Untitled

Waka Maori, Volume 11, Issue 10, 25 May 1875, Page 112

Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori. Waimate, Pewhairangi, Mei 3, 1875. E hoa, — Tena koe. Tenei ka tukua atu enei korero hei utanga mo to tatou waka. I te 14 o Aperira ka tu te hui ki "Waitangi Pewhairangi, he marenatanga no te tamaiti a Ihaka Te Tai o Ngapuhi. He nui te tangata i huihui ki taua marenatanga. Ko etahi o nga kai i mahia kite taone o Akarana, na te tima hou nei, na te lona i mau mai; ko etahi o nga kai i mahia ki Kororareka, ko te toenga na matou ano i mahi. Ko te ingoa ote whare mo taua marenatanga ko te Tiriti o "Waitangi; ko te roa o taua whare e 64 putu, ko te whanui e 20 putu; ko te roa ote tepu e56 putu. Ka mutu tenei, ka taua nga tangata, ko nga mea i mohiofcia 100 nga pakeha, nga Maori 578, nga tamariki 75, hui katoa 753, otira kite whakaaro i neke atu pea kite

| O 4OO. T tae Pea Dga m ° ni h6i UtU mo °ga kai kite I te 5 o nga haora i te ahiahi ka timatatia ho putake torero mo taua hui-Ka whakatika ko Mangonui ka mea, ka tu ake ahau kirunga ka korero i taku kuou Kia rongo koutou e Ngapuhi, i mua ka WaTo tatou matua te Tint! o Waitangi. Ka oti te° tuku tenei motu la rare, kite mana ote Kuini me tuna Rangatiratanga kihai nga kaumatua i main kuarei taua tint!, i motno hoki ratou ki ona tikanga Heoi S° V'f" 6 aU k ,° te te Maori kite hoko i nga whenua, tena ko te he e kiia nei e nga Iwi o te pito ki runga o to tatou motu, he TmtiParaikete, ehe ana. Koia e tfgapuhi i huaina ai e ahau hei mgoa mo toku whare, he whakahoutan-a ano nakui taua inea, no te mea ko te rua tenefo nga huihui nui ki Waitangi. . Taiwhanga : Kahore ra hoki he korero maianei. Ki taku whakaaro hoki kahore ano taua tinti 1 hmga noa, kua warewaretia ranei, notemea lie kawenata kaha, e kore e taea te peehi. ¥i Katene, M.H.8.: Ka tu ake ahau kite whakamarama i tetahi kupu. E tika ana ano etahi o n<*a kupu whakahe a runga mo te Tiriti o Waitangi ko ahau hoki e rongo ana i ta ratou whakahe, kihai n<r a rangatira o runga i uru tahi i te hanganga o taua tinti; ko nga Paraikete anake nga mea i tae ki a ratou, no konei ka kiia he Tiriti Paraikete. Otira kia mahara koutou, he pai rawa ta ratou i taua tiriti. ° I konei ka panuitia e Harelanga te korero a Paora Tuhaere 1 te hui ki Kohimarama me nga kupu whakahoki aTe Makarini mo te korero a Paora. Ka niutu ka kawea taua korero ki roto kite whare. ' Mitai Pene Taut : Taku whakaaro ki nga korero a te tokomaha e ki ana e ora ana taua tiriti, kua mate taua mea kua kore e whakaarohia nga tikanga inaianei. Otira he mea tika ano kia ata kimihia & e tatou tetahi tikanga mo tenei korero. Mabtjpo : Ka pai e Mangonui kia whakapuakina tenei korero i tenei hui i rungai te tokomahatanga o te tangata, kei kiia he mea ki huna e koe. E pawma hoki kia whakahoutia taua tiriti, ahakoa kiia ko te whawhai a Heke te take e meinga ai na taua whawhai te tiriti i he ai, Kahore, whawhai iho auo a JSTgapuhi kite pakeha, hohou iho ano ite rongo kahore i riro ma tehea iwi ranei e tika mai e hohou te r.ono-o. Horn Keeei Mangonui : Ko te take i huaina ai tenei whare ko te Tiriti o "Waitangi, mo nga pukapuka tono a runga kia haere atu a jSTgapuhi ki ana whare hui kite korero i nga take raruraru ote motu. Koia i tika ai me hanga tenei whare hei rapunga ma tatou ite tikanga o enei tono. He pono ano pea kei te mate te motu nei, otira me mahi ano ratou, me mahi ano tatou, kia kore ai. Hei aha te haere ki runga ki ana tono; koia hoki taku kupu i mua ite taenga mai o Ta Tanara Makarini raua ko Kawana Poene ki Kororareka, mo te kupu a Paora Tuhaere kia whakaaro a JSTgapuhi kite mate o waenganui ote motu nei. Ka puta taku kupu, e kore e taea, kua tae hoki i mua nga Rata, ara a Te "Waka raua ko Mangonui kite hohou ite rongo, otira kihai i pai mai. A e kore e pai kia mahi a JSTgapuhi mo runga, erangi me mahi a JSTgapuhi mona ano.

