Fono Niue Aukalana

Mana (Auckland), Volume 2, Issue 4, 18 May 1978, Page 7

Fono Niue Aukalana

Ko e Aho Faiumu 29 Aperila ne hoko ai e fono mo e fiafia tu tau taha he Fono Fakatonu he tau Niue Aukalana (Niue Advisory Council) ke he fonua aoga he tau Aelani Pasifika i Herne Bay.

Ne kamata e fono he hola 11 mogo pogipogi ti hili he hola 1 mogo pale la. Mole atu e tau faka'matala fakaaue he Komi si Fakatonu tuai ti muitua atu ki ai e tau kupu fakaaue mo e fakatulou he ofisa fakatonu he Fono. Ne ole atu a ia ke he Fono ke liu fakatu foki e Komisi Fakatonu tuai ke gahua ke he hogofulu-ma-ua mahina i mua ke fakatautonu aki ha lautolu a fakauka ke he fakamaopoopoaga he tau kupu ke lata mo e Tohi Fakave he Fono. Ne fakamaama atu a ia pehe, ko e Tohi Fakave , kua oti he pulega mo e fifili ki ai e Komisi Fakatonu mo e ta atu ai ke he Ofisa Fakatufono Fakafili ke sivi. Kua fakailoa mai e Ofisa Fakatufono kua sivi tuai e lautolu e Tohi Fakave ti kua mafola tuai. Ko e mena nine toe ke taute ke fakamooli age he Fono e tohi ole ke eke e Fono mo matakau kua tohia ki loto he Fakatufono ke lata mo e Fakatufono Tohi hagaao ke he tohiaga he tau Kautaha. Ti kua amaamanaki a ia ke taute he Fono e tohi ia he aho ia. Mole atu e fakamatala he fakatonu fono ti moua agataha e taliaaga he Fono ke fakamooli e Tohi Fakave tuga ni he tuku ki luga he Fono. Muitua mai ai e ui he fakatonu fono ke kotofa poke vili e Komisi Fakatonu foou. Ne fatiaki atu a ia pehe, pete ni kua ole atu a ia ke liu fakatu e Komisi tuai ka ko e mena kua ha ha ni he Fono e fifiliaga ke he mena ia. Ne talia he Fono ke liu fakatu e takitakifono koNiki Ikimaukae hoko e vili ke he kotofaaga hagai takitaki fono. Ne tolu e higoa ne vili ki ai ti toka ni e fifiliaga ki a Solomona Ukamotu. Ne hoko ai e fifiliaga ke he kotofaaga tohi kupu (ha ko e tohi kupu tuai ko ia foki ni ko e fakatonu fono ti kua manako a ia ke vevete mai a ia he tohi kupu ke ata ke taute haana gahua). Ne talia auloa e Fono ke kotofa a Anemema Ikitoelagi (ko ia ha ne gahua mogonei he Ofisa Aoga he tau Aelani Pasifika i Herne Bay) mo tohi kupu. Hanei e tau komisi tuai ne talia he Fono ke liu fakatu foki: Ekalesia Niue (Taone, Otara, mo Mangere) ko

Fata Pihigia, Tolu Hack, Fieta Faitala, Nogotolutama; Ekalesia Niue (Te Atatu) ko Motu Kita; Lotu ha lesu ma e tau aho nei ko Lagi Viliko, Halo Asekona, Harry Manamana; PACIFICA ko Sialemele Kaimalala mo Heisifa; Lotu Kotolika ko Alex Huni; Lotu Aho Fitu ko e Akoako ko Stanley Rex; Kau Fakaaakoaga he Tala Mitaki ko Asetoa Pilisi; Hukui Maaga Manurewa ko Maui Gordon Jackson; Hukui Ofisa Fakatonu Fekau he Maaga Grey Lynn ko Fauini Alano; Kautaha Niue/Niu Silani ko Foufou McQuoid; Hukui he Ofisa Fakatonu Fekau Maaga Avondale ko Betty To&a'lea; Hukui Leo Taogo mo e TV ko Sione lakopo; Hukui Fono Tau Aelani Pasifika ko Limaono Kingi; Hukui ha Alofi Matatauafaga ko Taone Ikinofo; Hukui Magafaoa ko Sioneuga Court; Ofisa Fakatonu ko Aiao Kaulima; Loea Lagomatai ko Ross Patterson. Nakai fifili e tohi tupe mo e ulu fakalilifu he Fono (Patron) he aho ia ti pihia foki mo e tau matua uluhina/ulumotua lotomatala ke he tau vahega mena kehekehe. Ne toka e tau kotofaaga nei ke fifili ki ai e Komisi Fakatonu.

