HE WHARANGI TUWHERA.

Waka Maori, Volume 10, Issue 12, 16 June 1874, Page 154

HE WHARANGI TUWHERA.

Ko nga Pakeha matau kite Reo Maori e tuhi mai ana ki tenei nupepa me tuhi mai a ratou reta ki nga reo e rua —te reo Maori mete reo Pakeha ano. Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori. "Waipiro, Mei 5, 1874. E hoa. Tena koe. Tukuna taku kupu ako kite tangata e nui nei te kai ite waipiro. Tenei tetahi tangata i kite au, he pai ano te korero a te tangata o roto ote paparakauta ki a ia. Iki mai ia ki taua tangata kia ata kai, kia tae tika ai ia ki tona kainga, me ona taonga ki tona whare; kaore hoki i whakarongo. Ko nga moni toenga a taua tangata e £3- 15s, e£4 i liokona eia kite t-e kakahu mo tana wahine me ana tamariki tokorima; na te nui o tana haurangi ka riro i tetahi te tahae. Ae ra, ka riro hoki tona kai-whakamahara te kukume e te rama ki waho, takoto kau ana ko nga iwi ko nga kiko anake o te tangata haurangi, Ko ana moni me ona taonga kua riro, me tona "Wairua ora kua riro ano, takoto mate ana ko te tinana kau. No te hokinga mai o tona wairua ki roto i a ia kua kite iho ia kua kore ona taonga, kua riro. Te taonga i hoki mai ki aia he miti i te papa o te koura o te moana, he ngete hoki mete pouri noa iho kite £7 15s kua pau te tahae. Ko tenei mea ka kawea ki nga Ateha kia whakawakia; whanatu rawa e haurangi ana ia te Ateha i kiia atu ai ra hoki ! Koia tenei te putake ote mate mo tatou. Ki ta te Pakeha tikanga he mea ruri marie tana kai i te rama ; ko nga mea o ratou kaore e ruri i tana kai, mona tetahi wahi o te whare herehere. Kaore he kupu ako a nga Ateha kite tangata e kaha ana tana kai i te rama, kei hoki mai hoki te kupu ki taua Ateha, "he kai rama tonu hoki koe." Heoi ano te Ateha e mohio ana ahau kaore e kai rama, ko te Iharaira Te Houkamau anake. Tena ko te tini o nga Ateha, he nui to ratou hiahia kite waipiro. Ko te rite hoki o te tangata kai waipiro ki taku mahara i rite kite kararehe e here ana ite toa ote whare o tona rangatira; waihoki ka herea te tangata e te karaihe kite toa ote Paparakauta. E hoa ma, ma boutou e whakahe mai, e hara tenei i nga mahi a te haurangi. Tetahi haurangi hei whakamate i a tatou, he kahakore no nga rangatira kite pehi i nga raruraru whenua. Ka haurangi ano te tangata i tena rama, a te rama whenua. Ko taku mahara nui kia pehia te tini o nga raruraru katoa, kia whakatupuria tena taonga nui mo tatou, ko te kura; kia pehia to tatou kuaretanga e a tatou tamariki ina mohio ki nga tikanga Pakeha. Na to hoa Na Hutana Tabtt. [Ahakoa whakapai te ngakau ki nga korero a Hutana Taru, kua tuhia mai nei e ia i roto i tona reta, ko te whakaaro ia e mea ana kaore yea i tino rite te kino o nga Ateha ki tana l whakaatu mai ai. He nui nga Ateha whakaaro tika, whakaaro rangatira, e mohio ana matou; a e tino mohio ana hoki matou ka hari rawa aua Ateha me ka whakarerea rawatia e nga Maori te mahi kai waipiro. Tera ano pea etahi kei te taha Kawhiti e pera ana ano. Ko etahi, kua rongo matou," kaore e whakaaro ana ki to ratou turanga rangatira, a e kai nui ana ite waipiro. Na, ta matou kupu mo aua tu tangata, ki hai ratou i whakaturia hei Kaiwhakawa kia aratakina e ratou nga tangata ki runga kite mahi kai waipiro, engari hei pehi ratou i nga kino katoa, hei whakatakoto tauira mo te kore e kai

ite waipiro, mo te pai_ mete tika katoa atu hold. Jjlg wtiakaaro ratou e titiro katoa ana nga kanolii ki a ratou, no te mea hoki he turanga ikeike to ratou ; & no ratou te tauira e mana ana 1210 te pai mo te kino ranei. Kite mea e whakaaro ana ratou ki a ratou ano,-ki to ratou rangatiranga, kite oranga ranei mo te iwi, penei ka whakarerea rawatia atu e ratou, inaianei tonu, nga tikanga kino e tae ana tona tutuMtanga kite mate mo te tinana, mo te wairua ano hoki. Ta matou kupu mo te iwi, kaua e whakapaea ki nga rangatira o koutou hara ake ario; 110 te mea ka whakaritea te whakawa mo tetahi tangata, lie mea whakarite ki ana mahi ake ano. Kite mea e hiahia ana koutou kia iwi ora koutou kia iwi rangatira, kia hari, kia whai-rawa, me whakarere rawa atu te mahi kai waipiro. Kua nui noa nga rau mano o te Pakeha kua lie noa iho kua rawakore noa iho i taua mahi; he mano tini nga tamariki hara-kore, ngoi-kore, u a ratou, kua he noa iho kua mate rawa i te hemo kai, i runga ite mahi haurangi a nga matua; kua tinitini noa nga Wairua ngaro o te tangata kei te Reinga. i tenei rangi tonu, ara kei te poka torere, e kanga mutunga-kore ana, e aue tonu ana, e whakapaea ana ko te waipiro nana ratou i whakahe. Ae ra, ka pera ano te ki mo Kingi Waipiro me tera mo Haora raua ko Eawiri, " Na te "Whawhai na te Mate Uruta a raua mano, na Kingi "Waipiro ana tekau mano i patu." A ki to koutou whakaaro, tena e puta te iwi Maori i tenei Kingi horo tangata, a te Waipiro? Me ki marire atu rapea matou ki a koutou kite kore e mahue rawa atu e koutou te kai i te waipiro, akuanei e kore e roa koutou e ora ana hei iwi i te ao :iei. Ko matou kua kite i nga mate me nga mamac nui a te waipiro i homai ai ki roto kite iwi Pakeha, no reira matou ka mohio rawa kite whakaatu ki a koutou kia tupato ai koutou. Na, kia mohio koutou, he nui atu to matou pai kite titiro atu ki a koutou e noho ana mai he iwi ora, iwi hari nui, iwi whai-rawa, a e noho tahi ana e mahi tahi ana i a matou kite whakaputa i nga mahi ahu-whenua, e tohe tahi ana ki runga ki nga tikanga e nui ai to tatou motu, he nui rawa atu to matou pai ki tena i to te mea ka mahue ko matou anake i te whenua noho ai. Heoi, ma koutou e hurihuri.]