TARANAKI.

Waka Maori, Volume 8, Issue 8, 3 April 1872, Page 58

TARANAKI.

Te taenga mai o Wiremu Kingi Te Rangitake kia kite i a Te Makarini. I te 22 o nga ra o Pepuere i te tau 1860 i panuitia e te Kawanatanga o te motu i tena takiwa te panui o te whawhai ki Taranaki—a ka pipiri te pakeha raua ko te Maori kite whawhai i reira ai. I te 22 0 nga ra o Pepuere i tenei tau (1872) ka pipiri ano te pakeha raua ko te maori i Taranaki—engari he pipiri aroha, lie whakatupu i te pai. I tera 22 o Pepuere i kitea te tohu o te mate, o te rawakore, o te he noa iho. 1 tenei 22 o Pepuere ka kitea te tohu o to ora, o te rangatiratanga, o te tika noa iho. Koia tenei, no te 22 o nga ra o Pepuere ka taha nei ka tae mai a Wiremu Kingi ki Taranaki kia kite i a te Makarini. I haere mai ia i tona kainga i Isgatimaru. Te ahua o te haere i te taenga mai ki to taone ko nga tangata maori noa atu i mua ; muri atu ko Wiremu Kingi me tona iwi, kotahi pea rau e rim a te kau ; muri atu ko nga wahine i runga hoiho anake; muri rawa atu ko Waikato, e rua pea rau. Te taenga kite piriti i Huatoke, i reira a te Pareti (Parris) e tatari ana—katahi ka haere tahi ratou ki to Tari maori i te taone. Kua tu noa atu te kai ki reira ma te manuhiri—hei aha kia korerotia ai. He nui te tangata, te pakeha mete maori, kua hui ke ki reira tatari ai: Katahi ka karangatia e te Paeeti (Parris) ; " Haere mai e koro ma. Haere mai ki konei kite nohoanga tawhito. Haere mai taku matua." Kai runga ko te Kahui, ka waiata ki a Wiremu Kingi Piki mai, kake mai, homai te wai ora ki au, E tu tehu ana koa te moe a te kuia i te po ; Po, po, koi raru ai. Ka he te manawa i te ao e; E papaki tu ana te tai kite reinga kaokao ka awatea. (He tau tenei mo te manuhiri i te nohoanga i te marae. Ko tenei i muri nei he karakia whakahorohoro i nga tapu o nga tangata.) Me tapu huhu, mete tapu horo ; Ka huhu ho tapu, ka horo ho tapu. Ho tapu i •whaihia, ho tapu i whakamana, Ho tapu i tutawaketia, Ho tapu i o rongo mai whititia. "Haere mai e aku matua. Haere mai to iwi. Homai te oneone; homai nga tangata. Haere mai aku matua, takahia nga walii tapu. Kua takoto te tikanga—kua noa te papa i roto 1 tenei ra. Nau tonu te tapu i roto i nga wehenga i mua ; na ka noa nga wahi i whakatapua i mua. Haere mai taku matua. Haere mai te vraka ; haere mai te oneone. Kaore he ritenga—ka huhu te tapu." Ka to ko te Makaeini; Katahi ka korero a te Makaeini. He tangi atu ki a Wiremu Kingi—he karanga kia haere mai. Ka

