RUA, POROPITI O TUHOE.

Pipiwharauroa, Issue 100, 1 July 1906, Page 6

RUA, POROPITI O TUHOE.

HAU mai ra nga rongo o te Poropiti o Tuhoe i ona wahi, puta mai rate kupu e tae mai ana ki Turanga nei kite whakahei i a Kingi Eruera, no te 24 o nga ra o Hune nei ka puta, me tana ope, ko tetahi wehcnga no tetahi ra ake i tae mai ai. I runga ano te ope ite hoiho ka timataria te karakia, i karakia tonu kite huarahi. Ka mutu te karakia ka tuku ki raro o nga hoiho, ka ahu mai ki etahi o ratou kua tae mai ra mete tangata whenua, ka tirotiro ano te tangata mo te poropiti, otira kaore pea ia e tika tenei mahi te tangi ma te poropiti ina a Rua i kore ai e tangi ki nga mate o roto o Turanga. Ite turanga mai ote ope kite tangi ka kitea atu te tokomaha o te rangatira o te kaumatua moko, kotahi te tino kaumatua rawa kua piko te tuara. I raro i a Rua nga rangatira o Tuhoe o Ngatiawa, a Te Hurinui Apanui, a Kereru, a Tupara, a Whakaunua, a Paore te Pakihi, a Te Purewa me etahi atu. Ite tangata e kopikopiko ana ka karangatia kia wakawk ateatia te huarahi mo te poropiti ka kitea atu hoki ratou ko ona kai tiaki ara pirihimana e haere mai ana, ko te poropiti tonu ki mua. Kahore a Rua i roa rawa, e 35 pea ona tau, ehara i te tangata toa te ahua ko ona kakahu he kakahu pakeha nei ano. Kahore rawa tetahi o tangata whenua itu kite whakatau i te manuhiri—ko te tokorua i tu atu no te Urewera ano, ko Eria raua ko te Hukanui. I whakahe a raua korero mo te tangata whenua mo te tutakitanga i te whare a tau noa te manuhiri kite huarahi, otira ki ta raua whakaaro e haere tonu ana i runga i te tauira, kaore hoki a te Karaiti i manahokia e te tangata, a, he aha hoki ta te taugata whare c hanga ai mo te Atua, ko te rangi nei tona torona ko te whenua tona turanga waewae. I enei o ana tangata e korero ana kei te tirotiro tonu te poropiti, kei te titiro whakarunga, kei te titiro kite takiw r a o Turanga, ka titiro ka kata, ka korero atu ki etahi o ana pirihimana mete mea nei he mea kua kitea e ia.

I mahara matou na te ngutu noa i whakangako nga korero mo Rua, tana kiinga ko te Karaiti ia a hei te 25 o nga ra ka u a kingi Eruera ki Turanga, heoi i te tunga o te poropiti kite korero whakamana katoatia ana korero a makere atu hoki. I tona turanga ki runga ka mahue atu tana matua ki rnuri ka whakatata mai kite nuinga o te tangata. Ko tona tu kite korero he pakeha kaore e huri te taha, heiti tereo. He maha nga korero a Rua. Ki tana ki ehara ia i te poropiti, engari he kaiwhakatutuki. Tokorua tonu nga tino tangata kua puta mai kite ao ko te Karaiti, a, ko ia—ko ia te Karaiti tuarua. He karere ano tona , he Hoani kai-iriiri, ara ko Te Kooti. E torn nga tau i whakahaputia ai a te Karaiti, e toru ano hoki ona tau i whakahaputia ai ; e 40 nga tau o te Whanau a Iharaira i haere ai i te koraha, pera hoki me ia ka 40 ona tau. He tika ano a Wereta ma mo to ratou na wa, i te mea ka tae mai nei ia kua mutu katoa o ratou na mana. Kei te pononga te iwi e noho ana, a he haere mai tana he whakaputa i a ratou i te whare-pononga, koia ta te poropiti i mea ra, "E kore koe e kiia a muri ake nei, He mea whakarere ; heoi ano kianga o te whenua, he ururua ; no te mea ka karangatia koe, Ko Hepetipa ; to whenua ko Peura." I mea ano a Rua tokorua nga tamariki a Hura (Arama) ko Kaina raua ko Aperako Kaina te pakeha, ko Apera te Maorie patu nei te pakeha i te Maori. Kia 14J nga tau e mahi ana ia ka mutu. Kaore te ao katoa i te mohio i te maunutanga mai o Kingi Eruera i tona torona, ko ia anakc kei te mohio, no Hanuere nei ia i haere mai ai i Ingarangi a hei te Wenerei te 27 o nga ra o Hune ka u mai ki Turanga. Hei konei a Rua ka whakamau nga kanohi kite moana, ko tana karangatanga, "Na, kua kite atu au i te ahi o tona tima kei te moana," katahi te tangata ka mohio koi ara tana e titiro ra kite moana. Ko te ahi pea ia o te whare patu hipi o Turanga ka pohehetia nei e Rua ko te pawa o tima o te kingi. Ko Ihowatonu a te Kingi. Kei a ia nga kohatu hei hoatutanga kite kingi hei utu mo Niu Tireni. Ko te Karaiti tonu ia, he mahi merekara ano hoki tana. Na te Karaiti te kupu, "Kite tango tetahi ki taku e tono ai, e tango ana ia 1 a au ; a

