TE HAPI.
TE WHAKATUPURANGA ME TE MAHINGA. (He whakoatinga.) Ko tona wa e whawhaki ai nga puawai ko Pepuere, mehemea he raumati kino ka tae atu pea kite mutunga o Pepuere ; oiira kia nui te kakara o nga puawai, kia tataki kite ringa, ka moliiotia kua pakari, kua tae kite wa hei kowhakitanga. E peneitia anate kowhakiianga o nga puawai, "ara:— Ka hangaia tetalii mea i te wahi pai e te maara, ano he taiepa tapawha te ahua, ara me pou i etahi pou e wha kite whenua, kia rua i tetahi taha kia rua i tetahi taha, kia hangai te tu etahi ki etahi, kaiald ka whakakapia nga taha me nga piro kite papa rakau ; ko te roa o taua mea kia warn putti, ko te whanui kia toru putu, ko te teitei kia toru putu. Ka oti tera katahi ka tango mai i nga tangata whn\vhaki, hei te wahine hei te taiuariki, ka whakaturia kia tokotoru kia tokowha ranei i tetahi taha i tetahi taha o taua mea. Na, ka tapnhia nga hapi ite putake rawa, ka hapainga mai me nga pou ano i mau ai, ka whakatakotoria kirunga ki taua taiepa. Kalahi ka timata te whawhaki i nga puawai, ka hoatu ki roto ki tetahi hiti, aha ranei, he mea hanga kite rakau, pera mete amo, ka whakatakoto aiki yunga ki taua taiepa. Kia ki taua hiti ite puawai
ka kawea ka hoatu ki roto ki tetahi peke nui, me kawe rawa atu ranei kite whare takotoranga hapi, ka whiua atu ki roto ki nga pouaka takotoranga hapi, takoto ai kia tae kite wa e oumutia ai. Katahi ka hoatu ki roto ki tetahi oumu nui (engari ko te hanganga o taua oumu me tono ki tetahi Pakeha mohio ki taua mahi mana e whakaatu). Me whakamaro kite papa ote oumu tetalai whariki i hangaia kite waea rino nei, kia pera mete kupenga, engari kia ririki rawa nga mata, hei takotoranga mo nga puawai; ka kore, me tango kite whariki huruhuru hoiho, pera mete mea tatari paraoa nei. Kia kotahi putu te hohonu o nga puawai ki roto ki te oumu. Me ata haere te pumahu, kia iti ite tuatahi aka nui haere tae noa kite nui ; otira kaua e nui rawa, engari kia rite ki to te mea e manawanui ai te tangata kite waiho tonu i tona ringa ki roto mau ai. Kia warn, kia te kau ranei, nga haora e takoto pera ana nga puawai katahi ka tango ka horahorahia ki tetahi ruma nui takoto ai kia mataoiao. Ko te mahi i muri o tenei he whawhao ki ro peeke. Ko tona nmhinga tenei: —Tera ka pokaia i te papa o te ruma etahi kowhao, he mea rite tonu te whanui o ana kowhao kite rahi ote waha ote peeke ;ka kuhua ake te ngutu o te peeke ma roto i te korowhiti rino, kareao ranei, ka kohurea iho ki runga i taua korowhiti, katahi ka whawhao te peeke ki roto kite kowhao i te papa o te ruma ki reira tarewa iho ai ki raro, ma taua korowhiti e mau ai, katahi ka rere te tangal aki roto kite peeke, ma etahi tamariki e aoao nga puawai ki roto ine te takahi tonu te tangata e tu i roto, aki noa te peeke. Katahi ka tangohia ake ka tuia te ngutu ote peeke. Heoi, kua oti te mahi, kua tika tenei mo te hoko nga hapi. Ko nga hapi e piri ana ki nga pou me tangotango, ko nga pou me whakapu, hei pou mo tetahi tau ano. JNa, ka kitea i runga i tenei korero o te mahinga o te hapi, he taru ia e nui ana te mahinga, he taru e ata mahia ana e ata tiakina ana e te tangata ; engari he taru ia e whakaputa nui mai ana i te moni kite tangata ina mahia paitia. Ko nga take enei i kore ai e nui te mahi. o taua taru i Ingarani, ara:—Te tuatahi, —ko te nui ote moni e pau ana kite hoko i nga pou. Ta tuarua, Na tona niatemate tonu i taua kainga; ara ite pihitanga ake ite whenua e kaiuga ana e tetahi ngarara ahua rite kite puruhi :ka rarahi ake ka kainga e te ngarara, ka tupungia e te harore, e te aha atu. E pai ana kia kotahi ano te whare mo te oumu me te ruma whawhao' i te puawai ki ro peeke ; ara ko te oumu. me nga pouaka takotoranga mo nga puawai hei te papa ki raro o te whare, ko te horahoranga kia mataotao, mete mahinga ki ro peeke, hei tepapa ki runga o te whare. Ko te hanganga o taua tu whare he mea takoto noa, e kore hoki e nui nga moni e pau ite mahinga; engari me whakaahua mariri eki te pukapuka e ata mohiotia ai. E pai ana kia kotahi tonu whare mo te takiwa kotahi katoa atu, ko nga hapi katoa o taua takiwa ka kawea ki tana whare kotahi mahi ai. He rawa ano e puta mai ana i runga i te mahinga o te hapi i Ingarani, tena ki tenei motu kia nui atu rapea tona rawa e puta mai, ta te mea heoi te utu o nga pou ki konei ko te uauatanga o te tapahanga mai, tetahi, kaore e kainga ana ete ngarara ki konei. Ki te ata mahia kite ata tiakina" ete tangata te hapi, tera e waiho apopo ake nei hei taonga homai i nui te rawa ki Niu Tirani nei.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18790118.2.13
Bibliographic details
Waka Maori, Volume I, Issue 17, 18 January 1879, Page 246
Word Count
923TE HAPI. Waka Maori, Volume I, Issue 17, 18 January 1879, Page 246
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in