"TE WANANGA."
He pono ano, ka raru te tangata iti te matauranga, ara ka whakama—hui kite ngakau whakahi, ka tino raru. Ko te Wananga e whakahe mai ana kite ahua o to matou reo Maori, a heoi te mea i taea e ia i runga i tana main whakahe, ko te whakaari kau mai i tona kuaretanga ki nga tikanga i roto i te reo Maori. Kua kohikohi he noa mai ia i nga kupu "karama " ara nga kupu tohungatanga, hei tohutohu mana i te tikanga ote reo a raruraru ana, porauralia noa iho ana tona whakaaro. Ahakoa lie kuare ia, kua ia i nga kupu tohunga kia kiia ai lie tohunga ia; me alia tana korenga e tae kite kura, ite mea kua tutaki ia i nga akonga i te huarahi, a riro mai ana i a te ah.ua kau o a ratou kupu tohunga hei mea hapai kuare mana. Heoi te tino tikanga e kitea ana 1 roto 1 taua korero whakahe a te Wcmcincjd ko te ngakau mauahara ki nga apiha a te Kawanatanga, ki te Waha Maori rawa ano hoki, he whakahi tetahi, he noa i a ia. Ko te ahua o taua korero, he wairangi noa iho ; ka kitea noatia tona he, mete kuaretanga o te tangata nana i tiihi, e tetahi tamaiti matau iti noa iho nei. E ki mai ana he kupu he te kupu nei na, i roto i nga Kahiti, ara, " I taia i runga i te mana o te Kawanatanga," engari te kupu tika, e ai ki tana, "Na te mana o te Kawanatanga i taia ai"—na, ki ta matou e mohio ai e takoto ke ana te tikanga o taua kupu, e whakaatu ana i te take i perehitia ai, e penei ana hoki, "Na te mea e whai mana ana te Kawanatanga na reira 1 taia ai." Ko te tino tikanga tenei, ara, " I taia i runga i te mana o te Kawanatanga " —ko te whakamaramatanga a te Wananga i taua kupu e penei ana, ara, " I taia i runga ahe o te mana o te Kawanatanga! " E whakahe ana te Wananga kite kupu " i runga e ki ana, " heoi te mea e whakahuatia ai taua kupu hei nga mea e kitea ana e te kanohi, ara mo nga mea e whakatakotoria ana tetahi ki. runga ki tetahi, te rakau, te kohatu, me etahi atu mea pera; e kore e tilca mo te mana ote ture, ote aha ranei." He tino porangi rawa atu tenei tohungatanga a te Wananga. Ta matou kupu ki aia me titiro ia kite pukapuka whakaako i te reo Maori a te Manihera (Minita nei), kia mohio ai ia ki tetahi reo Maori mana, kia mohio ai hoki ia kite tikanga ote kupu " ai," eki mai nei ia e korero manuheko ana matou i te hanga e whakahua nei matou i taua kupu i roto i te Waha Maori, e mea nei, "e ai ana he mea" kite ai he mea," me etahi atu kupu pera. Kihai i whakamaoritia e te Wananga tana korero whakahe, i taia kite reo Pakeha anake; engari me whakamaori hei titiro ma ona hoa Maori. Na wai i ki kei te nupepa mohoao, titotito noa, pera mete Wananga, he tikanga e kiia ai he mohio matou kite reo Maori, he kore ranei. Ko tenei kua puta nei enei kupu i a matou, me mutu ta matou korero. E kore matou e pai kia whakaritea te hiahia nui o te Wananga e wawata mai nei ia kia waiho ko matou rawa ano hei hoa tautohetohe mona, ara ko te Waha Maori hei ara e puta ai tona rongo me tona matauranga (pohehe nei) kite reo Maori. E kore ia e tau hei hoa riri mo matou, tetahi e kore ano hoki matou e pai kia waiho ko te kuare raua ko te whakakake hei hoa tautohe mo matou —kaore ra, e kore ano hoki e tika, i runga i tenei tu korero rawa aao, no te mea e kore e mohio te nuinga atu o te iwi Pakeha i a wai ranei te tika, i a wai ranei. Otira kaore matou e whakapono ana na te Kai Tuhi o te Wananga taua korero whakahe—ahakoa he reo pchehe tona reo Maori, e kore ano pea ia e pena rava te kuare. Tena na tetahi ringa tauhou pea i tu'intuhi.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18761017.2.16
Bibliographic details
Waka Maori, Volume 12, Issue 21, 17 October 1876, Page 263
Word Count
728"TE WANANGA." Waka Maori, Volume 12, Issue 21, 17 October 1876, Page 263
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.