KOTAHI TE KAU MA WHITU TAU E NOHO ANA I WAENGANUI O TETAHI IWI MANGUMANGU.

Waka Maori, Volume 11, Issue 12, 22 June 1875, Page 142

KOTAHI TE KAU MA WHITU TAU E NOHO ANA I WAENGANUI O TETAHI IWI MANGUMANGU.

Tenei te korero i tuhia ki roto ki tetahi o nga nupepa o Hini ite26 o Mei kua taha nei. He whakaatu i nga korero mo Nakihi Peretia (no te wi wi taua tangata), i tangohia mai i roto i tetahi iwi mangumangu, kotahi te kau ma whitu ona tau e noho talii ana me ratou, nana i korero atu ki a Hewhetenene

? n t ga tangata haere i runga ite tima i a te Piripene 1 Atereria, a nana i tuku atu ki taua L+ i Jir akiM Peretia, he tama na tetahi humeke o te ¥1 Wi, a i te tau 1858, he tuari taua tamaiti 1 runga i tetahi kaipuke ko te Heita Paora te_ mgoa no te wi wi hoki taua kaipuke, e haere mai ana 1 Haina ki Atereria, e 850 nga tangata heke o Haina i runga. I a ratou e haere ana ka eke te kaipuke ki runga kite kohatu i waenganui po, a kaore i taro kua pakarujrawa te kaipuke. Kote kapene me nga heramana me nga tangata heke i tae ora atu ki tetahi motu i tata ki taua wahi, ko etahi i haere atu ki uta 1 runga i nga poti ko te nuinga i kau atu. i u U p°ti, kotahi i pakaru i runga i nga kohatu, a kitea ana e kore rawa e o nga tangata katoa ki runga ki nga mea e rua hei haerenga ki tetahi atu motu, katahi ka whakaarohia kotahi anake te mea e puta ora ai te kapene me ona hoa, ko nga tangata o Haina ka whakarerea atu, ma ratou ano e kimi he oranga mo No konei ka haere te kapene me ona i runga i aua poti nei ki tetahi motu e tu tata mai ana, otira no te ekenga atu ki uta ka puta mai nga mangumangu kite patu i a ratou, a oma ana te kapene me nga heramana ka eke ki runga ki to ratou poti, mahue utu ana i a ratou nga tangata tokotoru, ko te mete tuarua o te kaipuke, ko tetahi heramana me tetahi tamaiti, i hopukia era e nga mangumangu. Ite putanga tuatahi mai o auamangumangu ka pa mai te kohatu kite upoko o Nakihi, otira i tae ano ia ki runga kite poti. Ahakoa i nui te wehi o te kapene me ona hoa ki nga tangata o Haina i whakarerea ra e ratou, i nui ke atu to ratou wehi ki nga mangumangu, no reira ka hoki mai ano ratou kite motu nana nei ratou i whakaora ite tuatahi. No te hokinga mai ka timata ano to ratou wehi o mua, he kino no aua tangata heke o Haina, katahi ka noho runanga te kapene me ona hoa hei kimi i tetahi huarahi e ora ai ratou, a whakaritea ana me tatari ratou kia moe katoa aua tangata i waenganui po, ka eke ai ki runga ki nga poti ka haere kei kitea ratou. No te rongonga o Nakihi i teneikorero ka maranga ia ka whai i nga heramana, a eke tahi atu ia me ratou lii runga kite poti. E kiia ana i mea atji t'e kapene ki nga heramana ka whakahaere ia i te poti kia ahti ki tetahi whenua e nohoia ana e te palteha, ki tetahi wahi ranei o te moana e haerea ana e nga kaipuke, kia kitea ai ratou. Kahore i ata marama te roa o te wa i haere penei ai ratou i waenga moana, otira i roa, i tae pea kite ono rau maero. E mohiotia ana, i nui rawa to ratou mate i te hiakai notemea kahore kau a ratou alii, a kainga mat'atia ana te paraoa me etahi manu i mau i a ratou, e wha hoki ra e haere ana kahore he wai hei inu ma ratou katahi ka kitea a Atereria. Ko te wahi i u atu ai ratou ko " Eirst Hed Eocky Point " te ingoa, mate nui atu ana ratou i te hiainu; katahi te kapene, me nga heramana tokowhitu me Nakihi hoki ka to atu i to ratou poti ki uta, ka mutu ka haere kite kimi i tetahi wai mao.ri. !Roa noa te wa e kimi ana ka kitea he wai i roto i tetahi rua, otira he mea iti, pau katoa i nga heramana, kahore tetahi i mahue mo te tamaiti mo Nakihi kua tata nei kite mate ite nui ote hiakai, o te* hiainu mete ngaunga ote ra, ko ona waewae hoki kuahaehaeae te kohatu. Ora ake ana te kapene me nga heramanaite wai ka hoki ano ratou kite poti, whakarerea atu a Nakihi kia takoto i te whenua, e kiia ana i haere ratou ki Niu Karetonia, he motu e nohoia ana ete wiwi. Ki to matou whakaaro i nui rawa te he o tenei tikanga, otira me whakaaro tatou ko taua tamaiti kua tata i reira kite mate, ko tana kupu hoki tera, a kahore i taea e ia te haere he mate no ona waewae, kahore hoki pea aua heramana i kaha kite amo iaia ite nui hoki oto raton mate ; mahara ana hoki pea ratou kite mahi kohuru a nga mangumangu ki a ratou i to ratou haerenga ki tetahi motu, no reira i nui ai pea to ratou hiahia kia haere

