Untitled

Wananga, Volume 2, Issue 9, 12 May 1875, Page 81

E whakaatu ana te Haku Pei Herara, i tetahi Waea no Maketu kite Nupepa o te Teemu, e ki ana, ko Whara he tohunga Maori, i whakamatau i te ata o tainahi kite whakataki mai i te ara o ona tipuna, i te Atua mai ma roto i nga Apotoro katoa, otira no te taenga o tana korero kia Hoani (Apotoro) ka pahi ia, e tino meatia ana, i timatatia e ia i te pito he. E ki ana te Haku Pei Herara, ko tetahi kuao kau e rua ngo upoko. A, no tetahi pikaokao e tvha nga waewae, kei te ora tahi raua,' a kei konei kei Kaiapoi nei e whakakitekite ana. E ki ana te Haku Pei Herara, e mohiotia ana, te ra a te Wokuru e haere mai i Kanana ki Nui Tireni, ma runga mai i te tima meera i Pirimitahi, i te 14 o nga ra o Mei, ko te ra hei taenga mai mo taua tima meera ki Werengitana kei te 9 o nga ra o Hurae. OTAKI, Apekiba, 22 1875. E hoa e te kai tuhi o te Wananga, tenajkoe, tenei nga toru purapnra hei rui atu man ki nga pamu a ia tangata a ia tangata, "e hoa ma, tenei an t© titiro iho nei ki nga whakaaro o ia tangata o ia tangata, e maua mai nei e te Wananga ki tenei I wabi,' aera> mo ana whakaaro ate Wananga, i pxita

mai a h a tatou i enei ra, kua rongo hoki ate Wananga z o tatou aue, kua tae atu ki ona taringa, e hoa ma, moumou noa iho ate Wananga kite puta maneneira, mo te aha koia? ino te mea kua firo ka *°a a (Papa) te whiu *" te wai > na wai ai *e ra mahi? hua atu na rangatira, na hae, na apo, mahara noa ake a Ware tangata kua riro tetajii maana. Tenei taku kupu mo aua tangata me mutu rawa te whakarongo ki nga kupu aua taniwha patipati, na kona hoki tatou i mate ai. E nga tangata matau o te Motu, Nui Tireni nei, kia kaha te kimi oranga mo tatou ite iwi Pakeka, otira e kore e kaha kite kimi no te mea ka kite mai a raupauna* e kaha: mai ana tera tangata ra ka mar «mo ki tana tangata karanga atu ai ka hoatu e au ki a koe e rima rau pauna ki a koe, heoi riro tonu atu a {matau) i a rima ran to tango atu penei me o tatou hoa i tukua atu nei kite tuaahu hei kai whiriwhiri i o tatou mate, te taenga atu ki reira, e noho mai ana a toru rau pauna," riro .tonu atu hei kai ,patu ano mo tatou, mahara iioa ake aua tangata, ana e. mau ana nga mekameka i nga waewae, wai hoki e hoa ma, hanga ano he Paremata ma tatou iwi Maori nei, ka tu, katahi ka pai kia haere atu ano he tangata ki tera Paremata, no te mea ma tenei e tuku atu nga mahi, ma tera e noho mai ra i reira, Me tenei a koutou e nga hoa tuhi mai, e mea nei koutou, me haere kite Kura kia mohio. E hoa ma, ki tewheaKura, Kura ai? ina hoki i tu he Kura la nga wahi katoa o to tatou Motu, ote taenga mai rano ote Bongopai, tae mai ki enei ra, a, kaore he matauranga i riro mai, wai hoki, me ahau i noho ano kite Kura, ite tau 1861 ko nga reta e homai ana kia matou, he tapahi harakeke, wiwi, manuka, he ko taewa, he hauhake, kaore kau he mohio i riro mai, a, moumou noa atu o tatou Whenua kite riro atu, e mea nei koutou haere kite Kura, e hoa ma kei- whea he moni hei utu mo nga Kura, kia mohio tamariki o te Kura o konei, he Reti, he SSfct~ne Hipi, he Hoiho, kaore kau o roto i nga WhareKura, ka haere atu. nga tamariki kite Kura, kevte,mutunga ote Kura, ka hoki mai ano ki nga kamga o ratou matua noho ai, pera me o tatou Mema, i hoatu kite Kura Paremata, heoi kaore i mohio, a, e mea ana ano koutou haere kite Kura. E hoa ma, kati he Kura ma tatou ko te Kura a te Wananga, e akb neii a tatou, kei mahaj» tatou ma aua tamariki i kaweara kite Kura e ora,ai tatou, kaore, katahi tatou ka mate rawa atu, eki ana te tuhituinga, kino atu. i timanga, te whakamutunga, kati i konei kei roa nga kai korero e korero ana aka hoha. Na to koutou hoa,

