83.—HE WAIATA NA TE TUREHU (PATU-PAIAREHE)

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 60 (Supplement)

83.—HE WAIATA NA TE TUREHU (PATU-PAIAREHE)

Na NAGTI-A WA. E ki ana a Te Taite Te Tomo i rongo ia ki tenei waiata na Te Kupenga o Ngati-awa, i Whakatane. Ko tetahi tenei o nga waiata i tawhio nga motu e rua. E kiia ana, na te wairua, ara na te turehu; a, ko te kaupapa o nga kupn e waiatatia ana i whakaritea ki ta te kai-tito i mahara ai hei reo mo te turehu. No, hei whakamarama:—Ki te reo Maori ake he penei te timatanga:— “E pa koia kite hau-raro e Pupuhi mai nei ki taku kiri mo, etc.’* Ka meatia kite reo turehu:— “ E pawa koia kiwi te hauwu raro ewe Pupuhiwi mai neiwi ki takuwu kiri mowo, etc.” Ko te kaupapa i taia ki raro nei ko te reo Maori, kaore nga whakarereketanga. I maharatia ai no te takiwa o Ngati-awa ki Whakatane tenei waiata kei nga ingoa e whakahuatia ana i roto ite waiata. Ko Te Ngahue he rangatira no Whakatane. Ko Hingarae he toka kei Whakatane. Otira kei a Matatua nga tino whakamarama. E ki ana a Paitini Wi Tapeka (B. 3/87) na Tamaikakea tenei waiata mo tana tamaiti. (Ref. B. 3/87, M. 211, S.L. 268, M.M. 169.) Epa koia kite hauraro 1 e Ata pupuhi mai ki taku kiri mo — Kai, pakihore rawa i aku ringa, e, Kite ran kaku 2 kai Arikirau 3 , e Kore 4 ra e taea atu, ho— Ki rawa mai nei te miroi s , e, Raunga iti ana te tinana, ko, Nahau tonu ko’ i haramai, e, He whare i runga o te papatere ra, E ai au i te rimu pae, ko Nga toka tapu au ki Hingarae 6 te Ata kitea te whakarewanga mai O Te Ngahue" i nga motu ra. e. Ma Hinerau 8 au e pupuhi ki Wawe te tae ki nga hoa ra, e; Koi noho roa hoki i te ao, koi Manako mai e te ngakau ko Nga mahinga o taku ohinga, e Ka hoki au kite Heiawe 9 , ko Rangititoko lo he whakarikanga ma— Te i ahau e tarawautia nei, e.

He whakarnarama mo nga kaupapa i nga pukapuka i taia ai, i tuhia ai ranei tenei waiata:— 8.3/87. —Kei te reo Maori tonu nei. Kei reira e kiia ana na Tamaikakea mo tana tamaiti. He maha nga wahi e tahapa ana. E kiia ana ko Ira me Pupuhi he wahine, Kei reira te whakarnarama mo Hingarae, he toka kei Whakatane. Ko Hingarae, Toka-a-Houmea, Tapanaua he maramara katoa enei no Maungapohatu. I te haerenga mai 0 Maungapohatu o Putauaki, o Moutohora i Te Matau-a-Maui rokohanga mai e te awatea kua rere mai enei maramara ki Whakatane. M.2 1 I.—Kei te reo turehu. E kiia ana i reira he waiata na te wairua. Kei te tika te whakahua i te ingoa nei “ Hingarae.” M.M.l69.—Kei te reo Maori. E kiia ana he waiata oriori a te Wairua i te hikihikitanga tamaiti. I waiatatia e taua wairua 1 runga i te whare i tona mauranga ai i te tamaiti; ko te whaea ite ngaro ke. Ko te take ote oriori he whakangaro ite tangi a te tamaiti, e hamama ana hoki kite tangi. S.L.26B.—Kei te reo turehu, engari i rereke ano i etahi i tuhia ra ki te reo turehu. Ko te ahua o tenei he mea kapo i nga wahi tawhiti mai i te iwi nana te waiata. •Hauraro.—Ki etahi ” hautonga.” 2 Kaku.—He kuka no te harakeke kua takirihia te whitau, te muka. 3 Arikirau.—Kei te ngaro tenei. 4 Kore ra, etc. —Ki etahi ” Hore pea e tae atu ko.” s Miroi.—He kohatu tamiro i te whitau. 6 Hingarae.—Kua whakamaramatia i runga ake ra. 'Te Ngahue. Mehemea na Ngatiawa tenei waiata he rangatira tenei no Whakatane. 1 mate i te wa o nga whawhai a Ngapuhi. B Hinerau.—He hau. 9 Heiawe.—Ki etahi “ Waiawe." 10 Rangititoko.—Kei te ngaro tenei.