Te Waka Maori. PO NEKE, TUREI, HANUERE 26, 1875. KURA MAORI, IRUHARAMA, WHANGANUI.

Waka Maori, Volume 11, Issue 2, 26 January 1875, Page 14

Te Waka Maori. PO NEKE, TUREI, HANUERE 26, 1875. KURA MAORI, IRUHARAMA, WHANGANUI.

I takoto te hakari i taua kura i te ra Kirihimete nei, i tino hari rawa nga matua, nga tamariki, me nga manuhiri katoa i taua hakari. Ko taua tikanga whakatu hui i roto i nga tau katoa e nui haere tonu ana, a lie ritenga pai rawa ia i runga i te mahi kura Maori puta noa ite motu katoa nei. He tikanga whakatupu aroha ia i roto i nga kai-whakaako me nga akonga, lie whakakotahi i nga matua me nga kai-whakaako me nga tamariki, he whakakaha hoki i te katoa kia kaha ai te whakahaere i ta ratou mahi pai—he mahi hoki ia e whakaneke ake ana'i te turanga ote iwi Maori o Niu Tirani nei; he mahi ia mana e whakawhiwhi te iwi Maori ki nga painga katoa e mau nei ite iwi Pakeha, ara kite kore ehe taua mahi pai i te iwi Maori ake ano i runga i te mahi haurangi, kai waipiro. I te hakari e korero nei matou he nui nga Maori o nga kainga i roto i te awa katoa i hui ki reira, nga kainga o te taha ki runga o Iruharama o te taha ki raro hoki—he mea kakahu katoa i te kahu whakapaipai. I pai rawa taua rangi, a kaore rawa i kitea tetahi mea he hei whakararuraru i taua hui, he aroha he pai anake te tikanga taea noa te mutunga. He nui rawa te kai a Ngatihau ma nga manuhiri, i mahue noa etahi, kaore i taea te kai—ko tona ahua tonu hoki tena o te hui Maori. E toru nga waka nunui nana i kawe atu i te taone o "Whanganui kite whenua ite kura nga kai ma to hui. I hangaia ki nga rakau papa, a nga Maori, tetahi tepara roa, puta rawa ki tetahi pito ki tetahi pito o te rumu o te kura, hei papa kai ma nga matua o nga tamariki me etahi atu tangata matua; ko nga tamariki kura, e whitu te kau, i noho ki nga papa i te taha o nga pakitara o te whare. Kotahi te " pai," (he paraoa te pai, he kiko kei roto), kotahi te paraoa rohi nei, mete wahi putini paramu nei, mete paneke tini-pia, i whakatakototia kite aroaro oia tamaiti oia tamaiti; ko te papa nui ia, keke ana i te taimaha o te kai i takaia e nga Maori; ara he pikaokao i tunua kite oumu; he poaka, mea tunu etahi, mea paata etahi; he taewa; he kumara; he taro ; me era atu kai pai. I haria ake i te pa aua kai e nga wahine me nga tane, i runga i te ritenga Maori nei ano kite mau kai ma nga manuhiri i ana hui. Ka mutu te whakapai ate Teira, minita, katahi ano ka timata te kai. Ka kai nga matua, ka kai nga tamariki—he aha kia korerotia te kai, he hanga e whakaparahakotia ana koia te kai ? He maha nga inumanga kite tangata kia ora roa. I inu ratou ki ate Kuini ite tuatahi, mete karanga ake kia ora roa ia, kia, hari tonu i roto i nga ra o tona oranga; muri iho ka inu kite Piriniha o Weera mete Pirinihi o "Weera (tona wahine), mete whanau katoa ate Kuini, kia ora tonu; muri iho ko te Kawana me tona wahine, ko taua kupu ano te kupu; muri iho ko te Kawanatanga; muri iho ko te Tumuaki o te Kawanatanga me Ta Tanara Makarini;

