WHAI-KORERO A TE TUMUAKI.

Mahi a te hui o te Hahi Maori o te Takiwa o Turanga i te Pihopatanga o Waiapu, 8 December 1890, Page 5

WHAI-KORERO A TE TUMUAKI.

I hoa ma, e nga Minita, e nga Mangai o te iwi ; Heraruraru no te Pihopa ki etahi o nga mahi o te Pihopatanga i kore ai e ahei te tae mai ki tenei Hui, koia i kiia ai e ia, ko ahau hei whakakapi mona. Tetahi mea manawareka o tenei huihuinga o tatou, ko te apititanga o nga Hui e rua, ote mea tawhito, ote mea hou. Ka pai te nuinga haeretanga o tenei mahi ki te pito whakararo nei : ma konei hoki, ki te manaakitia e te Atua, ka tupu hou ake ai te Hahi i nga wahi kua ururuatia. He mea tenei e hiahiatia nuitia ana i enei tau ka maha nei; he take whakawhetai hoki ma, tatou inaianei te nekehanga ake o te Hui hou ki te ahua pakari. Hei muri nei, me whakakaha tatou katoa, tetahi i tetahi, me te inoi ano ki te Atua kia manaakitia nuitia e ia tenei. mahi a tatou, W AMI

Ki te tirohia te ahua o te Hahi i etahi o nga tau kua pahure atu nei, ka kitea te tohu o ta te Atua atawhai kua piri mai inaianei. I era tau he nui te haurangi waipiro i nga huihuinga katoa o te tangata maori ; i tenei wa ia kua iti ki etahi wahi, kua kore rawa ki etahi. Ko nga tangata kua whakawaia e nga karakia ke, kua hoki mai etahi, ko etahi kua ahua rata mai, kua kore e whakakino mai ki a tatou karakia, kua pai mai ki nga Minita ote Hahi kia tae atu ki a ratou. He mea ano enei e whakawhetai ai tatou ki te Atua, e whakaputa ai hokii te uaua, ki te whakahoki mai ki nga huarahi tawhito i nga mea kua kotiti ke. Tetahi mea e taea ai tenei, ko fe whakatikatika i nga mea e hapa ana irotoi a tatou. Ite mea ka tangi te pere karakia, he tokomaha e ngakaukore ana ki te whakarite. He tokomaha noa, tangata o te kainga, he ruarua noa iho te hunga e tae ana ki te karakia. Ite mea hoki ka tae, he tokomaha e kore e tu ki ranga, i nga wahi i tika ai te tu, e kore e tuturi i nga wahi i tika ai te tuturi: me te mea e kiia ana te karakia he mea whakarite kau noa iho. Engari kia ngahau te mahi i tenei mahi, me te whai ano ki ngaa taonga, e homai nei e te Atua, kia riro mai i a tatou, kia kitea ai e te hunga o waho, he tino mahi ano tenei na tatou. "Tetahi mea i raruraru ai te karakia, ko te kore whare motuhake hei whare karakia. "Karakia noa aiiroto i nga, whare moenga ; takoto wharoro ai etahi i te wa ano o te karakia ; mutu tonu iho te karakia, e puhipuhi ana i te tupeka, kahore he hopohopo. Ko te Ratapu ano tetahi, kia ata whakaaroa e te tangata. Kua, whakaritea nei tenei e te Atua hei ra e watea ai te tangata ki te karakia, ki te mahi i nga mea o te taha ki te wairua, ehara i te mea tika kia whakawarea tatou, i taua ra, e nga mahi huhua oto ao. 'Tetahi mahi nui mo taua ra ko te whakaako i nga tamariki ki nga tino mea ote Rongopai. Lei te puta te whakaaro o etahi o nga kai-whakaako o nga kura a te Kawanatanga ki tenei mahi, he mea aroha noa na ratou. 'Te hunga ia nana, te mahi, ko nga matua, nana ake nei nga tamariki, ko nga matuaatua hoki ; e whakamaharatia nei ratou ki tenei e te karakia mo te Iriiri tamariki. Te mate o etahi wahi, he kore minita. Ko nga pariha kua whai Tahua hei oranga mo te minita, kei te mahara tonu te Tihopa ;ka whakaritea hoki he minita mo reira i te mea ka kitea eia he tangata e tau ana mo tenei mahi. Otira e kore e ahei kia, whakaritea he minita mo te wahi kahore nei ona Tahua Oranga Minita. Hei te tangata maori he minita tuturu mo te Hahi Maori: koia i whakaritea ai hei Te Raukahikatea he Kareti, e kura ai te tangata mo tenei mahi. I puta ra te kupu a te Pihopa, i te Hui ki Manutukea, i a Maehe ka taha ake nei, kia whai-whakaaro nga tangata o te Hahi ki te whakatupu i

