HONE MARE.

Toa Takitini, Issue 8, 1 March 1922, Page 5

HONE MARE.

Na Canon Arthur F. Williams, B.A. No te 11.0 Hone, 1921, i hemo atu ai tetahi o ngamorehu Kanmatua Karaitiana, o nga whakatupuranga ka ngaro ake nei. Ko Hone Mare tuna ingoa. A kua tono mai oku hoa me okn whanaunga kia tuhitubi ahau i etahi kupu inona hei perehi ki nga pepa a le Hahi, hei titiro hei mabara hoki, ma nga tangata 0 enei vvbakatupuranga o muri nei. He tino koroua a Hone i tokn kitenga i a ia i te tan; 1919, kua nukn ake pea ona tan i te 80 i tuna haerenga atu. He tangata ngakau nni ia kite wbakapono, ki te karakia hoki; a ahakoa kua kapo ia i ona tau whakamutunga, he nui tona mohio ki nga karaipiture ki nga himene, ki nga karakia katoa.

Ki te ahua i whakapaua eia ona whakaaro me tona kaha ki runga ki nga mea a te Atua : aahakoa tokomaha tangata kite whakahe ki ana tikanga, ki ana korero ranei, kaore ona wehi kite tangata, i kitea hold te hopohopo o nga tangata ki te whakarongo ki ana kupu itewa e ora ana ia. I lona tai-tamarikitanga tap mai ki tona pakeketanga, e ai ki tana, i hohonu tona haere ki roto ki nga mahi a te ao, a te kikokiko,a te rewera, ara kite kai-waipiro, ki nga mahi ‘■'•■■*ori, me era tu mahi kino katoa. Mai ano ia o tona whakai*. in«manga kite whakapono pn ki a Thu Karaiti hei Kaiwhakaora mona, kua kore rawa ona hiahia kite kai-waipiro, a kaa tu ko ia hei tino hoa pakanga ki nga mahi Maorikatoa. Itemea ka u ia ki roto ki a Te Karaiti ka kore rawa ona wehi ki nga tohun-a Maori ki nga atua Maori ki nga tapu Maori. I to hahunga o tetahi rangatira nui o te-Rarawa he uaua te kitea o tetahi tangata e maia ana ki te tango ite tupapaku me nga taonga i roto ite rua. he wehi pea kei poke. Katahi ka ki a Hone Mare, mam e mahi tana mahi. I whakahaere te mahi a te iwi i runga i nga tikanga katoa onamata o te Maori mo te hahu tupapaku. I whakaritea etahi tangata hei awhina i a Hone, me nga wabine hei tiaki i a raton, hei taka kai ma ratou, hei whangai hoki kite kai i nga ra e toru. Ko aua tikanga Maori i takahia rawatia e Hone i runga i te ngakau marama, i te ngakau whakapono. hei whakaatu mana ki te iwi katoa kore rawa he mana o te mahi Maori ki runga ki te tangata e whakapono pu ana ki a Ihu Karaiti, kore rawa hoki he mana o te tapu Maori ki runga i te tangata e haere ana i runga ite tapu o Ihowa. Kahore ona wehi ki te tohunga Maori ki nga atua Maori ranei. I tetahi wa i rongo ia ki tetahi wahine e karanga ake ana, e aue ana, a tona omanga atu ki te awhina ka kitea te toll nga o tera kainga e haere ana kite whare ote wahine ra, kia huna e ia ki reira tetahi kohatu tapu—he atua kikokiko pea — hei patu mana i taua whanau. Te omanga atu o Hone ka man V te tohunga, tangohia ana te kohatu ra iroto i tona ring, .ga, whiua atu ana ki te koraha, panaia atu ana te tohunga. Ko wai ranei te tangata o enei whakatipuranga e maia kite pera? E rua nga kainga tupu o Hone Mare, ko Pukepoto, ko Pamapuria, a i te tuunga o nga Mihana ki aua takiwa ite tau 19 19 i tae a-tinana ia ki aua Mihana erua. He nui hoki te koa o tona ngakau ki nga kauwhau, i tona kitenga hoki ite ngakau nni ote iwi ki te whakarongo ki nga kupu tohutohu, kupu whakahe hoki, mo nga mahi Maori. I kite ano ia i te tau 1920. a he nui tona hiahia kia tonoaano