whakaputa ate Makarini kite papa a "Wi Kingi, a te Rangitawhangawhanga, nana i karanga nga pakeha ki uta ki Kapiti i mua. Ka mea hoki ate Makarini kite kore tangata hei karanga ki aWi Kingi—ko nga rakau anake o te ngaherehere,... Kua maha nga tan e tiriwatia ana ratou i o ratou pakeha i Taranaki; e pai ana tena, kua hoki mai ki waho ka nolio tahi ano ratou. "Ko tenei, haere mai! Takahia nga huanui kua haerea e o matua. Haere mai ki runga kite whenua haere ai—te whenua i mate ai te tangata." Ka mea hoki a te Makarini kia whakarerea atu nga pouritanga me nga kino o mua ka noho kotahi te noho, ratou ko a ratou pakeha. Ka mea kite riri a Wiremu Kingi he riri awatea, e hara ite kohuru. Tera atu te roa o ana korero. Kai runga ko Horn, he rangatira no "Whanganui; " Karangatia! Tenei te iwi te haere nei ite ra. Karanga ki a Wiremu Kingi. Tenei te haere nei ite awatea. Karanga ki te tangata. Me korero te korero—korerotia ta koutou korero o pai ai koutou. Tenei haere nei ki roto kite puku ote taniwha. Koia tenei—karangatia te tangata i te awatea." Kai runga ko te Patu ; " Haere mai e koro ete Makarini. Taku hoa haere mai. Ka pai to korero. Haere mai, te tangata o tera waka (te waka ote pakeha). Tena korua ko Pareti. Tenei te haere nei ite awatea." Kai runga ko Tamati Te Oti : " Karangatia ete Makarini. Ka tika—ka tika kia takahia. Ae, e tika ana kia takahia ite ra nei ano. Me takahi nga walii tapu o mua ka noa inaianei. Ko wai te kai hanga ote ra, o te aroha, ote tangi ? Ko whai hoki te tupuna ote tali a moana P—ko te Makarini. Karangatia mai, tenei te haere nei." Ka tu ko te Wheiro ; " Tenei te haere nei ki nga korero o te ra o te Waikauaetanga, ara ote pai. Ka tangatatia i roto i tenei ra. Tena koe e taku hoa." Ka tu ko Ihaia Kiri Kfmara ; " Tena koe e Waikato. I haere mai koe i era wahi ote motu, i era korero, i era pai, i era kino. Tena koe e taku hoa ete Aroha. Kua karanga to rangatira ki aau me mutu te patu tangata i tenei takiwa—e pai ana. Engari kaore au e pai kia man a tena ingoa ki runga ki taku oneone (mo Tawhiao). I ngaro ki Taranaki te tangata. Kua whakaaro koe kua puta a Wi Kingi, ka whai koe i muri i ona waewae—na, kia pai to haere." Kai runga ko Hapttbois-a, ka karakia ki a to Makarini tona karakia maunga rongo : Ka mate whiro, e tu takeke, Tane i te tirau, teina i to tua, Tane i te tahuri ke, teina to tua — Koe tai a mingimingi, koe ngarara tuatara ; Koe waka ka tukitukia, koe waka ka wawaliia; Koe waka whakarere. Kei runga nei tetehi pou, kei raro nei tetehi pou— Po ki tipua tetehi po, po ki tawhito tetehi po. TJra maneanea ka taka te po— Hia! ka taka te po. Homai manawa nei he tu. E ! homai to "Wairua ora— He oya ko to manawa, ko taku manawa; Tenei hoki tou manawa ka tina, Tenei hoki tou manawa ta toka, Tenei hoki tou manawa ka poutaiki— Tina noho tou manawa he ora, Ko tou manawa ko toku manawa— He manawa ki mihia, lie manawa ki rawea. Tuturi o whiti, whakamaua ki a tina—hui e, taikie I Pupuwha manawa o tama, Whakaeaea manawa o tama kite rangi— Rangi nui, rangi roa, rangi tahua, tahuanuku, Tahua rangi e tu e. Homai to wairua ora, he ora— Awhiawhi iho kite papa tuatahi, Awhiawhi iho kite papa tuarua, Pupuru ra, raru ra, Ki tamoremore nui no papa. He rongo, he aio, Tena tawhito pou ka tu, he tawhito— Ko tawhito i whea ? Ko tawhito i tua, ko tawhito i a Rangi nui e tu nei. E riri ana koe i walio ra,

E patu ana koe i waho ra. Turakina i kona, ka hinga i kona, ka mate i kona. Ka mana hoki te korero, ka matua hoki te wananga, Ka matua hoki Rangi nui e tu nei, Kei piri, kei tata mai hoki ki au e tu nei. Haere mai e the Makarini ko te ora anake tenei e haere nei. Kua oti okie ki nei koe; kua tae mai matou ki nohoariga me nga takahanga.o mua ; a kaore he takiri, kaore he aha—e pai ana. Kua takoto ia (a Wi Kingi) ki to aroaro ite ra nei, e takoto mai na ; kaore i tonoa—e hara ite mea nau iki kia haere mai a Wiremu Kingi, he mea kite i roto i te whakaaro. Kaore aku korero iaau etu nei; ko taku tika anake iau e haere na. Kaore au i whakaaro ki nga wahine me nga tamariki, he 'kaikaha kite arataki mai iaia (i a Wiremu Kingi) ki to aroaro—inahoki e noho nei. Kaore aku kupu ke—heoi nei ano. Ko koe tena, kua puta tau ki. Ka tika ete Makarini, ka oti to ki mo te turanga o nga waewae o nga tupuna. Kaore koe i huna i the pakanga. Heoi ano te ki, he takoto tapapa tenei i to korua aroaro ko te Pareti (Parris). Heoi ka mutu i konei. No tetahi rangi i muri ka ZDui tonu te pakeha kite Tari Maori kite tangi ki a Wi Kingi. Te hanga tamariki pakupaku nei kaore i noho, i haere katoa kite ru ki a ia; ako taua kaumatua hoki i ahuareka ki ana tamariki—ka whanatu ratou kite ru ka kata mai ia, ka ru ka tangi mai. Ka mutu, kua pai rawa nga pakeha o taua kainga ki a "Wiremu Kingi kua hoki mai ki waho noho ai hei hoa mo ratou ko o ratou tamariki.