80.—HE WAIATA TANGI NA TUKEHU RAUA KO WETEA, I MUA O TE PATUNGA I A RAUA 1 TE TOTARA.

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 51 (Supplement)

80.—HE WAIATA TANGI NA TUKEHU RAUA KO WETEA, I MUA O TE PATUNGA I A RAUA 1 TE TOTARA.

Na NGATI-MARU. (Haiiraki.) No te wa tenei waiata o nga whawhai a Hongi Hika ki a Ngati-Paoa, ki a Ngati-Maru, ki era atu iwi o Hauraki. Ko Mauinaina te pa o Ngati-Paoa i whakaekea ai e Hongi Hika, ka mate te mano o Ngati-Paoa me tona rangatira me Te Hinaki, ko nga morehu i rere ki Waikato, ki Patetere. No muri ka aim te ope a Hongi ki Hauraki, ki a Ngati-Maru, ka haoa te pa aTe Totara, kaore i eketia. Katahi ka houhia e Hongi ki te maunga-rongo patipati, ka tapaea e nga rangatira o NgatiMaru i te pa ra nga mere, na Te Aka ko Te Uira, na Te Puhi ko Tutaeo-Maui. Ka maunu atu te taua a Hongi i runga i o ratau waka, ka warea te tangata whenua. Kei Tararu ka tau nga waka ra, ka whanga kite ahiahi; a, no te po ka hokia mai ka tomokia te pa, aTe Totara, ka patua nga tangata. Ka man i kona a Wetea raua ko Tukehu, he tai-tamariki, he tamariki na Te Puhi raua ko Te Aka. Na nga tamariki ra i tono kia Hongi, taihoa raua e whakamate, kia poroporoaki raua kite iwi, kite whenua. Ko ta raua waiata tenei i raro nei- Ka mutu ta raua poroporoaki, ka whakamatea raua; e kiia ana he mea oka na Hongi. Ki etahi e wehea ana e rua enei waiata. Ki etahi he waiata kotahi tonu, engari e rua nga whiti. (Ref: M. 38, Wars 197, W. 2/35, W. 5/140, 141, 146, Ika 310 J. 9/32.) 1. Takoto 1 ai te marine, horahia i waho ra, Hei paki haerenga mo Haohao-tupuni 2 . Noku te wareware 3 , te whai ra nge-au 4 Te hukanga waihoe nau, e Ahurei! 5 Kai tonu kite rae ki Kohi ra ia, Marama te titiro te puia i Whakaari 7 . Ka taruru tonu mai, ka hora 8 te marine, Hei kawe i a koe te Pou-o-te-Kupenga 9 Na Taramainuku, ko wai au ka kite? Kurehu au te titiro ki Moehau ra ia. Me kawe rawa ra hei toko 11 pou, e, Ki tawhit riiro ra, kite ketunga rimu.

2 Kaore te aroha e komingomingo nei, Te hoki noa atu i tarawahi awa. Tenei 12 ka tata mai te uhi a Mataora. He kore tohunga mana, hei wehe kite wai, Kia hemo ake ai te aroha i ahau. He kore no Tukirau 13 kihai ra i waiho He whakawehi, e, mo te hanga i raro nei. Non nga turituri pawera rawa an; Taku turanga ake i te hihi o te whare, E rumaki tonu ana he wai kei aku kamoTTakoto ai te marine.—Ki W. 5/140 e penei ana, “ E Kora te marine.” 2 Haohao-tupuni. He ingoa waka no Ngati-Maru. 3 Wareware. —Ki W. 5/140 he penei “ wairangi.” 4 Nge-au. Ko au, he reo no runga i a Tainui, a e rangona ana i runga i a Te Arawa. s Ahurei. He rangatira tea no Ngati-Maru. Na Tau Henare, M.P. i korero te haerenga atu o Ahurei me tana ope, ka hoe atu i Hauraki ki Pewhairangi. Ka tae kite rae i Tapeka, i Kororareka, ka kitea iho e Tara, he rangatira no Ngati-Hine. Ka ui iho tera, “E ahu ana koe ko whea?” Ka whakautua ake, “Ko te awa oTe Kerikeri, ko ko i a Kaingaroa.” Ko Kaingaroa he rangatira tonu, engari tera ano te makenu o tona whakapapa Ka karanga iho a Tara, “ Hei.” Ehara ra toku hoa a Kaingaroa, he purupuru, he taka; a pa tau ko au ko te titi, ko te aporei, a Tama-purupurumarire, ko Ngati-Rangi, ko te angaanga titi iho ite rangi. E puare nei ra te awa ote rangatira, a Taumarere. “Ka whakama a Ahurei, na tau noa iho ite Rere-i-Haruru. Ka mate ite kai ka patua etahi pa hangahanga noa iho. Kei runga atu o te Rere-i-haruru tetahi awa i peke ai a Ahurei, e kiia nei i tenei ra ko Te Peke-a-Ahurei. Ko tetahi take tena o te whawhai a Hongi Hika ratau ko Nga-Puhi ki a Ngati-Maru. 6 Kohi. —Ko te kurae i waho o Whakatane, ite taha rawhiti. He pou whenua karangaranga no tera takutai, e kaha aria te haere i roto i nga waiata. 7 Whakaari. Ko te motu e kiia nei ko White Island, he puia. «Ka hora te marine.— te W. 5/140 e penei ana, ”ka wehe te marino,” 9 Te pou ote kupenga 1 > Kei te ngaro tenei. a Taramainuku j lOMoehau.—Ko te matarae i waho o Kapanga. Jl Hei toko, etc. —Ki te W. 5/140 e penei ana, ”Kite toko pau e ki tawhiti ra, kite ketunga rimu.” 12 Tenei ka tata mai, etc, —Kite W. 5/140 e penei ana “Tenei ka taia mai. a i noho penei tenei rarangi ki muri i tera kupu “tarawahi awa.” Otira kite W. 2/35 kei raro rawa iho tenei rarangi, ara ke i whai i muri iho i “ tarawahi awa 8 ko era rarangi na “ He kore tohunga mana hei wehe kite wai Kia hemo ake ai te aroha i ahau?” He pena ano hoki ki M. 38 (Nga Moteatea). Ko te kaupapa i tuhia nei na Hoani Nahe i hoatu ki a White, ki a Percy-Smith. E penei ana ki “ Nga Moteatea,” “Tenei ka tope mai te uhi a Mataora.” 13 Tukirau. Kei te ngaro tenei.