HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHI MAI.
Te Reureu, Nowema 11, 1867. Kl a te Karini-Kai tuhi o te Waka Maori. E hoa tenakoe. Kua tae mai to reta i tuhi mai nei ki au. Kua kite au i a Tini Waata, te bo;:, o Huiri tc Paeraia—ter.oi kua tae mai ki au. Eki ana ia ehe ana to ingoa o Ilitiri i rote i to pauui; ho moa tabae na tc tangata tuku wh.jnua. Teiahi kupu ko Karauioa e kiia no: ku;: lavurutio. etc Ilau Hau. E ki ana a Tin; Yfa-ta i waiho atu ano e ia a Karamoa i I!;:pav;akn ano e noiiu ora anu. Kauri.' ko.u i kohurutia. No te 8 o Nowema i tae mai ai ki konei. Ileoi, na to L>a pono. X." aoa te R.-vuiifin. [Katahi ano niatou ka rongn e ora ana a Karauioa raua ko tona boa a Xetipi—katnbi ano ka rongo ki a koe, kite rcta hold a Piripi P te Apatu ki a te Kupa kua taia ki raro ibo nei. Ebara iaui te pakeba nana taua korero ; nau ano ia, na te maori—iiau ano au nukurau. Tl e pukapuka no Kohaonui, i Waikato na Tannui Ngapora. (he teina tupu no te Kingi) he niea tubi ki ultu iwi Hau Hau katoa o te motu nei kia rongo ratou kite ruatenga o aua tangata. Na, no tc putakc rawa o te Ilau Hau taua kororo —kite raea lie parau ia, kowai e wbakarongo ki ona korero amuri ake nei ? Kowai, hua ai be parau ? Ki au kite pakeba (ki te iwi kuare) ka puta mai be kupu no aku rangatira ka whakaponohia e au—niahara noa boki kite ingoa ote KiNGI he pono nira panui e puta ana mai i a ia. Otira nohea i pono ai nga kupu ate Hau Hau ? I tona Kingi mai ra ano tuku mai ki ona tangata mahi kai be parau anake he rupabu anake —ko te koburu anake e pono ki a ia. Hei aha i korerotia ai ?]
Moiki, Wairarapa, Nowema 3, 1867. Ki a te Kupa Esq. lI.IVI. Tenei ka tukua atu ki a koe tetahi korero hou o Waikato, te kainga o te Kingi e nolio mai nei. E hoa he tito te korero i roto ite
Waka Mauri e ki iu-i kua mate a Karamoa ran a k<> Inna hoa ko Nutipi ki Wharepapa. Ko taua korcro he tito—kei t.e nra tonu a Karamoa vaua ko lona hoa. Te rnca nana i whakatika te oranga o Karamoa tokowka nga tangata o Wairarapa nei i haere ki Waikato kin. kite i te Kingi kite kawe i nga utu o nga bapu o te motu nei. Aua tangata ko Iliiniona Hakeke ratou ko ona hoa. I te 23 o Ilurae i haere ai, tae atu ki Tokangamutu te kainga o Tsiwliiao; i tae mai ki Wairarapa nei i te 11 o Oketopa ISG7. Ana kupu i uiau mai ai ko nga panui a Tawhiao kia lmi ki Tokangamutu ; te rua o nga kupu kua kore he whawhai ma nga Eau ilau i roto i enei tau, me takoto te Pooti nga Ilepara, nga Wairan"i, nga U tonga, nga Kangatira, nga te Kau mania, m;> wailio nga patu i te whare. Ko tenei taxi kei to Pooti Xgehengehe, kei nga wahine, kei te himga kuraruraru nei kaore nei e whiwhi kite mohiotanga ; ko tenei tau he tais hou he tau pai. Te take o enei kupu ko te oranga o Karamoa, no reira tenei ingoa "M..- tau hou, te tau kore rewera."' no reira hnki nga panui a, Tawhiao ni') una lmi ki Tokangamutu mo teoramja o Karamoa. He: tika ano, i tata ano te mate —ko tona take tenei. Ka whakano- !!