PROVERBIAL AND POPULAR SAYINGS OF THE MAORI PROVERBIAL AND POPULAR SAYINGS OF THE MAORI

NGA WHAKATAUAKI ME NGA PEPEHA A TE MAORI by REV. KINGI IHAKA E rua nga whakatauki i tuhingia e H. T. M. Wikiriwhi ki te Nama 12 o Te Ao Hou e hiahia ana ahau kia ahua whakamaramatia e ahau. Ko te tuatahi, ko tenei: “Ka tere Raua, ka tere Pipiwhakao.” Ko Raua, he kainga kei Te Wairoa (o roto i Ngati-kahungunu). Ko Pipiwhakao, he kainga ano kei roto o Turanga, a i mua, he ngahere rongonui enei. Ko te tikanga o tenei whakatauki mo tetahi ope taua e haere ana ki te pakanga, a mo tetahi huihuinga nui ranei. Ko te ingoa nei Pipiwhakao he mea whakaingoa (tapa) e Pawa, te rangatira o te waka nei o Horouta, te waka o Ngati-Porou, Katahi te koroua nei ka haere ki te rapu i tana kuri, ko Marewaiteao te ingoa, ka whakawhiti i tetahi whenua e karangatia ana, tae noa mai ki tenei ra, ko Te Aroha. Ka tae a ia ki te ngahere nei, ka pipi (ara, ka ata titiro), ka kite a ia i te whakao (he huihuinga tangata) e kato tawhara ana. Kahore a ia i hiahia kia mohiotia mai e nga tangata i roto i te ngahere ra, kei reira a ia e rapu ana i tana kuri. Na konei, ka karangatia te ingoa o te wahi ra, ko Pipiwhakao, ara he haerenga no Pawa ki te ngahere ki te rapu i tana kuri ka kite a ia i tetahi huihuinga nui i reira. Ko te korero a etahi, ko Whakao he ingoa tangata, engari kei te he tenei he ai ra ki nga korero mai.) Ko tetahi o nga whakatauki kei roto ano i taua nama o Te Ao Hou wharangi 49. “Ko Turanga makau rau.” Ko te whakamaori-tanga kua oti te tuhi ki roto i Te Ao Hou e penei ana: Turanga me nga whaiaipo e rau—na ra ki te reo pakeha, na ki te pukapuka whakamaori a Wiremu ko te kupu nei “makau rau” mo nga whaiaipo maha. He take ano i peneingia e Te Wiremu, ara he kino mo te whakahua ki te reo Pakeha. Ko te tikanga ke o te whakatauki nei, mo te hua o nga tangata o Turanga, ara e ahua penei ana, ahakoa pehea te kaumatua o te tangata ki Turanga, ka puta he uri. (I te korerotanga o te kaituhi ki te reo irirangi i enei marama maha kua pahure ake nei mo nga whakatauki me nga pepeha Maori, ka tono a ia ki nga tangata e whakarongo mai ana, kia tukuna mai ki a ia, a ratou whakahe whakatika ranei i ana korero. Na, ko nga whakamarama e mau i runga ake nei, he mea tuku mai ki te kaituhi e Te Kani te Ua, he tohunga mo nga korero Maori, o Turanga, a e tika ana a ia kia mohio ki nga whakatauki o tona ake kainga. Na reira ka tuhia enei korero ki konei, ehara i te