HE KUPU MO NGA MATE.
Ka kitea, i roto i te panuitanga tangata mate, i tenei nupepa, nga ingoa o Tahana Turoa, Te Matenga Peraro, Pene Te Poakaroro, me Tutehourangi. Ko Tahana Turoa na, he tama na te kaumatua na Pehi Turoa, ote taha ki runga o Whanganui. I mua ai he tangata whawhai ia kite Pakeha; engari no nga tau o muri nei ka whakakotahi ia ka piri tonu ki te Kawanatanga. I whakaturia taua tangata hei Ateha Maori, a i rite tonu tona kaha kite hapai ite Ture ki tona kaha o mua kite takahi ite Ture. I mahia tonutia ia e Takuta Eara, o Whanganui, otira he mate marire ano, e kore e ora. Ko onakupuporoporoaki enei:—" Kia piri kite Pakeha, kia hoa kite Pakeha." Ko Te Matenga Peeaeo he tangata e arohaina nuitia ana e tona iwi, te Whanau-a-te-Hutu, mo tona ahua pai, ngawari, me tona whakaaro nui kite oranga mo te iwi; kaore e rangona te kupu riri i tona waha. He tangata hapai nui ite Ture. No te timatanga o Mei kua taha nei ipa ai tona mate; a no te 25 o Hurae, i runga ano i tana whakahau, ka mauria mai ia i Whakatane, na runga i te poti-weera, ka mauria mai ki Te Kaha, tona kainga tuturu, kia mate rawa ake ia i tona kainga ano. I haere ia ki Whakatane, ratou ko te iwi nana nei i hanga te whare whakairo i korerotia ite Waha Maori ote3o o Hune. Ite 29 o Hurae kua mohio nga tangata katoa kua tata ia te mate. Heoi, ko te tahuritanga mai kite iwi ka waiata i te waiata nei, a ka mate : Hai konei ra, e te iwi i te ao ; Ka haere ia au kite pouriuri, Kite potangotango ki tua o Paerau, I pepehatia ai na. E ono te kau nga tangata o te iwi nana i mau te tupapaku kite urupa ; kaore he kakahu ote tangata, he mea paid nga horo i muri i te kai mau o te tupapaku. Ko nga tangata mau pu 150, aki hai rawa i mutumutu te tangi ate pu i nga maero e toru. Ko te iwi katoa i muri i enei; i huihui mai i nga kainga katoa o taua takiwa—nga tane, nga wahine, me nga tamariki. I nui te hakari a enei wiki ki a ratou ano. Ko Pene Te Poakaeoeo, e korerotia mai ana," he rangatira taua tangata, he mokopuna na Turangapeke." Eki ana e wha te kau nga Pakeha i haere i te kawenga atu kite poka, a" i nui te aroha o aua Pakeha ki a ia, ki tona pouaruhoki, ki a Mere Pene." He nui te whakahouhou i etahi tanumanga tupapaku o mua, i te haurangi tonu o nga tangata i haere kite tangi; no reira ka pehia rawatia e Rangiauru te kai waipiro i taua ra, a pai ana, kaore he raruraru. Ko Tutehoueangi he rangatira, o te taha ki runga o Whanganui, e arohaina nuitia ana e tona iwi—ko te tikanga katoa mo te iwi kei a ia. I mate ia ki Manganuia-te-Ao, i te taha ki runga o Whanganui, i tona hokinga atu i te taone o Whanganui, he haerenga mai nona ki reira kia kite i a itihari Wunu, Kai-whakawa. HE TANGI MO TUTEHOURANGI. Na tona tuahine na Te Kuba Kahemorhre. (He mea whakarite kite ahua ote -waiata Pakeha e Teoti H. Wirihana, Pakeha.) Tera te nira hikohiko ana mai Ki Tongariro — Ka haruru kite rangi, Ka maka te hukarere. 0 tohu ! e Tu, 1 tuku atu ai
Xia hua ake au He matamata ariki koe ; Ka rongo to nuinga E kuika noa nei. Tahuri mai e pa E anga kite Uru, Ki to matua ra E whakapuke mai ra. Te raamae ki a koe Tenei e koro. Ka maunu te Taniwha i te rua; Ka whakahemo ko aku manu koa nui i te ata, Taku manu korero kai o Runanga maha. K"aku i tuku atu ki roto o Whangamii, Ka moe kite one. Kai Kanilii, kai Whakaniko— E takoto ana mai, e, i.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18740825.2.11
Bibliographic details
Waka Maori, Volume 10, Issue 17, 25 August 1874, Page 215
Word Count
679HE KUPU MO NGA MATE. Waka Maori, Volume 10, Issue 17, 25 August 1874, Page 215
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.