(.!;• e re Kingi an:i te kau ma rua ki nga huai-ahi pakeke. katahi ka kiia e Tawhiao ki nga. te kau ma rua kite haere mai he tangata haere, ahakoa Kawanatanga, Hau llau rai-ei, ramanki, wahine ranei, e haere mai ma nga !n:ar,i'ii e noho ana Dga te kau ma rua, tapaliia r:\wr.tia. Engari me tika. te tangata ma nga rmarahi e puare ana, penei ka orate tangata. Katahi ka noho nga te kau ma rua ki Poaru i Taupo; ki hai i roa kua puta a Karamoa raua ko tona hoa, akuanei tupono tonu a Karamoa kite tekau ma rua i tona bapu, whakaorangia ana. Heoiano, kua tae te rongo ki a Tawhiao kua ora a Karamoa ka ki a Tawhiao me hold katoa mai nga te kau ma rua, kua hapa—mehomea i mate a Karamoa kua puare n<*a kuaha katoa. Ko tenei kua hapa me hoki katoa mai nga te kau ma rua. Ko tenei me taKoto nga te kau ma rua, nga Wairan<n, nga Ilepara, nga Utonga, nga Pooti pakeke katoa. Kua mutu te tau rewera he tau hou te tau he tau pai, he te Pooti Xgehe tenei tau ko nga kuaha me takoto. Ko te take tenei ko te oranga o Karamoa i kiia ai he tau hou te tau he tau pai. Mehemea i mate a Karamoa kua kiia he tau rewera te tau he tau patu tauga: a. Mehemea i mate a Karamoa ko te v\:hi katoa tena mo te motu nei. Koia nga panui i tukua mai kia hui ki Tokangam.aiu. Ka tukua atu e au nga panui a Kingi Tawhiao kia kite koe. Na to hoa aroha ua PlRII'l P TE AtWTU o Wairarapa. Ko nga Panui enei:— Hune 1, 18G7. lie Niu ka torona ki nga iwi katoa, ki nga Pocti, ki nga Wairangi, ki nga Ilepara, ki nga Rangatira, ki nga Utonga, ki nga te
kau marua, puta noa kite Rawhiti. Kei Tokangamutu te huihuinga mo nga iwi e tata ana ki taua wahi. Me takoto, me a ratou patu waiho, ma te kino e peke. He tau hon te tau he tau pai—kei waho te Rengarenga. Na Taivhiao. He whakiuitu tena ki a koe mo nga Pu roahara o to me baere mai i te 21 o Tihema 1867- Kei te 20 o Hanuere 1868 kei Tokangamutu. Ko te reta tena kua tukua ki Taranaki. Te Kuiti, Akuhata 13, 1867. He kupu ki nga tar.ga:.-: inatau o te motu mo te Niu i torona i roto i te tau hou ki nga tangata matau. Ko ratou nei te kei pupuri ote tikanga. E rite ana aua tangata kite pou o te - wliare —ntiia me tino tupato ravra ki nga whakawainga a nga hoa tautoke. Na Tawhiao.
Pakohai, Tihema 2, 1567. Ki a te Karini, He whakaatu naku i taku tepara kua pau ite ahi. I pau i Pakohai, i wera i nga pakeha. Kanui taku pouri ki taku wiiare me nga taonga katoa i roto ; hohanihi hoiho etahi ewhitu, erua nga tcra kaata, erua nga paraire kiki, kotuin tera kiki, erua te kau peeke karaihe, te kau ma wha nga peeke witi, te kau nga peeke paraoa. Ko te utu 0 te tepara \ nga Kamura kotahi raupauna. 1 te kamura tuatahi e wha te kau ma rima pauna; ite kamura tuarua e rima tc kau ma whitu; mo nga rakau e "wha te kau pauna. Ko nga ingoa o nga pakeha i moe ano i roto i taua whare, ko Tiaki o "\Yaipureku me tona hoa me Teiwi. Tokorua kaore au e mohio ana ki o raua ingoa. Ko nga mea i puta ki waho e wha nga peeke paraoa, e toru nga kara hoiho. Ka mutu. Na Henare Tomoana.
He reta tenei na te tangata i kiia nei ka mate, na Wi Karamoa; he mea tuhi ki ate Hareti; he tangata o roto ote Kawanatanga i whakaritea mo nga mahi o te taha maori. Oti rawa ake te nupepa nei ka tae mai taua reta—totahi ka hapa. Tahauti wahi o Rangitikei, Nowema 14, 1867. Ki a te Hareti, E hoa tena koe. Kua kite au iau hoa aroha i a Noa raua ko Ngawaka. Ko te raruraru e pouritia na ete tangata kua kore. He kupu kau, he pouri ki au kaore e mahi Hau Hau—heoi, kei te ora au. Kei Oroua ka hoki mai au. Na Wi Karamoa Takirau.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18671219.2.5
Bibliographic details
Waka Maori, Volume IV, Issue 16, 19 December 1867, Page 101
Word Count
1,353HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHI MAI. Waka Maori, Volume IV, Issue 16, 19 December 1867, Page 101
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in