Paoea Kahi : E whakahe ana ahau kite kupu a Ta Tanara Makarini i roto i te pukapuka o Kohimarama, e ki ana i uru a Hongi Hika ki taua Tiriti. Ehe ana, kua mate ke a Hongi Hika. JNo inuri ko te Tiriti, heoi ano nga Eangatira ko Te Waka, ko Makoare, ko Eangatira Moetara, ko Moihi Tawhai, ko Hone Kingi Eaumati me etahi atu. W. Pibihok-go : E tika ana te whakahuatanga aTa Tanara Makarini i te ingoa o Hongi ki taua tiriti. Ahakoa kua mate ke ia, nana taua tiriti i mua. Whakarongo mai kia korerotia e au. Ka haere a Hongi Hika ki Ingarani ka tae ki a Kingi Hori ka mea atu "I haere mai ahau kia tukua mai e koe etahi hoia hei whawhai i te iwi i mate ai ahau," ka puta mai te kupu a Kingi Hori "E kore e tukua' atu, erangi tena nga hoia e maua e koe hei hoia mou ko nga Mihanare." Ka riro mai ko nga mihanare, a na ratou i hanga te Tiriti o Waitangi. Ko taku whakaaro mo te whakahoutanga i te tiriti koia tenei, ko nga raruraru kia mutu, kia kaha te peehi te iwi i nga kino i roto i te rohe o nga iwi o Ngapuhi, a te Earawa, o Ngatiwhatua. Ko te tino Tiriti tena ma koutou e whakaaro ai. .?? ■^■ AlJ Takiei :Ko taku whakaaro kua he taua tiriti, notemea kua riro ke te mana i te Karauna Karaati, kua ahei te hoko whenua kite tangata ke. Ko te kupu hoki o taua tiriti kia kaua e hokoa ki tetahi iwi ke nga whenua j na taua Karauna i hoko etahi wahi ki nga iwi ke kite Wi Wi, me etahi atu tangata o etahi iwi ke. Hoei Kaeaka : E mea ana ahau kihai i tika nga kupu a Hori Kerei kia waiho mo tatou anake ta tatoumahi, a meta tatou whakahoutanga i nga kupu o taua tiriti. Ahakoa kihai i pai mai i mua, me hoatu ano kia ratou. Ihaea Te Tai : E whakahe ana ahau ki etahi o au kupu e Hori Karaka, notemea naku te tiriti. A e kore ranei ahau e whakama mo taku tiriti e kiia mai he Tiriti Paraikete, a kihai taua tiriti i whai mana ki tenei motu ? Koia taku whakaaro me waiho ano aku tikanga, a Ngapuhi, i runga i ona takiwa kopikopiko ai. Ma Ngapuhi e rapu he he mona, he tika ranei. Otira ko te aha hoki te tika e whaia ete tangata ko te ata ncho. Te Wieemtj, Kai Whakawa o Pewhairangi: E whakapai ana ahau e aku hoa ki ta koutou whahahuatanga i nga ingoa o o tatou matua, me a ratou mahinga i mua. Kua mate atu o koutou matua, me toku hoki) me Te Wiremu. Ko a ratou tikanga koia tenei ka oti nei te whakahou e koutou. Ka pai ra e hoa ma, kia huaina e koutou te ingoa o tenei whare ko te Tiriti o Waitangi. He tohu tenei kua whakamana ano e koutou taua tiriti. Ko te tino kakahu tena ate Kuini i hipokina ai koutou. Kaua koutou e mea he kuare aua kaumatua, he tika rawa ta ratou mahinga i taua tiriti. Waihoki, e matau ano ahau ki te taima i mahia ai, ko ahau te Kai-whakamaori i te kawenga haeretanga e te tiriti ki ia wahi ki ia wahi o te motu. Ko toku hokinga mai kei Eakiura. Otira na tena mea pu tatou i ora ai, ko te ora tenei ko taua haeretanga o maua ko toku matua kite kawe haere i taua tiriti. He ahua reihi haere ta matou ki runga, inahoki ka rere to matou manuwao i konei, ka puta nga manuwao o te Wi Wi e rua, he tango ta ratou ite motu nei ki raro i a ia. Tae rawa atu o ratou manuwao ki Akaroa kua tae noa atu ta matou. Na taua tiriti ratou i pei atu, te riro ai i a ratou tenei motu. me tera hoki.

Wr Katene,M.H.R. : Itu ake ahau kite whai kupu ki a koutou ino nga kupu e kiia nei na te whawhai a Hone Heke 1 whakahe te Tiriti o "W&i 1 ' l kc \ n g a ku PU e whakahe nei i tana tinti. Ki taku whakaaro mehemea kaua taua tiriti kua noho he tatou ; penei e kore e waiho ko taua tiriti hei take whakahe ma te iwi katoa. Tera pea e puta kemai he mea hei whakahe ma tatou. Me whakaaro hoki e tatou, anakoa whawhai noa a Hone Heke kite pakeha, ko te tiriti e takoto ana i raro, ahakoa whawhai noa aTe Rangihaeata kite pakeha e takoto ana ano taua tiriti i raro, tae noa kite whawhai a Taranaki raua ko Waikato e takoto tonu ana taua tiriti 1 raro. Ko te aroha ote Kuini kite iwi Maori i ra runga mai 1 taua tiriti, he taonga hoki taua tiriti na ona matua, penei ano me tatou e ki nei he taono-a na o tatou matua. E kore te aroha ote Kuini e taea te wehe 1 runga i tenei mea, erangi kia mate pea ka puta he Kingitanga hou i muri i a ia, ko reira pea ka pokake. Otira kihai ra taua tiriti i hanga hei tohu taonga mo te tangata, erangi ko te manawanui anake te kai tohu taonga. Ki taku e mahara nei tena ka kiia na te tiriti i he ai, kahore, na te hiahia kite inriwa raua ko te koura te putake o enei whakahe katoa. Ka mutu i konei nga tino korero o taua hui, ka poka ke nga korero mo te pooti Mema mo ratou a te wa e haere ake nei. Ko etahi o nga kupu ka ki mo te kore korero a nga Mema Maori i roto i nga nupepa. Ka whakapai etahi ki nga tangata. E mea ana, mehemea ko au kua tika te taha Maori. JNfa te Hui a Ngapuhi.