Te Ture Whakarite i nga Tikanga mo te Mahi Hoia, 1916.— Whakatu Takiwa Maori Whakataka Tangata hei Hoia.
VI OTEMEA i runga i tetahi Panuitanga i tuhia a i kahititia AN ite26 o nga ra o Hune, 1917, ko nga tikanga ote Ture Whakarite i nga Tikanga mo te Mahi Hoia, 1916 (ka huaina i raro nei ko “ taua Ture ”), i runga ano i etahi whakarereketanga o ona tikanga, kua whakatotorotia kia ahei ai te karanga mete kukume o nga Maori kite mahi hoia i roto i te Ope Hoia o Mui Tireni mo te Pakanga: A notemea kua whakaritea e tekiona 32 o taua Ture me ahei te Minita mo te Whawhai mo runga i nga tikanga o taua Ture, i runga i tetahi ota i hainatia e ia, kite roherohe-a-takiwa i Nui Tireni kia rite te maha o nga takiwa whakataka tangata hei hoia ki tana i whakaaro ai e tika ana.
Na reira ahau, a James Allen, te Minita mo te Whawhai mo te Tominiona o Nui Tireni, i runga i te mana kua whakawhiwhia ki a au, tenei ka panui, e whai ake nei:— 1. Mo runga i nga tikanga o taua Ture me tona paanga ki te Ope Rahui Maori o Niu Tireni mo te Pakanga, kua whakaturia nei e taua Panuitanga, tenei a Niu Tireni ka roherohea kia whitu ona takiwa whakataka tangata hei hoia, e whakaaturia nei nga ingoa o aua takiwa e te Kupu Apiti ki tenei, a ka huaina i raro nei ko nga takiwa Maori whakataka tangata hei hoia. 2. Koia enei nga kaute me nga whenua kua uru ki roto ki nga takiwa Maori whakataka tangata hei hoia, ara ko enei e huaina nei e whakaaturia nei i roto i te Kupu Apiti e mau ake nei.
3. E uru ana ki roto kite takiwa Maori whakataka tangata hei hoia katoa nga taone, nga paro, nga wehenga taone ranei, e karapotia ana ki roto ki nga rohe o nga kaute e uru ana ki roto ki taua takiwa.
4. E uru ana ki roto kite takiwa Maori whakataka tangata hei hoia katoa nga taone, nga paro, nga wehenga taone ranei, e piri ana kite taha ki waho o te rohe o ia kaute e uru ana ki roto ki taua takiwa, e piri ana ranei ki tetahi atu taone, paro, wehenga taone ranei, e uru ana ki roto ki taua takiwa.
5. Ina whakahaerea nga tikanga e mau i runga nei kite kitea kua taka tetahi taone, paro, wehenga taone ranei, ki roto ki nga takiwa Maori whakataka tangata hei hoia e rua maha atu ranei, heoi ko taua taone, paro, wehenga taone ranei, ka kiia he wahi no tera o aua takiwa Maori whakataka tangata hei hoia nona te nama tohu i roto i te Kupu Apiti ki tenei i iti iho i te nama tohu o tetahi o aua takiwa.
6. Hei whakatutuki i nga tikanga e mau i runga nei ko tenei mea ko te taone, paro, wehenga taone ranei, ka kiia e piri ana kite rohe o tetahi kaute o etahi atu taone, paro, wehenga taone ranei, ahakoa e wehea ana e tetahi awa e tetahi rori ranei.
7. Haunga ia mehemea kua whakaritea ketia e te Kupu Apiti ki tenei, ko ia moutere kaore i roto i nga rohe o tetahi kaute, engari e tu tata ana, ara kaore i nuku atu i te tekau maero te tawhiti i te takutai o Niu Tireni, hui atu ki nga moutere kei roto i tetahi whanga, pei, haapa, moana ranei o te takutai o Niu Tireni e tu ana, me uru ki roto kite takiwa Maori whakataka tangata hei hoia i tutata ake i tetahi atu takiwa pera ki taua moutere. 8. Mehemea tera tetahi wahi o Niu Tireni kua mahue ki waho o nga takiwa Maori whakataka tangata hei hoia kua whakaritea nei e nga tikanga o tenei ota e te Kupu Apiti ranei ki tenei ota, kati me whakauru taua wahi i mahue ra hei wahi mo Nama 1 (Tokerau) Takiwa Maori Whakataka Tangata hei Hoia. 9. Ko nga kupu katoa o roto i tenei ota mete Kupu Apiti ki tenei ota e pa ana ki nga kaute, ki nga paro, ki nga wehenga taone, me nga takiwa Maori, ka kiia e pa ana ki a ratou i runga i to ratou ahua e takoto nei i te ra i tuhia ai tenei ota, na reira ko nga rohe o nga takiwa Maori whakataka tangata hei hoia kua whakaturia nei e tenei ota kaore e whakarereketia e pangia ranei ina mahia a muri nei kia takoto ke nga rohe te ahua ranei o tetahi, o etahi ranei, o aua kaute, taone, paro, takiwa taone, takiwa whenua Maori ranei. 10. I roto i tenei ota ko nga kupu nei “wehenga taone” ona tikanga he takiwa taone kaore e uru ana hei wahi mo tetahi kaute.
11. Mo nga tikanga o tenei ota kua wahia te Kaute o Taupo Rato kia rua nga kaute; ka huaina te ingoa o tetahi ko te Kaute o Taupo Rato-ma-Raki, ara ko te wahanga o te Kaute o Taupo Rato e takoto nei kite taha kite raki o te rohe wehe i nga Takiwa Whenua Maori o Waikato-Maniapoto me Waiariki kua whakatakotoria nei e te Ture Whakatikatika Ture Whenua Maori, 1913; aka huaina te ingoa o tetahi o aua kaute ko te Kaute o Taupo Rato-ma-Tonga, ara ko te wahanga o te Kaute o Taupo Rato e takoto nei kite taha ki te tonga o taua rohe wehe i nga takiwa Whenua Maori o Waikato-Maniapoto me Waiariki. KUPU APITI. Nama 1 (Tokerau) Takiwa Maori Whakataka Tang ata HEI HoiA. Ko nga Kaute o Mangonui, Whangaroa, Hokianga, Peiwhairangi, Whangarei, Hopihona (Hobson), Otamatea, Rodney, Waitemata, Eden, Big Barrier Island (Aotea), a me apiti atu hoki a Little Barrier Island (Hauturu). Nama 2 (Waikato-Maniapoto) Takiwa Maori Whakataka Tangata hei Hoia. Ko nga Kaute o Manakau, Franklin, Coromandel, Thames, Ohinemuri, Piako, Matamata, Raglan, Waikato, Waipa, Kawhia, Awakino, Waitomo, me Taupo-Rato-ma-Raki (ara ko tera wahi o te Kaute o Taupo Rato e takoto nei kite taha raki o te rohe wehe i nga Takiwa Whenua Maori o WaikatoManiapoto me Waiariki. Nama 3 (Waiariki) Takiwa Maori Whakataka Tangata hei Hoia. Ko nga Kaute o Tauranga, Whakatane, Opotiki, Rotorua, me Taupo Rawhiti.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/KNT19170702.2.2
Bibliographic details
Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 30, 2 July 1917, Page 377
Word Count
1,055Te Ture Whakarite i nga Tikanga mo te Mahi Hoia, 1916.— Whakatu Takiwa Maori Whakataka Tangata hei Hoia. Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 30, 2 July 1917, Page 377
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Matauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of Copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in