Te Waka Maori PO NEKE, TUREI, MAEHE 9, 1875.

Waka Maori, Volume 11, Issue 5, 9 March 1875, Page 50

Te Waka Maori PO NEKE, TUREI, MAEHE 9, 1875.

He whakaritenga tika rawa na te Atua kia mahi te tangata, nga tangata katoa atu; ahakoa tangata ote maramatanga, tangata ote kuaretanga ranei—e mahi katoa ana. Ma tana mahi ake ano e whakaputa nga uaua me nga matauranga e takoto ana i roto i a ia; ara ma te malii a tona roro, a ona ringa ranei—ara a ona wheua me ona uaua. He ahakoa he mahi pehea ranei tana, he tikanga pehea ranei nga tikanga o tona nohoanga i te ao nei, kei a ia ake ano, kei tona kaha ano, he tikanga e tupu ai tona matauranga me tona oranga. Inahoki e mohiotia ana tenei e tatou i runga i te ngoikore rawa o te tangata i tona whanautanga mai kite ao nei. Kaore tetahi mea oranga mona kia oti i reira ai; nui atu tona kaha-kore i nga kuri katoa o te ao. Ko era atu mea, ara nga kuri me nga aha atu, i te whanautanga ra ano e tika ana, e ahua kaha ana. Ko te manu kua whakauwhia kite huruhuru hei mahanatanga mona, mete hipi mete kuri; e hara i te mea he mea whakaaro, he mea mahi ranei, na ratou. Ki hai i pera te tangata, mana ano e hanga he kahu mona; me hopu hoki eia i nga kuri oro ngahere, me haere ranei kite hi ika, me tahuri ki etahi atu mahi ranei, e kite ai ia ite oranga mona. E kitea tonutia ana e tatou e kore e taea e te tangata te whakarere i te mahi—ma te mahi tonu ka noho ia i te ao nei. Na, kaore he putanga i te mahi; me mahi tatou, ka kore me mate. Kite whakaaro a etahi tangata, o te Maori raua tahi ko te Pakeha, he tikanga he tenei kua whakatauanei ki runga kite tangata —he mate nui. Otira kua ata whakaarohia ranei taua tikanga e aua tu tangata, mehemea e hara ranei ia i tetahi tikanga manaaki ate Atua matau rawa, atawhai rawa ? Tena oti, he tikanga pehea ia ? Ko tona kupu whakahoki ra tenei; e hara te mahi ite mea kino, he manaakitanga ia, a he tika kia tino whakawhetai tatou kite Atua mo tona whakaritenga kia mahia e tatou ake ano he oranga mo tatou. Tena, kia whakaaro marire tatou. Ka pehea koia to tatou ahua me i kore te

mahi hei whakatupu ite whakaaro mete uaua ote tangata ? Titiro ki era motu e tupu noa mai nei te kai, kaore he mahi tikanga a ona tangata; e hara i te mea he mangere anake o reira tangata, engari he kore marire ano kaore o ratou kaha ki nga mahi uaua. Mete mea e moe ana to ratou ahua ; kaore he hautanga kaore he uauatanga o ratou; a he nu? o ratou e kuare noa iho ana, kaore he rangatiratanga o te ngakau, kaore he atawhaitanga. Kua oti noa he oranga mo ratou i aua motu, no reira kua ngakau kore ratou kite mahi, kite aha. He pera hoki ratou me nga tamariki mangere i te kura e hoatu nei he utu ki o ratou hoa tamariki kaha kia mahia a ratou mahi e aua tamariki, ko ratou ano ka noho tonu i te taha ki raro ote aroakapa, e Jvore hoki e kake. Ma te ru rawa o te whenua e turaki ana i o ratou whare ka oho ake ratou ito ratou ahua moinoe; oho rawa ake hoki ka rere ki waho inoi kau ai ki o ratou atua kia whakaorangia ratou, te tahuri ko ratou ake ano kite mahi oranga mo ratou. He mea ahuareka ano ra ki te tangata te raumati tuturu tonu, mau tonu ; otira he kohanga ia no te mangere, no reira he manaakitanga tangata te putanga mai o te hotoke me ona tupuhi, me tona matao. Otira me tahuri ki tetahi taha titiro ai. Titiro iana ki era motu, penei me Niu Tirani nei, kaore nei e tuturu tonu te ahua raumati o te rangi, engari i etahi takiwa e puta mai ana te hukapapa mete hukarere, te nganga mete tupuhi, hei whakakaha i te tangata, hei whakaahua-ke ite whenua. Na, e hara i te hanga ake nga iwi o aua tu whenua—tona kaha, tona ahua rangatira! Ito ratou putanga mai ki te ao nei ki hai i rokohanga mai e ratou kua oti nga mea katoa te mahi hei oranga mo ratou, engari ma te kakama o ratou ka tika ai ratou te noho i te ao nei. Na te aha koia i whiwhi ai nga tangata o Ingarani ki o ratou rori pai, me o ratou awakeri, me nga arawhata, me nga rerewe, me nga waea, me era atu hanga nunui; me to ratou mana hoki, to ratou whaitikangatanga nui i roto i nga iwi o te ao ? Na te mahi ra—na te mahi a te roro, na te mahi a te ringaringa. Mehemea kaore i mahia te mahi i roto i nga rohe o Ingarani i enei tau maha nei nga rau kua pahore atu, penei kua kore rawa hoki a Ingarani e tae ki tona turanga e. tu nei ia i roto i nga iwi o te ao. He mahi nana i whakatupu i nga whakaaro me nga matauranga o ona tangata, nana hoki i tika ai te whakaputanga o o ratou matauranga; a, inaianei kaore rawa he mahi nui o te ao katoa e kore ai e taea e ratou te whakamatau. Ahakoa kore e taea e ratou he raumati tuturu, ko te ora tuturu, ara kite pai te Atua, ko te ora tuturu ano e taea e ratou i runga i te nui ote matauranga kite mahi i puta i runga ite kaha o te tangata. Na, e kitea ana e tatou taua tikanga ka whakahaerea nei ano ki konei, ki Niu Tirani. Na te kaha ote ELawanatanga mete iwi ka tuwhera " nga koraha me nga wahi mokemoke" o te motu nei hei nohoanga mo te tangata; ka mahia nei nga rori pai me nga rerewe i nga wahi koraha, huanui kore, me nga maunga pari teitei, ngaherehere nei, i nohoia i mua ai e te poaka maka anake raua ko te weka, a ko te tangi a te hoiho maitai e haruru ana inaianei i nga wahi e rangona ana i mua ai ko te tangi anake ate kaka mete reo mokemoke ote huia; ka whiua inaianei he arawhata ki runga ki nga awa au nui o nga maunga, nga awa ra i pa wehi mai ai i mua te haruru ote wai kite taringa ote tangata e haere hemo-kai ana e haere ngenge ana, he arai atu hoki i aia te kainga mete oranga mona ; e tupu ake ana he taone, e mahia ana nga mahi ngahau, i etahi wahi kaore i rangona te waha o te tangata i mua ai; e kokiri haere ana nga kupu i runga i nga waea puta noa ki tetahi pito ki tetahi pito o nga motu e rua; kua kiki tonu nga kokorutanga o te motu i te kaipuke kawe mai i nga rawa o nga tauiwi ki to tatou kainga,