ki te tango tetahi i a au, e tango ana ki toku kai tono mai." Ite mea kahore nga tangata o Turanga i tango i a ia e tau"te kanga ki runga ki a ratou. Hei konei ka rongo au ki tetahi kuia whakapono ki a te Rua e karanga ana, "Ana ta koutou mareherehere." Ki te titiro atu nui atu te pai o nga korero a Rua ki etahi tangata, hamama ana tera te waha ki te whakarongo, ka whakatoi ake te tangata ki nga korero a Rua ka riri ratou. Ka kore he korero ma Rna ka timata tana whakahua i nga Karaipiture. Ka roa e korero ana ka tu mai tana ope ki te waiata, ko "Pinepinetekura"te waiata tuatahi. Ka waiata ona hoa ka tu pakeha a Rua, ka pupuri ona ringa ki muri i tona tuara, kaore e waiata. No te paunga o ana korero ka ki ki te korero ia ka pau te wha haora e korero ana ia, rokohanga ka karanga atu nga tangata, "he pao, he pao," ko te mutunga tenei o te whaikorero tuatahi ate Mihaia o Tuhoe ki roto o Turanga, te whenua i matea nuitia ai e ia kia tuku ki a ia.

I ki a Rua ko te Karaiti ia engari kaore rawa i mararna he huarahi atu mo te whakapono o te tangata, heoi ano ko tana kupu anake, kahore hoki ana merekara, kore rawa kia kotahi. Ko wai hoki tenei tangata a Rua kia whakapono kau te tangata ki tana kupu ? I mea a te Karaiti," Ko wai o koutou hei whakaatu he hara toku" a kihai tetahi tangata i ahei te hamumu atu, tena ko Rua e mohiotia ana ona raruraru. Ki ta matou whakaaro he porangi a Rua, kite kore he tangata tinihanga, he tangata kuare. Ko te mea pouri rawa ia, ko te mea whakamiharo, ko te tokomaha 0 nga tangata o Tuhoe o Ngatiawa i raru 1 a Rua, a, haere ana nga rangatira i te ara mau haere ai i tenei nanakia korero parau, kaore a Turanga i haerea i runga i nga mahi nunui hei tenei mahi tarnariki, tenei mahi kohukohu kite Atua ka tautotokona. I te-korenga o te Kingi e puta mai i te 27 o Hune, ka nekehia te ra ki te 7 o Hurae me te tatari tonu ano te iwi, me te noho noaiho i waenga parae mate kai ai kaore hoki te tangata whenua c aro atu, e hoatu whare, e hoatu kai ranei. E kiia ana e £2OO nga moni a Tuhoe i pau i tenei haere e 70 i pau ki Turanga nei i te hokonga kai. Nui atu to matou whakamihi me te pakeha mo te kaha o nga ta-

ngata o 1 uranga nei ki te whakahawea ki tenei mahi e mararna noa nei ki te tamariki he mahi tinihanga. I tino whakapono tonu pea a Tuhoc me Ngatiawa ko te Karaiti pn a Rua ? Ko te Itanga-a-Hauiti, ano tetahi iwi i tae mai ki Turanga nei ki te tatari ki te Mihaia, i ram ai enei na nga mahi rupahu a Timoti Maitai; ko Timoti hoki te karcre a Rua ki te Tai-rawhiti. I tae ano a Timoti ki Te Ante kura ai, a koia nei te hua o tona matauranga he hapai i nga mahi tinihanga korero parau. E rua nga tino take i ram ai a Tuhoe me Ngatiawa, tuatahi he kuare no ratou, he noho tonu i roto i nga tikanga maori, kaore i kurangia ; tuarua, he kore whakapono.