taua Kareti. Ka rua enei tau i pūta ai he kohikohi a Ngatiraukawa i Otaki mo te Kareti ;e£7 o tetahi, e 95 10s o tetahi. I te tunga hoki o te Hui o te Hahi Maori o te takiwa o Heretaunga, ki Korito, wahi o Te Wairoa, i a Tepetema nei, ka hapainga he motini e tetahi o nga minita, mo te kupu a te Tīihopa i Manutukea kia maharatia e nga tangata o te Hahi; takoto iho hoki i a ia ki runga ki te teepu, £5 16, he moni kua kohikohia eiamo te Kareti. Hei tauira ena, mo nga wahi katoa o tenei takiwa. I Tetahi putanga mo ta tatou mahi, ko nea iwi kua puta atu inaianei ki waho o te Hahi noho mai ai. Mo konei ta Te Karaiti e ki nei'' Kia tīaho to koutou maramatanga, ki te aroaro o nga tangata."' ŌO)Kia tirohia mai e nga tangata o waho te nui o tenei taonga i a tatou nei, te pai o a tatou tikanga, te mahuetanga o nga mahi pohehe katoa o mua, me te pai o te noho o te tangata, tera ano pea e hiahia etahi ki te hoki mai ki te huarahi tika ka mahue nei. oGtira kauaka tatou e wareware ki te tohe tonu ki a ratou kia hoki mai. I Kei te mohio koutou ki nga korero a te Pihopa, i tona hokinga mai i Ingarani, mo te whakaae a te Komiti whakahaere i te perehi paipera kia perehitia he paipera reo Maori me te mau ano nga rarangi whakamarama i te taha o ia wharangi, o ia wharangi. Ite tunga ote Hui ote Hahi Maori o Ngatikahungunu ki Korito, i puta tetahi kupu whakahau, kia kohikohia e te Tiahi Maori etahi moni hei tuara mo ta tatou inoi kia perehitia taua paipera. "Takoto iho ki runga ite teepu, ite tangata nana te motini, £4 ās mo taua mahi. He mea pai kia pera ano he kupu ma tenei Hui, kia tukua atu hoki he moni ki Ingarani, hei urunga, mo tatou ki te mahi perehi paipera. Kaua hoki tatou e wareware ki nga iwi o tawhiti, e noho Douri ana, kahore ano kia mohio noa ki te Rongopai. I whakaritea, e te Pihopa ko te 80 o nga ra o Nowema i tenei tau, hei ra whakaputanga i te whakaaro ki tenei mea. I puta hoki he kohikohi i taua ra i etahi whare karakia, mo te kawe i te Rongopai ki tawhiti. He mea pai me i uru nga wahi katoa o te Pihopatanga, ki taua mahi. Heoi kia, anga tatou aianei ki te hurihurii nga mea e tupu pai i te Hahi, me te mahara ki a tatou, he wahi katoa no te tinana o Te Karaiti, me te inoi ki tona Wairua kia tukua mai, kia rite ai ta tatou mahi ki ta te Ariki i pai ai. I whakaaria e Te Manihera, minita, i tautokona e Ahipene Rangi : Tī whakapai ana te Hui ki te whaikorero a te Tumuaki, he mea, atu ano tenei kia whakaae ia kia perehitia i roto i nga mahi a te Hui. Whakaaetia ana.

