61.-HE TANGI MO TE HEUHEU TUKINO I. ARA TE HEUHEU HEREA.

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 29 (Supplement)

61.-HE TANGI MO TE HEUHEU TUKINO I. ARA TE HEUHEU HEREA.

Na TE HEUHEU WKINO 11. (Ngati-Tuwharetoa.) Na Te Taite Te Tomo i whakamarama. Kua whakamaramatia i te waiata nama 60 te matenga o Te Heuheu ite horo ite tau 1846. Eki ana a Werihe Te Tuiri nana tenei tangi, mo tona matua, mo Te Heuheu Tukino (I.), e kiia nei Ko Te Heuheu Herea. Ko te Upoko-o-Waipare he kohatu kei te moana o Taupo, kei waho oTe Rapa etu ana; e kiia ana he taniwha. Ka kitea atu ka rere mai he kawau, ka noho i runga i taua toka; a ka tau tetahi, ka tau tetahi. Ka mohiotia he tohu mate. (Ref: M. 124, S2. 60, M.M. 209.) Tataka 1 kau ana nga manu o te ata, ka riro ko koe ra! Haere, e Pa, i te hahatanga o Pipiri. 2 E kore au e mihi, mei riro ana koe I te puta tu ata, i whakarakea i te awatea. Kawau 3 aroarotea tena ka tu, ka pae kei o taua aroaro; Tiria 4 atu ra kite aroaro ote atua, I whakakateatia 5 i te ahiahi. Taku manu noho matarae i whangaia kite hau; Aku ika huirua tena ka tin kei te paenga i o riri 7 ; Taku komako whakahau no nga rake manawa o te tahatika ki Pungarehu! 9 Ka whangaia koe ki runga i te ahurewa, Ka kai Uenuku 10 , era! Komako 11 noa ana i tau po ko koe anake, Te au ko te moe, e tokona 12 ake ana ki runga ra; Na te mamae 13 ra ka huri ronaki. Koe 14 ika pawliara na te atua 15 ki runga ite tiepa 16 . Whatiia mai ra titapu 17 maroro, Ka tokia to kiri ete anu 18 kopata. Ka pa ia nei he wehenga tau koe; Te wehe i te matua no hea e hoki mai ki ahau. Te matua i te whare me rauhi mai e te ringa, Te matua ite waka me whakatangi kite waihoe; Me uta kite patu, me uta kite tao; Nga mahi ra, e, i whakararawetia, 19 ka rewa kei runga Ite apaapatu 20 kei o tuakana; I te waka e tau ana i te nui ’Ati-Tu, 21 Ite rahi ’Ati-Rangi, mana e hoatu ki te mata 23 uraura. Maku e whakamau nga tai-toru 24 atea ote wai. E Pa ma! Tirohia mai ko au anake tenei; Ka riro te mumu, ka riro te awha; Ka tere te parata, ka maunu te ika i tana rua; Watea kau ana ko te turanga kau o Rehua, Taku kaka haetara kite iwi ra ia. ** Takoto ana mai te marine i te pae ki a koe. Ka eke i o he 25 , ka tau ki raro, e, ra!

iTataka. Ko te whiti tuatahi nei kaore i roto i nga pukapuka a Hori Kerei ma. Na toro Iwikau o Rangitikei, he uri na Te Heuheu, i tuhituhi mai, a na Te Taite i whakamarama. 2 Pipiri. Ko te makariri, ko te wa o te huka, Te tikanga, i te mamaoa ote huka. Ka haere ka awatea ka puta te kohu, ara te korohu o te huka. 3 Kawau aroarotea. - “He tohu mate, kua whakamaramatia i runga nei. 4 Tiria atu. Tapaea atu he whakahere. s Whakakateatia. 6 lka huirua. —Mo te tangata i patua ki roto i te riri. TO riri.—He toa hoki aTe Heuheu. Kei te piriti i Tokaanu he puta nana, ko Te Riri-ka-wareware te ingoa; a he ingoa ano hoki no tetahi rakau, he pouwhenua. BNga rake manawa. He otaota kei aihi etu ana. Kei te taha tika 0 Taupo i tua atu o Waihi nga ana, nga putiki a Te Heuheu e whakamanawa ai, e karakia ai. Kei reira hoki a Pungarehu, he kainga no nga Heuheu. Kua whakaaturia i runga ake nei. 10 Uenuku. He atua. 11 Komako. M. 24 e penei ana “Te toka tu moana i Taupo ko ko anake.” Ki M.M. 209 e penei ana “ Koheko,” aki te S2. 60 he “ Kohiko.” Eki ana aTe Taite ko ta Ngati-Tuwharetoa e waiata ana “ Komako.” He manu te komako; ka tangi ana 1 te awatea, ka tangi tetahi i konei, ka tangi tetahi i kora; na, i te po ka tangi ko tetahi anake, ka kiia ko tera te toa. 32 Tokona.—Ki etahi “ tiua.” 13 Mamae. Ki etahi “ aroha.” 14 Koe ika. ——Ki etahi “ koe me he ika,” “me he ika.” 15 Na te atua. Ki etahi “na Kahukura.” 16 1 te tiepa. —-Ki etahi e mahue ana enei kupu. Ko te tiepa he rakau i hangaia hei whata, hei iringa mo nga kai ma te atua. 17 Titapu maroro. He manu. Ko te maroro he hau. Ko te tikanga ko te parirau nana te hau i kape, 18 Anu.—Ki etahi he “ hau,” engari e ki ana a Te Taite ko te “anu” te mea tika. Ko te kopata he tomairangi. 19 Whakararawetia.—I meatia hei mahi. 2fl Apaapatu. He patutu. 24 “ Ati-Tu. —Ngati-Tuwharetoa. 22 “ Ati-Rangi.—-Ngati-Te-Rangiita, ko te Hikuwai e noho ra i te takiwa o Oruanui. 23 Mata uraura. He karakia makutu hei toro i nga huarahi, hei makutu atu. 24 Tai-toru.—Kei te moana te tai; na kei nga tapa o nga one ka haere mai te wai ka karekare mai ki nga tahataha kite one. 25 0 he.—Ki etahi he ingoa kainga ko “ Ohe“; engari eki ana aTe Taite kei te he, ko tona tikanga ko nga he.