He whakawhiwhi hoki i a tatou kite ara e puta ai a tatou taonga kite hoko ;ko a tatou tamariki e akona ana kia tika ai ratou (a, kia tika ano hoki) te tango i to tatou turanga mehemea ka ngaro tatou, kia ahei ai hoki ratou te mahi i nga mahi o te ao ; e tupu ana to tatou rongo i roto i nga iwi o te ao, a e kitea nuitia ana nga tohu e mohiotia ai hei tamaiti pai a Niu lirani na tana matua rangatira, (ara, na Ingarani). !Na te mahi katoa enei tikanga i taea ai. Na, kua kitea he mea pai te mahi ki runga ki nga tikanga nui, heoi he pai ano hoki ia ki runga ki nga tikanga iti, Kite mea he pai ia mo te iwi katoa tonu, ka pai hoki ia mo ia tangata mo ia tangata o te iwi katoa. He pera te ahua ote mahi mete tangata e piki ana i te rakau, ka taea tetahi peka ka piki tonu atu ki tetahi. Koia hoki mete mahi, e arahina ana te tangata ete mahi ki runga lei te whakaaro; ka taea tetahi whakaaro ka whai tonu atu ki tetahi, ka mutu tetahi whakauauatanga ka whakauaua ano, e paneke atu ana mete turaki haere i nga tauarai ote huanui kite tino matauranga. He tika ano ra. he mea ano he nui rawa te mahi a te tangata, he mate rawa. Otira na te he marire o a te tangata ana tikanga i pera ai; e kore tena e waiho hei tikanga turaki i te ki e kiia ana e te katoa, ara, kaore he tangata e kore ana e kite i te pai i runga ite mahi. Ko te mahi, ahakoa na te rorona te ringaringa ranei, he tino rongo a ia e or a ai te tinana e hari ai te ngakau. Titiro marire kite tangata e kore rawa ana he mahi mana, kaore he manawarekatanga o tona ngakau, he tangata pouri haringa-kore ia. Kei te iwi Pakeha marire ano, e ahua ke ana hoki aua ritenga me ana tikanga i a te Maori, he nui ona tangata i etahi taima i whakatika ki a ratou mahi i te ata i runga i te ngakau hoha ki nga raruraru me nga manukanukatanga o tenei ao, pehia ana te wairua i roto i te timana i te taimaha o nga mate me nga he o te ao, kaore he haringa o te ngakau, he pouri anake. Otira, na te mea kaore lie putanga mo ratou i te mahi, kihai i roa kua kite aua tangata, i a ratou e whakaware ana kite mahi, kua mahea nga kapua pouri i tukupu ki runga ki o ratou whakaaro, kua hoki mai te ngakau manahau mete tumanako kite ora, ano te roanga ote mahi kua hoki niai te marietanga ki o ratou ngakau. Eki ana a Horomona, te tangata matau; —" E whai hua ana nga mauiuitanga katoa." Ko nga mauiuitanga tika ra, me nga mahi tika tana i ki ai; ako te tangata e mahi tika ana e mahi kaha tonu ana, i nga mahi i whakaritea e te Atua hei mahi mana i tenei ao, e whai tonu ana i nga mahi e takoto ana i mua tonu o tona aroaro, he tangata tena e whakanui ana i a ia ano, e whakarangatira ana i a ia ano, e whakawhairawa ana i a ia ano, e whakaputa ana hoki he oraaga mo etahi atu tangata hoki.