HE KORERO NA TA TANARA MAKARINI KI TE PAREMATA I PONEKE.

Wananga, Volume 2, Issue 15, 14 August 1875, Page 147

HE KORERO NA TA TANARA MAKARINI KI TE PAREMATA I PONEKE.

HE WAEA TUKU MAI KI TE " WANANGA."

Akuhata 13, 1875. I mea a Ta Makarini, i te timatanga o tana korero kite Paremata mo te mea a nga Pakeha o Atarirea mo nga whenua Maori o te whenua nei. I te tau 1873, riro ana nga whenua ururua, i Waikato mo nga horeni 10 Otiia i enei ra ko aua whenua ra ano, e kore e riro m.u mo Pauna e 2, no te mea hoki, ha tini no nga Pakeha kilo hoko i aua whenua, a lie haere no ana Pakeha ki takiwa Maori, i kiia e te Ture, ko o reira whenua, ma Te Kawanatanga anake e hoko, a riro ana i aua tn Pakeha n»-i wahi pai o aiia. whenua, waihoki, he nui ke atu te utn a aua Pakeha, i nga utu e u!u ai te Kawanatanga mo ana whenua* I mohio ano la aua Pakeha, e kore ano e puta he Karauna Karaati mo aua whenua kia ratou, i nga ra e mana qi te Ture. Otiia x mea ratou, e pai ana mo tatari kia kahore tnua Ture e mana hei reira te riro ai te whenua ia ratou. He tini nga mea e whakararua ai nga malii a Te Kawanatanga e nga Pakeha whsihoki ko nga whakiaro tupato ano- a te Maori ki nga tikanga o a ratou whenua. I Hokianga kua hokona e Te Kawanatanga nga whenua e rua, Huihui nga eka oana whenua e 11,053, mo nga moni £1904, ara e 3 horeni mete 6 kapa mete parenga, mo te eka. I TokerauNe wha whenua i hokona i reirafnga eka 28 999 mo nga moni £2965, ara e 2 hereni, mete 3 parenga mo te eka. I Kaipira e ono whenua i hokona i reira"e 291,018 eka mo nga moni £2653, ara e I hereni mete 9 kapa mete 3 parenga mo te eka, Huihui katoa nga eka o aua whenua nci 69,103 eka, kite hui hui nga utu o te utu mo te eka o aua whenua, e 2 hereni mete rua ka->a mo te eka. Tenei ake ano hoki nga whenua e 20 e kifa ana kia hokona, nga eka o enei, hui hui katoa, 248,400, mo enei Whenua kua utua nga rnoni £1,207 pauna. I Mangonui nga whenua 28.527 eka, mo nga moni e £3.728 pauna, ara e 2 hereni mete 7 kapa mete hepene mo te eka : I Hokiauga 13.1097,eka mo nga moni £11.765, ara 1 hereni mete 9 kapa mete hepene mo te eka. I Whangaarei, 61.941, eka mo nga moni £6.074' ara mote eka l hereni mete 11 kapa mete hepene. He whenua enei kia no i tino oti noa to whakarite .nga tikanga o te hoko. Ko nga whenua tua-tahi kua puta nga Karauna Karaati mo era, nga whenua tua-rua, kua oti te Ruuri, a kia no i whakawakia e Te Kooti, nga whenua tua-toru, e tatari ana kia Ruuritia, a kia whakawakia ano hoki e te Kooti, ana tu i Kaihu, i te 11 o Akuhata, tua-wha, nga whenua kia ano i timata te Ruuri. O nga whenua kua piita he Karauna Karaati. 10.406, eka i Mangonui, 5.200, i Tokerau, 6 942, i Hokianga, 82.313. Nga whenua e tatari ana mo te Kooti i Kaikohe, kia whakawakia i Isaikohc, e 14 nga whenua 11,6601 ekt, a kua ntua mo enei £3,9'.")!) pauna kua hoatu, i Mangonui 11, 906 oka, i Tnkerau, 13,974 eka i Hokianga 45, 42L eka i Kaipara 35,300, < lea. Ko nga whenua e Ruuritia ana, 31,000 eka, a kua utua mo eiici £1092 Pauna moni, 17,500 i Mangonui, 3000 i Hokianga 4000 i Whangarei. I Whangarei 13 whenua, ko nga oka o aua wahi katoa, 110,800 eka, e tatari ana enei wahi kia ruritia, a ko nga moni kua utua mo onei wahi, e £636 pauna. I Hauraki, 35,656 eka kua hokona i te tau nci, nio nga moni £4193 pauna. mo nga whenua kua kiia kia hokona, me nga wahi e Riihitia ana, 745,661 eka a kua utua he moni ki enei, 46.793 eka i To Pei o Pereti, i Taupo. A kua oti nga whenua e 21 te hoko ko nga eka o aua whenua kntoa, e 48,985 eka, a ko nga moni kua utua mo enei e £8285 pauna. A mo nga whenua ki ano i rite noa nsia korero, 31 whenua nga eka o emi hui hui katoa 209,623 eka, a kua utua mo enei £11,853 pauna moni. Mo te Ehi Kupa me Papati Pei, 280 eka kua hok- :a, a lie mea Itiihi nga eka 117,059, ko nga moni kua utua mo enei £2957, ki ano i tino oti enei whenua te korero. A 15,4840 nga eka e kiia ana kia hokona, u 2255 e kiia ana kia Riihitia a kua

utua ngamoni mo enei £4771 Pauna. Ite Wairoa 23 1000 e kna ana hokona 77,000 e kiia ana kia Riihitia, kua' utua mo enei £6221 Pauna moni. Ko te utu ino te eka o nga whenua i hokona i te Poro\rini o Aka'ana r*■ v> here . m . m ® , te hikipene, mete 3 parenga I te Porowini o Haku Pei 240,537 eka kua hokona i te ioq'voo i. Takapau. Ai te Porowini o Poneke, 429,702 eka, mo nga mom 40,115 pauna, nga wheuua kia "° \ °5 0 te hoko ko }V ei 307 ' 835 e ka, a kua utua mo enei £20,359 pauna. I Taranaki, 170,499 eka, kua utua ino n gft nioni e 2 hereni 11 kapa mete 3 parenga mo te eka. A e korerotia ana kia hokona i enei e 6 wliennn ivo nga eka, 84,130 kua utua mo enei £674 pauna mom* fJFaeir'T kla "° 1 oU i e korero Ite o Akarana 161,8680 eka, a mo te R„|,i, 121,466. 1 te Porowini o I > ie me « I,oko , 37,000 eka. Poneke he tnea hoko, 120,20*20 eka He inea Riihi 307,835 |eka. I Taranaki, ■J®84,130 eka. Huihui katoa enei whenua katoa 618,<46 eka, o miin n\ai ite tau 1872, ako nga moni kua utua mo enei, 28,6029.