67.—HE WAIATA MO TE TOA.

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 35 (Supplement)

67.—HE WAIATA MO TE TOA.

Na MATANGI-HAUROA. (Ngati-Toa, Ngati-Raukaiva.) Ko te waiata e whai ake nei tetahi o nga waiata nunui o te motu; kei nga wahi katoa e waiatatia ana, he rite hoki mo nga kaupapa korero maha i nga marae. Kei 44 Nga Moteatea” e kiia ana e Hori Kerei he tangi tenei na Matangi-hauroa. E kiia ana no Ngati-Toa tera tangata. Ko te whakamarama a Rere Nikitini na Matangi-hanroa tenei waiata mo Te Whatanui nui. Tera tetahi ope o NgatiRaukawa i haere mai i. Maungatautari, ko Te Mahunga te rangatira; a, ko etahi o nga rangatira ko Tupaea, ko Te Warn, ko Te Puke, ko te tin! noa atu. I mate tenei ope i a Whanganui; ka patua aTe Mahunga, ka haria haeretia i roto o Whanganui, o Mangawhero, ka kainga. Ko Tupaea ma ka puritia hei herehere. Ka tae te rongo ote aitua nei ki aTe Whatanui, ka whakatika mai me tana ope- Ka ea i aTe Whatanui te mate o Te Mahunga; ka whakaorangia hoki era .o nga< rangatira, a Tupaea ma. E ki ana a Te Take i rongo ia ki a Tuku-tarewa, he kaumatua no Ngati-Kinohaku, o Ngati-Maniapoto, e korero ana i te tau 1905 na Pare-waikato tenei waiata no Waikato tera wahine he tangi mo Werohia, no. Ngati-Wairangi (Ngati-Tuwharetoa) i mate ki Taupo. E ahua tahapa ana tenei ki te titiro iho he kore e marama, mehemea na Werohia o Taupo te waiata, ki te take i whakahuahua ke ai ki nga tangata o roto o te awa o Whanganui.

(Ref: M. 387, S. 55 B. 3/20.) Takoto rawa iho ki te po, E huihui ana mai o tatou wairua, Kia piri, kia tata mai ki taku taha. Matatu tonu ake, ka maranga kei runga, Whitirere kite ao, tirotiro kau au; A, me he wairua atua te tarehutanga iho. E te manawa i raro kapakapa tu ana, ka 1 maranga kei runga. Homai he mata kia haea ki taku kiri; Taku kiri tirohanga mai e aku tamariki nei. Mauria atu ra, e Where 2 , Aku toto, aku tahe,.aku parapara tapu; Kia kite mai koutou ko ahau ra tena, E kimi ana i te ara, i haere ai taku pokai tara ki te tonga; Tena ka paea nga hiwi maunga ki a Ngati-Hau 4 . Ko te rongo pai tena i a koutou; He rongo toa mai, hau 5 ana kite tahatu ote rangi. Te puta to rongo toa, ka pehia mai e Whanganui; He toa e whaiatia ko te potiki na Tuwhakairihau 6 . Kia ata whakaputa; tena ano ra nga tamariki 7 toa na Rakamaomao Kei te rangi e haere ana, na Motai-tangata-rau . Takahia atu ra nga tu-a-one kei Matahiwi 9 ra. Ko to tinana i noho atu; Ko to rongo i tuku mai, wani mai runga o nga maunga; Tae rawa mai ki ahau e noho atu nei i te kainga, Kia whakatauki au i konei. Aue! Taukiri, e!

4 Ka maranga.—Ki etahi kaore enei kupu. 2 Whero. Kite M. 387 “E Whiro”; ki etahi “ E Wero.” Ko Where he rangatira no Ngati-Hau, no Whanganui. ! Pokai tara.—He ope taua; mo te ope o Ngati Raukawa i mate ra i a Whanganui. 4 Ngati-Hau. —Ko te iwi o roto o te awa o Whanganui. s Hau ana. etahi “ kai ana.” 6 Tuwhakairihau. —E kiia ana no roto o Whanganui, no nga uri o Uiraroa. 7 Nga tamariki toa na Rakamaomao.— Mo Te Whatanui ma. Ko Rakamaomao he ingoa no te atua o nga hau. B Motai-tangata-rau. Ko Motai he tipuna nui, he toa no nga iwi o runga i a Tainui. Ko Hoturoa te tangata o Tainui, nana ko Hotu-matapu, nana ko Motai. No nga pakanga o mua ki a Te Ati-awa, ki a Ngati-Tama ka puta te ta o Kapu-manawa-whiti, mona te whakatauki ra “ He iti na Motai, tera e haerea te one i Hakerekere.” Ko tera one kei Parininihi. 9 Matahiwi. He Matahiwi kei roto o V7hanganui, engari ko te Matahiwi i roto i te waiata nei ko te one i te akau i waenganui o te ngutuawa o Rangitikei o Turakina, i te tai-hauauru.