kei pa mai tetahi mate pera ano ki a ratou i konei, no konei matou i mea ai me tuku hoki pea tetahi wahi aroha ki roto kite whakaaro riri mo ta ratou. kohuru i tana tamaiti. E kiia anako te nuiriga o nga Hainamana i mahue atu ra, i kainga takiruatia r i nga mangumangu o aua motu, heoi nga mea i ora kotahi te kau ma ono, ma whitu ranei, na tetahi kaipuke erai tango mai. Name hoki ano te korero i konei ki a Nakihi Peretia i whakarerea ra e tona kapene; no te haerenga o nga mangumangu ki taua wahi, ka kitea e ratou taua tamaiti e takoto ana i te whenua i tatahi, kua tata kite mate. Atawhaitia nuitia e ratou a Nakihi, whangaia ana hoki, muri iho ka arahina atu ki to ratou kainga. A noho tahi ana ia me tenei iwi mo nga tau kotahi te kau ma whitu, ko te ingoa o taua iwi ko " Makaramano te 11 o Aperira ka kitea a Nakihi e nga heramana o tetahi kune, tona ingoa ko te Te One Pere, ka tangohia mai e ratou. No te kitenga,e noho tahanga ana aNakihi,pera tonu me nga tangata o taua iwi, ko te ahua o tona tinanai whero he kainga na te ra, ko tona uma i whakairohia, e iri ana hoki te rakau whakairo ki tetahi o nga taringa. I nui tona whakahihi ki aua moko, he mea ata mahi kite patara pakaru nei. Eki ana nga heramana nana nei i kite a Nakihi i whakaae tonu ia kia haere mai, whakaaro ana hoki nga mangumkngu he mea hoko na nga heramana i riro ai ia i a ratou. Otira e mea ana a Nakihi i he te korero a aua heramana, notemea kaore ona hiahia i reira kia whakarerea e ia taua kainga, kahore hoki tona iwi mangumangu i hiahia kia haere ia. Engari ko tona tino hiahia i taua wa kia hoki ano ia ki taua iwi noho ai, otira he wehi nona me ona hoa ki nga pu e takoto ana i roto i te poti. E ki ana ia i roa noatu te wa ko ona whakaaro e hoki tonu ana ki tona whenua ki Wi Wi, ki tona matua, ki tona whaea me ona tuakana, i muri mai o te wa i mahue atu ai ia ki taua whenua. Otira no muri mai ka wareware haere i a ia, a rite tahi tona noho ki to nga mangumangu. E kiia ana i ahua wehi a Nakihi i tona taenga tuatahi atu kite taone 0 Homahete i Atereria, he roa hoki no te wa i noho ai ia i waenganui o te iwi kuare i pera ai ia, i rite ia kite manu e noho ana i runga ite rakau e titiro I mataku iho ana kite tangata e haere ana i raro. Otira kua ahua pai ano ia inaianei, kua hoki mai ki roto kite maramatanga i runga ite kaha o Bewhetenene Kana kite ako i a ia, ako tana mea pai inaianei he korero i tetahi pukapuka o te reo wi wi, he mea hoatu na tona kai whaakako i tona haerenga 1 runga i te tima i a te Piripene. Kahore i tino marama ana korero mo tona nohoanga i waenganui o nga-mangumangu, notemea wahi iti kua wareware i a ia tona reo ake, tetahi take hoki pea he whakaaro na,na kaore he tikanga hei korero. I rite tahi tona noho me nga tangata o taua iwi, heoi te mahi o nga ra katoa he mahi ika, he whakangau poaka, aha ranei; a ii. etahi wa ka whawhai tetahi iwi Id tetahi iwi. Ahakoa he tamaiti rawa a Nakihi i te wa i whakarerea atu ai ia ki taua whenua,. kahore i wareware tono mohio kite korero pukapuka, kite tuhituhi, taea ana hoki e ia te tatau a tae ake kite kotahi rau. -Ehara i te mea heoi tona mohio he korero pukapuka kua oti te ta kite perehi, engari e mohio aha kite korero i nga kupu tuhituhi kite pene; whakaahuatia hoki eia kite pepa etahi o nga kuri 0 te whenua i noho ai ia, a nui atu te whakapai a nga tangata o runga o taua tima ki a ia. Heoi, kitea ana he tangata whai mohio a Nakihi Peretia, a ko ta matou hiahia kia ora tonu ia hei whakahaere i etahi mahi marama ki tono whenua ki Wi Wi. I kohikohia he moni mana e nga pakeha o runga o te tima hei oranga mona, meake hoki ka tukua atu ia i runga 1 tetahi kaipuke ki Wi Wi.