WHANGANUI.

Waka Maori, Volume II, Issue 46, 18 March 1865, Page 1

WHANGANUI.

Kua tae mai he rongo korero no Whanganui. Kua hinga te parekura ki Ohoutahi a nga maori Kuini ratou ko te Hau Hau. E whitu nga parepare i keria e te Hau Hau i waho o to ratou pa—kotahi i te taha katau, kotahi i te taha maui, e rua i runga i tetahi puke i roto i te motu rakau i mua m.-ii o te pa, ko etahi e toru i raro kite whenua raorao i te taha ki nga parepare o nga maori Kuini. I tetalii o enei i muri nei te haki o te Hau Hau etu ana. Ite 23 o Pepuere ka huaki a Kawana Paipai, ratou ko ona tangata 30, ki tetahi o aua parepare i raro nei. Ki hai i taro kahoro te pa, mate ana hoki tokoono o te Hau Hau—mate raw a ena. No te ata ote 24 o Pepuere ka piki nga maori Kuini kotahi te kau ma rima ki nga parepare i runga i te hiwi—ko Hori Kerei i roto ite 15,°k0 Kawana Paipai, ko Hornpapera hold, No te ekenga ki runga ka wehea ratou kerf reia ratou e te hoa riri—tokorima i mua haere ai, ko te tekau i muri haere ai. Tena te rakau nui he mea tua na te flau Hau i waho o te parepare e takoto ana; ko nga pakiaka i anga mai ki waho, ko nga peka i anga atu kite pa. Katahi ka rere te tokorima ki roto ki nga peka pupuhi ai kite pa ;ko te tekau i noho i tua i nga pakiaka. Pupuhi noa mai re Hau Hau i roto i te pare-

pare kaore he tangata i mate. Te whakahokinga atu a nga maori Kuini mate rawa tokotoru o te Hau Hau. Katahi ka tae ake 50 o nga maori Kuini hei awhina i te 15. Katahi ka reia tonutia te whare i roto i te parepare, rokohanga atu tokowha o te Hau Hau e takoto ana kua mate rawa. Ko Topine i tahuti i ora ai. Katahi ka tahuna te whare kite ahi, ka karanga a Kawana Paipai kia anga ratou kite parepare i te haki. E riri ana tenei i runga kua huaki era i raro ki nga parepare e rua, he whati anake nga tangata ki roto kite toru o nga parepare, kite parepare i to ratou haki, te haki o to ratou atua—he mahara pea kei reira he oranga. Na konei a Kawana Paipai i karanga ai kia anga ratou kite parepare i te ha v d—he mea hoki kua tokomaha o te Hau Hau kua hui ki reira. Koia ano. Katahi ka rere tonu mai ki raro i te hiwi, ka tae mai ki raro ka hui ki roto ki enei e pupuhi ana kite parepare i te haki. Katahi ka pa te karanga ; —" Whakamutua te pupuhi! Reia tonutia! " Katahi ka reia; no te tatanga rawatanga ka rere atu tetahi tamaiti o te Hau Hau kite kukume iho i te haki; ka puhia e tenei, kongakonga noa tera. Katahi ka kumea iho te kara, ka haehaetia i te kawenga a te vvhakatakuriri, pakarukaru rawa ana tera. Heoi, ka whati te Hau Hau ; no te whatinga ka araitia to ratou ara e te Wirihana ratou ko ona hoa, ka mate i konei etahi o ratou. Tena a Hakaraia ratou ko ona tangata kua tae ki te pa ki Ohoutahi pupuhi ai. Ko te Wirihana hoki me ona tangata e 50 kua tae ki te taha maui o te pa pupuhi ai ki tetahi hunga o te Hau Hau i runga i tetahi mokihi i rote awa e noho ana. Ka rongona i konei te waha tangata e karanga ana mai i roto i te Hau Hau; —" Aue ! e Hori Kerei! Ahea te puta ai he maramatanga i roto i tenei pouri ? " Katahi ka whakamutua te pupuhi e nga maori Kuini. Titiro rawa atu ka puta mai te wahine a Pehi, e hapai haere ana i tetahi kara ma; mea ana kia puhia, na te Wirihana i riri. Ka mea taua wahine kia haere ia ki a Hori Kerei; katahi ka tukuna atu nga tangata hei arahi. Hei konei tonu ka maranga e rua nga kara ma i ro pa ; no konei ka whakamutua te pupuhi. Heoi, ka haere atu kite pa a Mete Kingi, a te Kepa, a Kawana Paipai, a Haimona. Te taenga atu ka puta mai a Pehi ki waho, ratou ko ona tangata ; ko o ratou pu i mahue ki ro pa. Ka whakaae i konei a Pehi kia arahina hereheretia ratou ko ona tangata ki Hiruharama. Katahi ka hoki te nuinga o nga maori Kuini kite whakapai whare mo ratou, mo te Hau Hau—ko Pehi me ona hoa i hoki ki ro pa ka mau ano ki o ratou pu. Muri iho ka haere atu tetahi o nga maori Kuini, ko Arapeta te ingoa, e haere ana ki rote pa o te Hau Hau, ki Ohoutahi, ka tutaki i tetahi tangata, ko te Harawira te ingoa, ka korerotia mai kite haere atu ia ka mate ia, ka patua. Katahi ka hoki mai taua tangata ki a Hori Kingi, ki a Mawae, ki a Aperaniko, korero ai; hohoro tonu ratou te whakatika ka haere atu kite pa.

Te taenga ki ro pa ka korero mai a Pebi ehara ta ratou i te mate rawa kia puritia ai ratou; raehemea i hopungia a ringaringatia he tika kia puritia ratou hei herehere. Ko tenei na ratou ano i puta mai ki waho, ehara i te pa horo, me haere noa atu ratou ki etahi wahi e hiahia ai ratou kite riri; engari no runga i tona matenga nei ka mahue e ia a Whanganui, me kauaka he riri mana ki kona. Otira no muri ka haere ano ia ki Hiruharama, ratou ko ona hoa 80, me nga wahine, me nga tamariki maha. Hui nga mea mate ote Hau Haute 15. Tokorima o nga maori Kuini i tu a kiko—kaore i rongona he mea mate rawa. Engari a Hoani Hipango kua mate. I mate i roto ite Whare Turoro i Whanganui. Itui te uma i te 23 o Pepuerei Ohoutahi. I herno i te Manei te 27 o Pepuere. Ko tetahi rongo o Whanganui i puta mai i muri nei—he pakeha haere mai ma uta ki Po Neke nana i kawe mai. Eki ana kua puta a Pehi me ona tangata ; he mea oma, he mea tuku marire ranei na nga maori Kuini—tenei ake te rongo ai tatou. Ko te Tianara kua whiti i Patea; e haere atu ana me nga hoia ki Ketemarae, he kainga maori i raro mai o te maunga nui nei, o Taranaki. E ki ana he nui rawa nga hoiho, me nga kau a nga maori kei nga parae o taua kainga e haere ana. Akuanei hei kai ia nga kau ma te hoia.