he Mihana ki tona takiwa whakapumau ai i nga hua o era Mihana; kna whakaae hoki ratou ko tona whanau ma ratou tonu e utu nga rarnraru, ara nga tikiti o nga kai-kanwhaa. No wai ranei te he i kore ai e whakatutukitia tana whakaaro nui ona. He nui tona hiahia kia kite ia i a featana, otiia i hemo atu ia i nga wiki i mua tata ake ote taenga atu o Ratana. I tuhituhi mai a Hone ki a an i a Tihema 1920 ni mai ki a an i ok whakaaro mo Ratana, mehemea he tohunga Maori ranei ia kaore ranei, notemea e hiahia ana etahi o ona whanaunga kite haere ki te kawe i o ratou mate kia Ratana. Otira ki tona whakaaro pai ke atu te haer« o Ratana ki a ratou he nui no nga mate kino epa ana kite iwi katoa. Ite mea kua kite ia e kore ia e ora ake i tona mate, he koroheke hoki, ka tuhituhi ia i tetahi pukapuka poroporoaki ki ana whanaunga, ka hainatia e ratou ko ana tamariki ake kite aroaro ote J.P. (Tiei Pi) hei whakapumau i tana kawenata kei takahia e te iwi i muri i a ia. Koia nei taua kawenata, i tuhia ite 7 o Aperira, 1921: “Na Hone Mare. He mihi poroporoaki kite ao ka mahue, ki te iwi ki nga whanaunga ki nga tamariki me nga mokopuna. Hei konei ete iwi, e te whanau, e nga mokopuna, ka mahue nei koutou kite ao-turoa etu nei. Ete whanau, oku whakatipuranga i muri i a au, e mau ki te taonga a nga tupuna; puritia te whakapono, atawhaitia te rawakore, kia mahaki te ngakau. 1 Timoti 6.12 “Whawhaitia te whawhai pai o te whakapono, hopukia atu te orangatonutanga.” 2 Timoti 4.7, 8. Kua whawhaitia e ahau te whawhai pai, kua omakia taku omanga, kua rite i a au te whakapono.” Kua hoki tenei au ki te kupu i whakatakotoria mai Kenehi 3.19. “He puehu hoki, ka hoki ano ki te puehu.” Toku matenga me rite ki to te rawakore. Kaua ahau e mauria ki roto i nga whare hui, me takoto ahau ki roto i te whare o taku kotiro whakamutunga. E te whanau kaua te iwi e tukua kia raruraru moku. Puritra tenei korero aku, kia rua nga ra me tuku ahau kite kopu ote whenua. Hiperu 11.22. “Na te whakapono a Hohepa i whakatakoto tikanga ai mo ona wheua.” Na reira kaua koutou e raruraru ki tenei. Hei te wahi kei reira nei to koutou whaea me era o aku mokopuna, hei reira ahau. Ka whakapumautia e ahau tenei.

Nga mea i muri i ahau etu ki te wahi e whai taitara ana koutou: kaua eam mai i ahau. Kei whakatu tohu koutou ki runga i toku tinana mate : waiho i ta te Atua, he oneone me hoki te tinana ki reira. Kaati ano te tohu aroha ma koutou ki ahau ko te pupuri i nga korero o tenei kawenata, me toku whakaahua ka waihotia iho nei e ahau. Ruka 23:28. “Kaua ahau e tangihia, engari e tangikia koutou, ki a koutou tamariki.” Hiperu 9.16, I/.” He ohaki hoki, te mea e whai-tikanga ai ko te matenga o te tangata nana i whakatakoto; kua mate hoki te tangata katahi ka whai mana te ohaki, kahore hoki e u i te mea e ora ana te tangata nana i whakatakoto.” Hoani 19.22. ‘Ko taku i tuhituhi ai kua tuhituhia.” Whakatauki Maori “Tukutuku ki rare ki te hau, tama wahine.” Ka whakapumautia e ahau tenei kawenata ki aku tamariki me nga mea e aroha ana ki ahau, hei pupuri i te pono kei whakahengia i muri i ahau, koia ka haina i o ratou ingoa ki raro iho nei.” Hone Mare (me era atu.) I mohio a Hone kahore e kore tetahi tautohe nui mo runga i tona nehunga —ki Pukepoto ranei, ki Pamapuria ranei— koia i karangatia ai he Tiei Pi kia hainatia ai te pukapuka ki tona aroaro, hei whakapumau i ana kupu, hei awhina hoki i ana tamariki i muri i a ia. Kei te taha o tona hoa wahine e takoto ana tona tinana. Kua whiti atu ia ite mate ki te ora.