T meatia ko Ahipene Rangi hei kai-tuhituhi i nga mahi a te Tiui. I whakaurua mai hoki ki te Hui a Te Hata Hokopaura, a Tipene Tukiterangi, a Hemi Kehukehu. : I whakaaria e Wiremu Tamahaua, i tautokona e Tamati 'Te TRaneimaewa : I Me tuku atu ki te Pihopa, me kore e marama i a ia, kia whakapumautia ki Tarakeha he rohe mo te Atirikonatanga o Waiapu ;—o Tiwhanui mai, a tae noa ki Tarakeha. IWhakaaetia ama. I i I whakaaria e Ratima Te Awekotuku, i tautokona e Te Peneha, minita : Kia kohia ake e ia tangata, e ia tangata, te whakatekau o nga hua o te mahi a ona ringa, hei oranga mo te minita o to ratou takiwa, hei whakakaha hoki mo nga mahi a te Hahi. Whahaaetia ana. I pataia, ki te Tumuaki e Te Wetini Taku : ;fi pehea ana te ahua mo te hunga e mahi nei i te Ratapu ; kua oti ranei i te Hinota i Nepia, kahore ranei? I utua e te umuaki : Kahore he ture i takoto i te Hinota o te Pihopatanga, i Nepia, mo te mahi Ratapu a te tangata. I whakaaria e Wiremu Tamahaua, i tautokona e Te Manihera, minita : He kupu tenei ki te Pihopa, me kore e marama i aia, te tono i nea minita o Turanga, tae mai ki Te Kawakawa, kia haere maa ki te tirotiro ite pariha o Te Kaha, i te mea kahore he minita o tenei pariha. Whakaaetia ana. I whakaaria e Wiremu Tamahaua, i tautokona e Hohepa Karapaina ; Kia perehitia i roto i nga mahi a tenei Hui te fu o nga Tahua, Oranga Minita inaianei, kia mohio ai nga tangata o ia pariha, o ia pariha. IVhakaaetia ana. I I whakaaria e Te Kutia, minita, i tautokona e Te Manihera, minita : Tle tikanga pai tenei mo nga Hui o te Hahi, kia tukua nga panui mo te Hui, kia ono nga wiki i mua o te ra e tu ai te Tiui. i Whakaaetia ama,

I whakaaria e Te Hati Houkamau, i tautokona e Hori Tohungia : I I He whakaatu tenei ki te Pihopa i te ahua pani o te Pariha o Te Horo, ka iwa nei nga marama i kore ai he minita, me kore e taea e ia tenei mate. Whakaaeiia ano. I whakaaria e Te Hati Houkamau, i tautokona e Hori Tohungia : He whakapumau tenei i te motini i pita ite Hui topu o te Tihopatanga i Manutukea, kia tu te Tlui o te Hahi Maori ki te Pariha o Te Kawakawa, a Tihema, o te tau 1891. Whahaaetia ana. I whakaaria e Te Kutia, minita, i tautokona e Rutene Te Arahi : He kupu tenei na tenei Hui ki nga tangata o te Hahi e noho ana i roto i nga Katorika Romana, kia kaua e tukua nga tamariki kia marenatia ki nga tamariki Katorika Romana. Whakaaetia ana. I whakaaria e Ratima Tee Awekotuku, i tautokona e Te Peneha, minita : Kia tū te Hui o te Hahi Maori ki Rotorua a Maehe o te tau 1892. Whakaaetia ana. I whakaariN, e Mohi Turei, minita, i tautokona e Hone Waitoa, minita : Kīa puta te whakaaro o nga tangota katoa o te Hahi i tenei Tihopatanga ki te kupu i puta i te Pihopa i tana whaikorero ki te Ilui i Manutukea, mo te Kareti i'Te Raukahikatea, '' kia puta, te koha a nga tangata o ia wahi, o ia wahi, ki te whakatupu i taua, Kareti ;me homai ko te kai ranei, ko tetahi moni kohikohi ranei." Whakaaetia ana. I whakaaria e Mohi Turei, minita, i tautokona e Hone Waitoa, minita He mea pouri te mea, e korero nei te Tumuaki, mo te kore o nga tamariki o te Hahi e whakaakona ki nga tino mea o te Rongopai. Heoi kia puta te whakaaro a nga tangata katoa ote Hahi ki nga tamariki kia whakaakona ki te Kura Ratapu. Whakaaetia ana. I whakaaria e Mohi Turei, minita, i tautokona e Hori Tohungia : Kia whai-whakaaro nga tangata o te Hahi i tenei takiwa ki te kohikohi i tetahi moni, kia tukua ki tawahi, hei tuara mo te inoi a te Hahi Maori kia perehitia mai he paipera me te mau

