HE WHARANGI TUWHERA.

Waka Maori, Volume 11, Issue 13, 6 July 1875, Page 157

HE WHARANGI TUWHERA.

Ko nga Pakeha matau kite Reo Maori e tuhi mai ana ki tenei nupepa me tuhi mai a ratou reta ki nga reo e rua—te reo Maori mete reo Pakeha ano. Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori. Purehua, Tai Rawhiti, Aperira 22, 1875. E hoa, —Tuhia ena kupu a matou hei titiro ma nga tangata titiro. Ahakoa kaore he ahuarekatanga ki te nuinga o te tangata, tena ano te hunga ruarua nei mana e ata titiro iho. Ina koa, he kitenga iho i nga kupu a te kai whaki korero o Waiapu kite nupepa o Turanga, e tataki nei i roto i te Walca No. 7, o te 6 o Aperira nei ano, mo nga taitamariki o Waiapu. Eki ana taua tangata whakaaro tupato; —" He maha nga tekau topu o enei tamariki e haereere noa ana i te whenua i runga hoiho, pera me nga tangata kokewa o Areepia nei; kaore e akona ana kaore e puritia ana e nga matua, engari e haereere noa ana ki ta ratou e pai ai. He mea ano ka tahae hoiho aua koroke, kahuna ai ka tatari kia puta te kupu a te tangata nana kia utua te tangata mana e kite, katahi ka whakakitea mai." E ki ana hoki " mea ake karangatia ai e te Kai Whakawa Tuturu tetahi hui a nga rangatira o nga takiwa ki Waiapu, te take he kimi me i kore e tika kia whakaritea tetahi tikanga e ora ai aua tamariki i nga mate e puta mai ana i roto i te mahi noho mangere noa iho." Heoi hoki ra tena. Na, ma matou hoki enei kupu hei apiti mo ana. Me puta ano ia he kupu riri ma matou ki taua kai whaki korero ingoa kore inaianei, hei muri iho ka korero i a matou kupu mo taua hunga tamariki nei. Na, e hoa, e te Kai Whaki korero, kaua matou Jcatoa e huia ki roto ki nga "topu tamariki" penei me au e korero nei koe. He taitamariki ano hoki matou no Waiapu tahi. Kei mahara nga tauhou he horapa atu kite Jcatoa atu o nga taitamariki o Waiapu nei taua tu mahi e korero nei taua " kai whaki

korero," a ka maumau tapa noa ratou i tena ingoa tntua ki runga ki a matou katoa, ara i te mangere, i te whanako. Engari kia penei he kupu rnau—tetahi wahanga ano o nga taitamariki, tetahi wahanga ano o nga kaumatua, tetahi wahanga ano o nga Pakeha me etahi hawhe-kaihe, e kino ana, ko Qtahi e pai ana He tokomaha matou —nga taitamariki o enei wahi me nga kaumatua, me nga Pakeha me nga hawhekaihe—e whakamootitia ana i nga mahi hianga a etahi o o matou hoa. Ko matou ake nei ano te hunga kua kaungaungatia e taua hunga; he nui o matou taonga, a matou kahui hipi, a matou hoiho, a matou moni, e whanakotia ana e taua hunga; he tokomaha i hopukia putia, he tokomaha kaore ano kia mohiotia noatia. Ina koa, eki nei to matou hoa, " kai whaki korero nei," ko nga taitamariki anake—ana tonu pea i kite ai. Ko enei e korero nei matou, whakauru tonu ai i roto te rae pakira, te hina, te moko tukupu. Ko aua matua tonu hoki tena o aua tamariki, eki nei taua " kai whaki korero," kite kore 0 ratou kaore " e ako kaore e pupuri" i a ratou tamariki. Me pehea koia e ratou te ako, na ratou ra ano hoki te kakano i ono ki roto ki a ratou tamariki ? Ka tika te kupu ma nga rangatira e rapu he tikanga mo aua tamariki, ratou tahi ko o ratou matua hianga; ara kite mea ia kei te ngaro te tikanga e takoto marakerake noa ana hoki pea. Ma nga rangatira 'ratou ko te Kai Whakawa Tuturu e titiro ki nga "Whakatauki, te 26 o nga upoko, te 3 o nga rarangi; —" Mo te hoiho ko to whiu, mo te kaihe ko te paraire, ko te rakau ano hoki mo te tuara o nga wairangi." Heoi ena kupu. He kupu ke ano enei. Itel4 o Akuhata, 1874, i whakatakoto tikanga matou mo matou ake ano, tuhituhi rawa whakaoati rawa kite pukapuka, he whakamutu i te mahi kai waipiro, i te mahi o mua hoki ara te mahi moumou kai ki nga manuhiri. A, i hinga ano etahi o matou i runga i te mahi kai waipiro; otira, ahakoa i to ratou hinganga nei ki liai rawa matou i ngahau atu a taea noatia mai tenei ra. Koia matou i tuhi atu ai, hei titiro ma nga hoa i nga wahi katoa, kia mohio ai ratou e hara rawa i te mahi uaua te whakarere i nga tikanga he a nga tupuna, te whakarere ano hoki ite mahi kai waipiro mete mahi kai paipa. Kua apititia ano e matou nga moni kohikohi mo te Takuta i runga i te tono a Tamati Tautuhi, kua hoatu e matou £l. Mete whakawh'etai atu ano matou ki tera tamariki rangatira o te Paripari, ara ki a Pineamine Huhu, e tohe nei ki tona iwi kia kohia he moni mo te Takuta. Ka nui te marama: a e tumanako ana ano hoki o matou ngakau kia kaua e mutu mai i tona kotahi, engari kia horapa atu ki runga ki nga rangatira kaumatua katoa, kia anganui mai o ratou whakaaro kite hapai i tenei tikanga mama. E whakawhetai ana matou ki a koutou e whakaatu tonu mai nei i roto i ia putanga i ia putanga o te Waka i te ahua o tera mate kino o te " mihera," me te whakaatu mai hoki i te mea e tupatoria ana, ara i te matao mete rereki roto kite wai matao. Ka pai ra tena, kia noho mahara ai tangata whenua mo te taua paahu, koi rarua i ana pekapeka; engari kaore 1 tino whakamaramatia mai e koutou he rakau hei riri ma matou ki a ia. Ka ou hoa taitamariki, Tamati Pokiha, H. Pokiha, me, Pabatene Ng-ata.