Na Bawiri Eota Te Tahiwi. TE KIRIKIBI, (HAUEAKI,) Apebiba 19 1875. Kite Kai-tuhi o te Wananga, tena koe:—Tenei ka tnkua atn e ahau kia taia e koe kia te Wananga te matenga o to tatou hoa o Mohi Mangakahia ki Whangapoua, Hauyaki,i te at» o te Batapn, i te 21 o Kanui to"- poori o te ngakau mo te matenga o tenei tangata, lie titu* tangata ia i roto i te whakatuporanga p aga taitemariki a fenei wa.:—Ofira inw- atu ano- ia l Bg&kaamatua-e oaa anainaianei, o era nga whakatuptoanga i r©t» i tenei moana i Hauraki. He tangata

tenei i tino whakaarohia e nga iwi o Hauraki, me etahi atu iwi ano hoki o te Motu nei, hei kai-riwhi ia mo te pootitanga Mema mo te Paremata mo te taha kite hauauru ote Motu nei, ate tau e haere ake nei. Kua tukua mai hoki e nga tangata o Tauranga o o ratou pooti mo Mohi kia tu hei Mema kite Paremata, e nga tangata ano hoki o Ngatiporou i Harataunga, i Mataora Hauraki i runga i to ratou whakaaronui ki taua tangata. Kua tae mai ano hoki te reta a Hoani Taipuaa o Ngatiraukawa ki Otaki, he whaaki nana ka pootitia e ratou, ko tona iwi kia Mohi hei Mema mo ratou mo te Paremata a te pootitanga Mema e haere ake nei. Na, he whakaatu kau tenei naku i te ahua o te nui o tenei tangata i roto i o ona iwi ake i Hauraki nei, i era atu iwi ano hoki ote Motu nei. He tangata n . ui J ? no . ia i roto * ° ona iwi * Hauraki nei, he rangatira ia i o ona tupuna he uri ia no nga tama tokorua a Marutuahu, (Tokorima hoki nga tama katoa a Marutuahu (na kona ia ka tnntii i runga i o ona iwi ka waiho ia hei kai hautu i runga i tona waka i Hauraki, i roto i nga ra katoa i a ia i te Ao nei.

i Na, kanui te hinga nui o nga iwi o tenei tangata Jmo tona rnatenga, ehara ite mea na te rangatira o I ona i o ona tupuna i pouri nui ai o ona iwi kia ia, kaoro, engari na tana ruahara, whai wkakaaro, whai . kupu, ko te take ano ia tenei o nga iwi ke atu o te i Motu nei i pirangi mai ai kia ia. Na, e te kai tulii o te Waaanga, e hara i te mea no matou anake tenei tangata i o ona whakatupuranga engari no tatou tahi. Haunga raia tona ahtia hoatanga kia tatou i runga i te ahua o nga kupu me nga harauniutanga. Penei me to tangata iwi ke, he hoa katoa nei kia tatou katoa i te Ao. Engari lie uri ia no koutou, lie uri hoki ia no matou. He mea tika kia pouri tahi tatou mo tona tinana kua ngaro atu nei i a tatou. Ka tuhia ki konei tona kauwhau i o oria I tupuna i nga tama tokorua a Marutuahu. Ko Marutuahu, tana matamua tonu ko Tamatepo tana ko S Ranaakitua, tana ko liongomai, tana ko Puha, tana ko te Rakau. tana ko Tutapu, tana ko Taiaho, jtana ko te Mana, tana ko Riria, tana ko JVJohi j Mangakahia; Ko Marutuahu ano tana tama tuawha, jko te Ngako, tana ko Kahurautao, tana ko Rautao, j tana ko Hape, tana ko Kiwi, tana ko Te Wairua, j tana ko Te Waka, tana ko Poau; tana ko Biria, J tana ko Mohi Mangakahia. . ' | Me tuhi hoki e ahau ki konei nga kupu poroporoaki a Mohi i mua tata i tona rnatenga. He mea whakapuaki atu e ia kia Ngatiporou i kaere atu kia kite i a ia :—Ko ana kupu enei, hei konei te iwi, kia mau kite whakapono hei matua mo te tangata, i whakapuakina atu ai nga kupu nei e ahau kia koutou mo taku mate rawa ake kua puta atu nga kupu nei, \ kite whai raruraru koutou nga tangata o Harataunga, me o Whangapoua, kaua e turia ki runga, nohoia iho ki raro, ata whiriwhiri ai e koutou ano ; kite pena koutou ka rite i a koutou te kupu a Paora e mea nei. Ko te aroha te mea nui atu i nga mea katoa, kia kaha kite whakapono, kei whakaparahakotia e koutou tena kupu aku, e ki atu ana ahau kia koutou katoa © nga tangata o Whangapoua,.me Barataunga,>kotapai o. tenei mea o te karakia, he whakakotahi i nga tangata i runga i te whakapono. na kona hoki i pena ai te kupu a Kawiri. Ano te pai, ano te ahuareka o |te nohoanga o nga tuakana o nga teina i runga i to