ano nga rarangi whakamarama i te taha o ia wharangi, o ia wharangi. Whakaaetia ana. Ka nukuhia i konei te Hui ki te 9 o ngaa ra o Tihema. I panuitia, i whakapumautia, 9 Tihema, 1890.

W. LI. WILLIAMS, Upoko.

Tungi, 9 TIHEMA, 1890.

No te 9h. 80m. i huihui ai ano ki roto ki te whare ; ka timataia hoki te mahi ki te Īnoi. Katahi ka panuitia, ka whakapumautia nga tuhituhinga o te mahinea onanahi. I whakaaria e Mohi Turei, minita, i tautokona e Hone Waitoa, minita : Ko te Hui o te Hahi Maori o te ''akiwa o Turanga, kia tu ki te Pariha o Rangitukia a Tihema o te tau 1892; kia whakatepe hoki te haere ki era pariha. Whakaaetia ana. I whakaaria e Rutene Te Arahi, i tautokona e Hone Waitoa, minita : Tle kupu tenei ki nga kainga munui, kahore nei kia whai whare-karakia, kia whai whare-minita, kia puta te whakaaro ki te hanga whare-karakia, whare-minita mo ratou. I Whakaaetia ana. I whakaaria e Te Manihera, minita, i tautokona e Te Waaka rruteranginoti : Ite kupu maioha tenei na tenei Hui ki nga mahita kura, me nga kai-whakaako Maori, e ako nei i nga tamariki i nga Ratapu. Me perehi tenei motini ki te reo Ingarihi, me tuhatuha ki nga mahita o nga kura, kia mohio ai ratou ki te mihi a te Hui o te Hahi ki ta ratou mahi pai. Whakaaetia ana. TĪ whakaaria e Hone Waitoa, minita, i tautokona e Rutene Te Arahi : Kia whai whakaaro nga tangata o ia pariha, o ia pariha, ki te kohikohi i tetahi moni, hei whakakaha i te mahi kawe i te Rongopai ki nga wahi pouri o tenei motu, ki nga wahi pouri katoa hoki o te ao. Whakaaetia ana. I I whakaaria e Ratima Te Awekotuku, i tautokona e Te Wiremu Hapata, minita : He whakawhetai tenei ki te tangata whenua, ki te Pakeha,

ki te Maori mo ta ratou whakamanuhiri i a matou, i haere mai nei i nga whenua ke. Whakaaetia ana. Kei konei ka, whakamutua te mahi e te Tumuaki ki te manaakitanga. I I I panuitia, i whakapumautia, 9 Tihema, 1890. :

W. LI. WILLIAMS, I Upoko.

He moni enei i kohikohia i roto i te Hui. Mō te perehi paāiper HOW... -. ETPī Mo te Kareti i Te Raukahikatea, ai 16 10 Mo te kawe ite Rongopai i, i. ?NG a, RO a E