muri iho ko nga tangata o Whanganui me a ratou tamariki: muri iho ko Eihari Wunu, Kai-whakawa, Teamana hoki o te takiwa; muri rawa iho ko n ff a Wahine ahakoa taka nga wahine ki muri e hara i te mea he taonga iti ratou i pera ai. Katahi ka korero a Eihari "Wunu kite hui; ka whakawhetai atu ki Ngatihau mo te pai o te hakari, mo te kaha o ratou kite mahi i taua hakari; ka korero roa ia ki nga tika me nga pai e puta ana i roto ite matauranga; ka mea kite kaha ote Kawanatanga e puta tonu ana kite whakahau ite mahi ako ite tamariki kia tika. X whakawhetai ia kite iwi mo to ratou kaha kite awhina ite mahi whakatu i nga kura e rua, tetahi ki Parilcino tetahi ki Iruharama ; ka ki hoki ko tana i tumanako ai ko tetahi kura kia hohoro te tu ki Utapu, ara kia hoki mai i Waikato nga tangata o taua kainga. Na Hakaraia me etahi atu rangatira i whakahoki nga kupu a Eihari Wunu. Ko tetahi kupu a Hakaraia i ki ai, he hiahia tona kia kite ia i tetahi karete ka tu i tetahi wahi ki waenganui o te awa hei nohoanga rawatanga mo nga tamariki matau, kia akona ratou ki nga matauranga o runga rawa. Tana kupu whakamutunga i ki ai ia, ko tona whakapai, ko tona haringa, ki taua hakari i Iruharama nei; a kua oti tona whakaaro kia whakatakototia ano tetahi hakari pera ki Parikino i tera Kirihimete, ka karangatia hoki e ia a Ngatihau me a ratou tamariki kura katoa kia haere mai ki taua hakari. I muri iho o te tina ka purei kirikete nga tamariki tane, ratou ano ko te Nikirehi, ta ratou kai-whakaako. Ko etahi o ratou i matau rawa ki taua purei; otira ki hai i ata mutu te purei, no te mea i rokohanga e te kai ti nei o te ahiahi, a kaore i whai takiwa hei pureitanga i muri iho. I tere rawa etahi o aua tamariki kite purei. Ko tetahi o ratou, ko Ariki Hakaraia, i matau rawa kite hapai i tona patu, he nui hoki ona koa (ona omaomanga). Ite kura iPo Neke nei taua tamaiti i mua ai. Ite 6 o nga haora ka noho nga tamariki kite ti; ahe nui te paraoa mete pata, mete keeki paramu nei, i tapaia ma ratou. No te mutunga ote kai ka papahoro katoa ratou ki waho; katahi ka ruia atu kite tarutaru patiti ote marae nga raripapi me nga hua rakau hei kapohanga ma ratou, ara he oreni, he aporo, he paramu, he piki—katahi tera te tamariki ka popo iho, tetahi ki runga ki tetahi, kite hopu i aua mea, ngahau ana ratou ki ta ratou mahi. Ite ahiahi i mua atu o te Kirihimete ka whakakitea e te Teira minita te mahi a tetahi mea rarna nei a te Pakeha; (ara he mea whakamaro i te hiti ma ki tetahi taha o te whare, ko etahi ahua o ia mea o ia mea ka kuhua ki roto ki taua rama, ma te marama e mea kia tiaho ki runga kite hiti). He nui te ahuareka o nga pakeke ano me nga tamariki ki taua mea. Na taua minita i whakahaere te karakia i te Awatea; i marenatia ano hoki e ia etahi tangata i taua ra, i iriiria ano hoki etahi tamariki. I puta te kupu a nga Maori o Pipiriki kia hangaia ano e ratou to ratou whare karakia i taua kainga, he whakaaro kia noho tetahi minita i roto i a ratou. Heoi, mutu ana taua huinga ahuareka; ako matou e hiahia ana kia kore e mutu i tena nga mahi whakahari a o matou hoa o Whanganui; engari kia ora roa ratou kia maha ai nga hakari pera e kitea e ratou i te ao nei. E mea ana aua Maori kia puta he kupu whakawhetai ma ratou ki nga Pakeha o Whanganui, na ratou hoki tetahi te kau pauna i kohikohi mo taua hakaritanga.