PANUITANGA O TE RONGO MAU.

Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 3, 8 September 1865, Page 7

PANUITANGA O TE RONGO MAU.

Na Ta Hori Kerei, &c., ■ &c., &c. EPANUI atu ana Te Kawana ki nga Maori o Niu Tireni tenei ka mutu nei te whawhai i timata mai ra ki Oakura. ' I man Te Kawana kite patu hei tiaki i nga kainga Pakeha kei hatepea, hei whin hoki i te hunga kahore i pai kia whakaotia i runga i nga tikanga o te rangimarie nga raru kua puta ake, engari anga ke ana raton ki nga tikanga o te kino na reira i torere ai tenei whenua kite mate. ITeoti te whakapa o te whin ki ana Iwi. Kua parekuratia o ratou ope, a ratou pa kua pahorotia, ko tetahi wahi o to ratou whenua kua riro mai kia ma reira kore ai to ratou hapai i te patu a muri nei. Na tenei kua kitea, kahore te Kawana e tuku kia homai irokoretia te raru mete mate ki tenei Koroni, engari ka whakapakia ano te whiu kite tangata e whakatete ana ki tona mana. Tenei te Kawana te ki nei, tenei pea kua kitea e te Maori te hua kore o tera mahi o te whakatete kite ture: tenei hoki ia te panui nei i runga ite mana o Te Kuini —Ko nga tangata katoa kua mau i te patu, kua whawhai ki nga hoia o Te Kuini, kahore e pa te whiu kia ratou — he w r hakaw r akanga mo ratou, mo o ratou mahi i te wa kua pahemo nei—ko nga tangata e kapea ki waho o enei ritenga ko nga tangata anake i uru kite kohuru i anei tangata e mau nei o ratou ingoa, ki raro nei, no te mea i kohurutia kinotia'ratou, ara —

Nga tamariki, a Paka raua ko Pote (Parker and Pete) i patua ki Omata i te 27 o Maehe, 1860. Te tamaiti, a Hohepa Hatena (Joseph Sarten) i mate ki Te Henui i te 4 Tihema, 1860.

Nga Maori, a Ngakoti . raua ko tana wahine me ta raua tamahine i mate ki Kaipikari i Tihema, 1864. A Makereta Pehi (Margaret Paliey) i mate ki Eamarama i te 16 o Oketopa, 1863. Nga tamariki, a Bihararaua ko Nikora Tarati (Bichard and Nicholas Trust) i mate kite Wairoa i te 24 o Oketopa, 1863. A Te Wakana Minita i mate ki Opotiki i te 2 o Maehe, 1865.

A Hemi te Mautaranui ratou ko ana hoa'i mate ki Whakatane i te 27 o Hurae, 1860. A Rio Te Hae-o-te-Rangi i mate kite Takiwa o Whanganui i nga ra o Hanuere, 1865. Ko nga tangata na ratou enei tangata i kohuru, ka whakawakia a tona rokohanga. E kapea ana ano hoki e te Kawana ki waho 0 nga ritenga o tenei murungahara a Pehi Turoa, no te mea i oati ia i te oati piri ki a te Kuini, muringa iho ka takahia e ia tana oati, ka haere mete ope ki Pipiriki whakaeke ai, whawhai ai ki nga hoia 0 te Kuini, kite rokoliina ia ka whakawakia mo tenei Kara.

Ko era atu katoa kua mum o ratou hara. I roto o nga when.ua kua tangohia mai i nga takiwa o Waikato, o Taranaki, o Ngatiruanui hoki, e whakahokia, inaianei tata etalii pihi nunui ki era o nga Tangata Maori e hiahia aha kia ata noho ki runga i o ratou whenua, kia purutia era -whenua e ratou i runga i nga tikanga o te Karauna Karaati, kia ata noho hoki ratou i raro i te maru o te Ture. Kia puta ai tenei ka tukuna atu nei nga kai whakarite ki Waikato, ki nga Takiwa o Taranaki, ki .waenganui hoki o reira o Whanganui, ma ratou e whakanoho nga Maori e manaako ana ki enei ritenga ki runga ki ana whenua i naianei ano, ma ratou hoki e roherohe nga takiwa nohoanga mo aua tangata Maori; ko era o nga tangata Maori kaore e pai kia haere mai kite tono i nga painga o enei ritenga kia tau ki runga i a ratou, e taea koa te aha? Na ratou ano i whakakore kia ratou.

Kahore atu he whenua e tangohia e te Kawana mo te Kara o te tangata i roto i tenei whawhai kua mutu nei. Ko te ritenga mo enei herehere e noho nei, ka purutia enei ete Kawana; kia kitea ra ano mehemea e hoki mai kite marie nga tangata i man kite patu, kite hoki mai era ka tukua atu hga herehere.

Tenei a te Kawana te tuku nei i to hoia ki Opotiki ki Whakatane, hei hopuhopu i nga tangata na ratou i kohuru a Te Wakana raua ko Hemi Te Mautaranui. Ki te tukuna mai era kiamahia ki ta te ture, heoi ano kua rite tote Kawana hiahia; ki tekore, ka tangohiaete Kawana tetahi walii o te whenua o nga iwi e pupuru ana, e kuna ana, i ana tangata kohuru. Ka whakaritea hei tiaki, kia ma reira tupu ai te pai te marie ki tera wahi o tenei motu ; hei take oranga hoki mo nga pouaru mo nga whanaunga o te hunga i kohurutia.

Tenei Te Kawana te karanga atu nei ki nga iwi katoa ki nga rangatira katoa, kia awhina kia whakakaha i a ia kia ma ratou tahi e mutu ai nga mahi kino penei me tenei, ake tonu atu, no te mea e tan ana te painga o te whakamutu i te Kara penei, o te whakatupu hoki i te marie ki tenei Koroni ki nga Maori tahi me nga Pakeha.

Tenei a Te Kawana meake ka karanga kia hui katoa mai nga tino rangatira kia hurihuri tahi ratou mete Kawanatanga, i nga ritenga tika e whai reo ai te Iwi Maori i roto i te Runanga nui. Kia ma ratou tahi e hanga e whakatakoto nga ture mo raua tahi. A tera hui ata hurihurihia ai nga take korero katoa, e tupu ai te rongo man pumau ki tenei whenua ki Niu Tireni. E hiahia ana Te Kuini kia tau tahi kite Maori me te Pakeha te ture kotahi, me ona painga katoa, ko te take tena i whakaputaina ai e te Kawana tenei Panui i raro i te mana o Te Kuini. He mea tuku i raro i taku ringa i te Whare o Te Kawana i Poneke, he mea tuku atu hoki i raro i te Hiri o Te Koroni i tenei i rua o nga ra o Hepetema i te tau o to tatou Ariki, Kotahi mano e waru rau e ono te kau ma rima. Gr. Grey, Na Te Kawana i ki, Kawana. Fred. A. Weld,

Na

Te Wera.