Mole atu e viliga he tau ofisa he Fono ti fai kupu fakafeleveia e takitaki fono ke he tau lilifu ne uiina atu ke he Kai mo e Fiafia. Ne nava mo e fakaaaue atu e takitaki fono mo e fakatonu fono ke he Takitaki he Fonua Ofisa Aoga he tau Aelani ko Sefulu loane MA/Dip. Tchg (Hons) ha kua fakaata e ia e holo mo e tau poko aoga ke taute ai e tau fekau he Fono mo e tau fono foli ha lautolu he tau kua mole mo e anoiha. Ne tali atu e Takitaki Ofisa Aoga (Pacific Islanders’ Educational Resource Centre) pehe, ne nava mo e fiafia a ia ha ko e lotomatala mo e makai he tau Niue ne nonofo i Aukalana ke fakatu e Fono ke lagomatai aki e tau tagata ha lautolu ne nonofo i Niu Silani. Pehe a ia, ko e puhala nei ne kua foa he tau Niue to eke ia mo mena mitaki ke mumuitua ki ai e falu atu motu.

Ko e tau fakaaue fiafia ne fakahoko atu foki he takitaki mo e fakatonu fono ke he tau matua Faifeau ko Lagaua Talagi mo Afele Paea mo e ha laua tau ikififine pihia foki mo e tau lilifu kehekehe tau matua uluhina, tau

matakainaga, tau kapisiga ato hoko atu ke he fine mo e tama ne fakalataha atu he aho ia. Ne ha ha i ai foki e Kau TV ne poki e tau ata. To lahi e mitaki he tau ata ne poki he aho ia ka e mua atu ni e mata fiafia, mata fulufuluola mo e mahino e mitaki he tau tauteuteaga mo e tau mahani he tau tagata oti he aho ia. Mole atu e tau kupu fakaaue mo e liogi fakamonuina ti o atu agataha ai e tau uiina mo e Fono katoa mo e taumafa auloa ai ke he tau mena kai ne to lahi e loga kua fakatoka ai he tokoua he takitaki mo e fakatonu fono mo e ha laua tau lagomatai. Oti e taumafa ti mui mau ai e tau fiafia kehekehe mai he Ekalesia ha Mangere, Taone, Pasifica, LDS, mo Grey Lynn. To lahi e mahino mitaki he tau fiafia ti pihia foki mo e tau taute koli. Nofo au i Niue ka e ai kitia au ha fulufuluola pihia mo e tau mitaki he tau koli mo e tau lologo. Ko e tau ata ne poki he Kau TV to ta atu he tau aho i mua ke kitia a mutolu oti e tau matakau takitaha mo e ameke foki a mutolu ke fifili e tau ata ha mutolu kua manako ke fakatau. Ko e fono mo e fiafia ne fakakite mai he TV he Aho Tapu 7 ia Me. To lahi e mitaki mo e fulufuluola he talahau mai e lautolu ne kitia. Ko e kautu mo e mafola he tau gahua he aho ia kua lago ni kia mutolu oti e tau matua mo e tau matakainaga ne fakafita ke he tau mata gahua mo e tau fekau kehekehe ke lata mo e aho. Oue tulou! Eketaha, fakamalolo ke lagaki e higoa lilifu he motu fakahele ha tautolu ko Niue. Fakamalolo ke he tau gahua ne tau matakau ha mutoluonoono mo e gahua ke he tau faahi oti: fagai e tau agaaga, fagai e tau loto, ti fagai mo e tau tino. Monu Tagaloa!

Kua manako ke fakaoti atu e tala ke he fakailoaaga ki a mutolu e Komisi Fakatonu. Ne nakai hoko e fono he Komisi tuga ne fakatoka ke hoko he aho Faiumu 13 Me ha ko e lavelave he tokologa ha mutolu. Kua fakapuloa atu nei to hoko e fono Komisi he Aho Faiumu fakahiku he mahina nei ha Me aho 27 he hola 2 ke he Fonua Ofisa Aoga he tau Aelani ne fa mahani ke fono ai a tautolu. Fakamolemole ti o atu oti ke he fono he aho ia.