HE WHARANGI TUWHERA.

Waka Maori, Volume 11, Issue 2, 26 January 1875, Page 21

HE WHARANGI TUWHERA.

Ko nga Pakeha matau kite Reo Maori e tuhi mai ana ki tenei nupepa me tuhi mai a ratou reta ki nga reo e rua—te reo Maori mete reo Pakeha ano. Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori. Kawakawa, Peiwhairangi, Tihema 31, 1574. E hoa, —I kite ail ite pataitanga ki nga tamariki 0 te kura Maori i "Waiomio i niua tata ake nei, a lie nui toku koa kite whakahaere i nga mahi 1 tohutohungia e to ratou kai-whakaako, a te Rorikana. E tino hari ana au kia whakaputa kupu au hei whakaatu i to ratou kakenga haeretanga me to ratou matauranga ki runga ki a ratou mahi; he tohu hoki tenei e mohiotia ai nga tino tikanga e taea i runga i te ata mahi mete ngakau mohio kite whakaako i nga tamariki Maori. I pataia ratou ki nga tikanga o te mahi whika, te korero pukapuka, te tuhituhi pukapuka, me nga reta i roto i nga kupu, a kitea ana to ratou matauranga i runga i aua mea katoa. He waiata tetahi o a ratou i mahi ai, he tirira tetahi i te marae—ara he whakatutu pera mete mahi ate hoia nei. I reira ano etahi o aku hoa, a i whakapai katoa ratou me au ki te matau a aua tamariki. I te Manei, te 28 o Tihema, ka takoto te hakari a te kai-whakaako ki aua tamariki. 150 nga tangata i noho kite kai, hui katoa nga pakeke me nga tamariki. Ko nga mahi whakatakoro he kanikani, he waiata, he omaoraa, he morere, he tupeke. I hari katoa te tangata. E ki ana a Maihi Paraone, me etahi atu rangatira, kaore ano ratou i kite i tetahi huinga pera te ngahau mete ahuareka ite pito taenia mai o te Pakeha ki roto i a ratou tae noa mai © ki tenei takiwa. IST a Perekika Hori Taratana, Takuta. [He kura tika rawa taua kura e tuhituhi mai nei to matou hoa tuhituhi mai. Nga tamariki e haere ana ki taua kura e ahua rite ana kite 50; ahe nui te tika o te mahi a Te Korikana raua ko Mihi Uorikana (tona tamahine) kite whakahaere i nga tikanga o taua kura. Ko Mihi Korikana rawa te mea e tika ana kia whakamoemititia rawatia mo tona ngakau nui ki nga tamariki e akona ana e ia kia taea rawatia e ratou te matauranga mete oranga —otira, e kore ano matou e ki he mea tika te whakahau i nga tamariki tane me ngakotiro Maori kia mahi ratou i tera hanga

ite kanikani; no te mea kua kite matou he hanga ia e aratakina ai ratou ki runga ki nga mahi maori, tinihanga nei. Ka toru nga wahi whenua a nga Maori o Waiomio e ngakau nui ana kite kura kua waiho hei whenua rahui mo nga kura.; ara, ko Mangatete, 72 eka; ko Tikaikanui, 2 eka; ko Puwanawa, 34 eka. Kua oti aua wahi te ruri. Mea ake ka hangaia e te Kawanatanga tetahi whare kura hou, mete whare nohoanga mo te Kai-whakaako.— Te Kai Tuhi.]

Ki a te Kai Tuhi o te WaJca Maori. Ohiwa, Te Tai Rawhiti, 2nd Tihema, 1874. E HOA, —Mau e uta atu enei korero kite WaJca, ara nga korero o te matenga o Ema Kapu Te Tipiti-pi, me nga korero hoki ote aroha mete auhi noa iho, o nga rangatira me ona iwi katoa, to ratou manawapa nui, mete ahotea ote ngakau, mo te maumau o tenei wahine rangatira kia mate tamariki. I pangia ia e te mate ki Poneke, a i ata whakahokia marietia mai ia e tana tane, e Aporo Te Tipitipi, tae mai raua ki Ohiwa nei i tae pai mai. Kihai i roa ki konei, ko te haerenga o Aporo Te Tipitipi ka hoki ki ana mahi i Poneke, a ka mahue iho a Ema i Ohiwa nei. I muri tonu ite tane ka koingo te wahine; he tino nui rawa no tona aroha ki tana tane, nawai i marama a kua pouri haere ana whakaaro, heoi ano ko te matenga. Ko nga iwi enei i huihui kia kite i a ia, kite uhunga hoki mo tona matenga. Kotabi rau a Te Urewera, nga rangatira ko Kereru, ko Tamaikoha, ko Rakuraku, ko Hemi Mowhiti; e wha tekau a Ngatipukeko o Whakatane, nga rangatira ko Te Meihana Koata, ko Hoani Titirahi. E rua tekau aTe Arawa ki Rotorua, ara, a Ngatirangiwewehi, nga rangatira, ko Wiremu Rupa, ko Te Retimana, ko Ereatara Tuohonoa. Kotahi ano te ra i huihui mai ai enei iwi, a i takoto tonu te tupapaku i runga, mete uhunga tonu ona iwi ki a ia, a e rima nga tino ra i uhungatia ai ia e matou katoa, a no te muri awatea o te rima o aua ra katahi ka nehua. He maha ano hoki nga iwi me nga rangatira i tuku karere mai, mete tuhi reta mai ano, e mea mai ana kia haere mai ratou kite uhunga, heoi i araia atu ratou e matou; i mea atu matou he ,takiwa raruraru raua tenei, ko te koanga hoki. Engari kia watea ka haere mai ai ratou kite tangi ki to tatou aitua He aitua nui rawa tenei, he mate whakapouri ngakau o te iwi, te matenga o Ema Kapu, tino wahine rangatira ote Arawa. He kahurangi ia, he matahiapo ite iwi. No reira rongo katoa nga wahi, a oioi ana nga maunga i te haruru o tona auetanga, ara i tona hingahinga Na W. Maihi Te Rangikaheke raua Ko Hoani Ngamu Takueua.