81.—HE ORIORI MO TE RANGITUMUA.

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 57 (Supplement)

81.— HE ORIORI MO TE RANGITUMUA.

Na TE MOTU . (Ngati-Kahungunu.) Ko te korero o te haerenga mai o Mahu i Nukutaurua ki a Taewha-a-rangi i Maungawharau (kei te taha moana o Heretaunga) kite kimi ite ara e haere ai te tangata kite pouriuri, kite potangotango, ki tua o Paerau, oti atu mo te tahaetanga i ta raua kumara ko tona wahine ko Te Atinuku, kua taia kite journal ote Polynesian Society kite reo Maori, kite reo pakeha. (J. 8/122, 8/133, 35/73). Ko nga tohunga nana i korero ko Takanini Tarakawa raua ko Paora Ropiha, ko Te Matorohanga; na Percy-Smith raua ko Elsdon Best i whakapakeha, a na raua hoki i whakawhaiti nga whakamarama mo nga tikanga nunui o taua korero. Otiia kaore he kupu e ahu ana kite whakaatu ko wai aTe Motu, e kiia nei nana tenei oriori, a ko wai hoki a Rangitumua mona nei tenei oriori. Koia i taia ai te waiata nei ki konei hei huarahi mai mo nga whakamarama a nga mea e mohio ana. I moe a Taewha (ki etahi ko Taewa, engari e ki ana a Te Matorohanga ko Taewha-a>rangi te mea tika) i a Makaweroa fMawakeroa ki etahi). Ki etahi korero i eke mai a Taewha i runga i a Takitimu. E kiia ana ko ia te tino tohunga o nga tohunga katoa i whakawhiti mai nei i Hawaiki, a i pau katoa i a ia te wananga o Hawaiki; ko ia te puna o nga karakia, o te makutu. Ko nga korero mo te take mai o Mahu kei te taupatupatu, engari ko Te Mahu o te korero nei i noho ki Nukutaurua, i te Mahia; ko Parinui-a-te-Kohu tona kainga. Ko te kaupapa o te waiata nei i taia ki raro nei kei te pukapuka a te Raka (S.L. 102). Refs.: M.351, S.L. 102, J. 8 127. 8/133. 35/73.) Rangitumua e noho 2 mai ra I te kahika a Hineruirae 3 e i, Tenei au nei, e tama, kai te kimi noa Kai te rapa noa i aku mahara. Kaore nei, e tama, te rahui 4 tangata i a taua; Ka ngaro 5 ra i te wa ki o matua, ki o tipuna Hei whakarahi atu mohou te marae i waho ra. Ka ngaro ra ia te wa ki to tuakana, Nga whakaruru hau o Tini raua ko Mano; Ka riro 6 ra ia i runga i nga hanga a Kaikomako 7 , I te kapukapu, i te kaunoti, i nga hanga a Mahu 8 I haramai ai kite rangahau i a Taewa. 9 Ka poronga 10 i reira. koia Kurapatiu 11 . Ka puta ana pori, l2 ka tau 13 ia i tana tau I a Marewa-ki-te-po, e he! Ka nonoho mai ai kia tau ki raro ra. Koia te kai 15 whakatutu E noho mai nga hiwi ki Kohuipu 16 ra. No te hokinga mai ka waiho 17 ite hamuti Ko Tuwhakarongomina; Na ka mate i reira ko Haereatautu, Te ngakinga o tona mate i Upokotaua 18 e.

IHe Oriori.— te S.L. he tangi, engari kaore i aronga hei tang? te ahua o nga kupu. Ki etahi katoa o nga pukapuka i tuhia ai tenei waiata he oriori. 2£ oho mai ra.— te S.L. “ E takoto mai." E whai ana tena i te whakaupoko, he tangi. .Ki etahi katoa o nga pukapuka e noho mai ra. 3 Hineruirae.——No te S.L. tena; ki etahi " Hinerahi ra e.” 4Rahui tangata. — te M. 351, ki te'J. 8/127 " rahi tangata.” SKa ngaro ra. —Ko enei rarangi e rua kei te S.L. anake. 6Ka riro ra ia.—Ki te M. 35 , kite J. 8/127 e penei ana, "tena ka riro.” *Kaikomako. — Hine-kaikomako,- ko te kai pupuri o te kora a Mahuika, ote ahi. Ki etahi ko Tai-komako. Eki ana a Elsdon Best he he tera. B Mahu i haramai ai. Kua whakamaramatia i runga ake ra. ’Taewa. —He penei te ingoa nei ki nga pukapuka katoa. Ko tona hangaitanga ia ko Taewha, ara, Taewha-a-rangi. ’oPoronga.—Ka makutu. No te maunga i a Mahu o nga makutu katoa, ka mea atu a Taewha, e kore e mana aua karakia kite wahia kite tangata ke, engari ki te mea tipu ake ki a ia. Tupono tonu atu ko te tamahine a Taewha raua ko Makaweroa, ko Kurapatiu te ingoa, ko te iramutu tonu o Mahu, e kokoti karakeke ana i te repo; tukua tonutia atu te makutu, he tipi whaka-hiamoe, tu tonu iho hei kohatu, e tu mai na i rotp i te repo. ll Kurapatiu.— ta Te Matorohanga ko Kurapati; kua whakamaramatia ake ra. 12 Pori.Nga iwi o Kurapatiu. No te rongonn kua mate ia te makutu e Mahu ka haere mai ki te uhunga, a ki te patu i a Mahu. Ka tau ia.—Ki etahi ” ka tau mai." 3 *Marewa-ki-te-po.—He tau na te atua na Uennku-kaitangata; ko tera tetahi o nga atua o te whare-maire o Taewha, e kiia nei ko Te Paewhenua. Tena ano kei tetahi oriori a Ngati-Kahungunu e penei ana:— ” Kei te tau na koe i te tau a to tipuna a Uenuku, Ka riro i a Uenuku-matua, ko Marewa-ki-te-po." 15 Te Kai-whakatutu. -Mo te makututanga tenei a Mahu ite hunga i haere mai ra kite uhunga ki a Kurapatiu, ka poua taua iwi hei kohatu; tu tonu iho i te aranui o te heketanga tu ai i runga 0 Kohuipu (ki etahi Kahuipu), etu mai na ano. Ka aranga 1 kona te whakatauki: " Te kai whakatutu a Taewa raua ko Mahu, e tu mai ra i runga o Kohuipu." 16 Kohuipu.—Ki etahi tuhituhinga ko Kahuipu; he hiwi kei runga ake o Maunga-wharau. l?Ka waiho i te hamuti.—No te hokinga o Mahu ki Nukutaurua ka tae kite Korokoro-mai-tawhiti, kei Heretaunga. 1 mohio ia ko te tangata tera nana i patu tona iramutu ko Haere, i homai ai ki a ia te rourou kai, ko te motu o tona iramutu i runga. Kaore tena mate i ea i tena wa, engari no te hokinga atu o Mahu i Maunga-wharau ki Nukutaurua katahi ano ka ngakia e ia taua mate. Ka titia e Mahu te rakua o tona atua o Tuwhakarongomina kite paepae tikonga; na, ka tu a Haere, a mate tonu atu. IBUpokotaua. —Ko te parekura i mate ai te iramutu o Mahu, i te patu kohuru a Tauru.