whakaarokotahi. Ka mutu tenei, ka puta ano te kupu poroporoaki :- Hei konei ra e aku hoa katoa i te Motu nei e ana ki a au:— Ka whakahua ite waiata: I hakiri korero, tenei te whakaara, Nahau e. o ii mata po tonu, Kihai rawa i purntia i te huka te kaha, ~ E noho ana an i ie wai makuhea, ? ' I te puta kari ra e heke i raro ra, . Nana te whai manuka nei an, Hua mai konton kei te rigaro te aroha, Tenei raia te tope haere nei i i. Hei konei rate iwij, hei konei. e Mio kei pouri koe kia au, ta te mea ka mate ano te tinana hei utu mo nga hara, he oranga ia te Wairua mo te tikanga, torn meneti i muri iho i enei kupn ka moe, heoi ano na te kai tuku korero ote inatenga o Mohi Mangakahia, ' - Na Hoani Nahe. He Marenatanga i te 26 o Pepuere kua taha i Marenatia ai a Mita Hami, Anaru, o Ngati Kahuhunu &i Wairarapa, kia Tare Kuti, p Ngatitoa, ara, he mokopuha tana wahine na te Kanaoa, tetahi o nga kaumatua rangatira o Ngatitoa, a nui atu te pai o tana Marenatanga. - - He tangata mate, ko Hapaknku te Ilira Maeke, i mate i te 19 o Maehe kua tana nei, he tamaiti pai taua tamaiti, he tino tamaiti no Ngatiawa, no Ngati Kakawa, itu ite puna tetahi tamaiti, ko Parata te i^g oß -, nana i pupuki, i haere atu raua kite kai mereni i roto i te whare o te tamaiti ra o Parata, akuanei, ko te pu e iri ana ano, e puru ana, a tangohia iho ana e Parata, katahi ka jnxhia tu tonu atu kite hoa kia Hapakuku, a mate tonu atu, i te ata ote rahoroi, ite 20 o nga ra, ka haere a Takuta Hutana (Dr, Hewson) mete kai whakainaori ko Te One Noki. (John Knocks,) me tetahi Katipa Turupa, ko Pi, (F. Maphew A.C.) kite Whaka.wa i taua mea, kiiu ana e to teka marua he mate tupono mai ki a ia, a nui atu te ona whanaunga ki tona matenga.

paxNuitanga: Kua whiwhi aliau i te tangata tino- tnohio kite niahi i nga- Pu pakaru, kite mahi i nga mea Icatoa ote Pair Kite hanga Pu hou ano hoki. maaaa e mahi nra Pu katoa o iiga Maori. ° I*vTa Pairangi, Kai hoko panra, Nepia. Aperira 121875. Te Utu mo te Wauanga. £ hoa ma, e nga kai-tono. Nupepa. Ko te utu ao te Wauanga i te tau 10s., lie utu ki mua.—