me korero te Paremata sno Kawana. E mea ana aia aTe Tauto, ina te iwi e n-.!i<> ana i enei mctu i Nui Tireni e ki Lie Kawana :no :i• ■ i noto. kaua e waiho ma tawahi e tuku mai he Kawana. ma tatou ano ma-te iwi o enei motu e kii he Kawana. n.o tatou. Akuiiata 3. Ka mea ate Aapa, ka korero aia ki tc Paremata. mo mutu te eke ctu kore o nga Mema ote Paremata no;, nga Etita o nga Nupepa i te Rerewei. He mea ui e Te Tarawihi kite Kawanatanga. a a ana te Kawanatanga, ka mahia e ratou nga ara at;; <> < tah; kainga kit© tini tini o nga kainga e nohoia ana e to tangata i nga motn nei. Ka mea te Kawanatanga, ka tu ia ratou he whare tuku korero waea i Panitana i Nepia. E kiia ana ka mutu te mahi a Ta Huria Pokera mo nga mahi a te Kawanatanga o Nui Tireni i Ingaarangi, a ka tu a Te Tapeta i te tunga o te Pokera. Akuhata 7. No tenei ra i korerotia ai te Pira mo nga whenua Maori. H« mea korero taaa Piraete Witika kite Paremata. a ki ana aia, e hara taaa Pira hoa nei i to mea e ako ana i te tikanga mahi hon, engari be whakakotahi \ nga tikanga o

nOTtfrtTttwtttn; a *"*" ~~T~fr —tr iTri n pai ana ii lii lmLu whenua iti hei pamu nohoanga ma ratou, ta te Piraliou nei i mahi ai. Ka uiea a Te \\ arihi raua ko Karaitiana Takamoana. he Turs kino taua Pira hou, i te mea, he mum ta taaa pint 1 nga whenua a nga Maori, kia riro i nga Pakeha, a bto kmo rawa atu taua Pira i nga Ture katoa. Kua tae te Pirihana a nga iwi Maori ia Karaitiana Takamoana kite Paremata. A e ki ana te Komiti Maori ote Paremata ka rapa rapaa c ratou nga tikanga o taua Pitihana. : t He mea patai e Karaitiana Takamoana kite Kawanatanga, kite mt_*a ka he te Pira hoa mo nga whenaa Maori/i Paremata, ka niutu ranei te mahi Kawanatanga atenei Kawanatancra a Te Atikena ma? Ka ui a Te Pt.ki, kia homai nga puka puka mo nga moni e £4OOO i hoatu mo Rangitikei, he moni hoki ana moni kihai i whakaaetia e te Paremata.