WHITII.

Waka Maori, Volume 11, Issue 12, 22 June 1875, Page 137

WHITII.

Te Mate Mitera.

Te Mahi Kaanga Ki Aua Motu.

Kua tae mai etahi nupepa o te 12 o nga ra o Mei he mea ta ki Whitii, tenei etahi korero i tangohia mai i roto:— He nui te kaanga e takoto ana inaianei ki nga maara, te take kaore nga kaipuke c tac atu lei nga motu i te kore hau, marino noaiho ana to moana. Mano tini nga puhera e pu mai ana, a kia puia mai te hau ka nui ai he mahi ma nga kaipuke ahu mai ki konei. Kua ora ake ano a Te Hetana tctahi o nga pakeha rangatira konei. Ko tona mate ko tc mate tororere nei, wahi iti kua hemo rawa atu ; otira kua ora pai ano inaianei, kua whakahaere ano i ona mahi. Kua tae mai tetahi pakeha ki Bewuka nci, i ahu mai i Bewa, tetahi o nga motu a "Whitii, e mea ana kua iti haere te mate mitera ki reira; kua haercrc ano nga tangata, kua hoki kite mahi. Ko to ratou mahi nui inaianei he mahi kai hei oranga mo ratou a mua ake nei. _ Tenei tetahi kapia kua kitea ki cnci motu, c ahua rite ana ki to te kauri, na tetahi tangata i kawc mai kite whare ta ote nupepa kia kite matou. E kiia ana he maha nga tana kapia kua kitea, ka tukua atu ki Amerika hoko ai, e homai ana hoki tc utu nui mo taua mea i reira. Kua timataria te mahi whakatu i tetahi wliarc mo nga Kurutemepara ki konei, a e kore e roa ka oti, kua takoto katoa hoki nga rakau hei hangauga. Ko te roa o taua whare e rima tckau putu, ko tc whanui e toJru tekau putu, kia oti ka nui te pai o te ahua o roto hei whare huihuinga mo ratou. Kotahi te tamaiti i mate i runga i tc manuwao i a te " Blanche " i tona rercnga ki etahi o nga motu. I whati atu ano taua manuwao kite motu o Nawhaka, kitea ana kua tae hoki tc mate mitera lei reira i muri mai o te rerenga atu o te " Dido," otira, marenganui kahore he tangata i ngaro. Kua mate te tamahine matamua a "Wiremu Henengi tetahi o nga pakeha rangatira o te motu o Roma Boma, he paanga mai na tc rewharewha i muri mai o te mitera i mate ai. Kali ore ho mahi nui ki Boma Boma i tenei wa ; i kino rawa te mate mitera raua ko te mate tororere i pa mai ki nga tangata e noho ana ki nga mahinga a nga pakeha, otira kahore i pera te nui o tc mate me tc motu o Owarau. He nui na te atawhai me tc tiaki a nga pakeha, a Te Beweti raua ko te Henengi, i nga maori i ora ake ai nga mea tokomaha. Kua nui tc hua maori inaianei, to arani te painaaporo te aha te aha, c kawea mai ana c ratou hei hoko ki nga pakeha. Ki to matou whakaaro lea nui te pai, notemea ka kite matou kua ahua ora ano nga tangata, kua hoki ki a ratou mahi i waenga parae.

Ka nui te mahi whakatu whare inaianei kite motu o Riwuka. Kua tae mai te rongo i te motu o Tawiuni, na tetahi poti i mau. mai, e~ mea ana ka nui te kaanga e pu ana ki reira, he kore kaipuke hei tango, hoha noaiho nga tangata nana, he hiahia no ratou kia tangohia atu kia hokona. Hei te 16 o nga ra o Hune pea te tae mai ai a Ta Ata Katone, te Kawana hou mo Whitii. E haere mai ana ia i runga i te manuao i a te " Peara." Eki ana te Taima, nupepa:—" Ahakoa e hari ana matou kite ki wahi iti kua kore rawa te mate mitera kite motu o Owarau, e tae tonu mai ana te rongo o te mate nui ki nga motu katoa e tata atu ana ki reira; a e kore e taea te kimi e hia ranei nga tangata kua ngaro, otira ki to matou whakaaro e kore e iti iho i nga mano tini noatu i te mutunga mai o taua mate nui whakaharahara. Ka taea ano te whakaaro he mea whakapouri rawa etahi o nga korero mo te haere o taua mate i roto i nga pa maori, he maha nga turoro e whakarerea rawatia ana e o ratou whanaunga, te take kaore o ratou kaha kite tiaki ite mea e pa mai ana te mate ki nga tangata katoa o te whare, he wehi hoki pea kei pa mai te mate tororere ki a ratou, notemea ko te mate tena e pa mai ana kite nuinga o nga tangata iua ora ake i te mitera. Huihui katoa nga tangata o te motu o Na Korowou e toru rau, ae 75 nga mea o ratou i ngaro kite pito ki runga o taua motu. Kite taha rawhiti ote motu o Witi Hewa timata atu i Namarata tae noa kite moutere iti o Kama, te mataratanga e rua te kau maero, 180 nga tangata i ngaro."