He Reta tuku mai.

Kopara, Issue 82, 30 November 1920, Page 8

He Reta tuku mai.

Ki te Etita oTe Kopara.

EANUITIA ki a Te Kopara nga knpu e whai ake nei, hei titiro iho ma nga tangata kua pukengatia ki nga whekokitanga o nga lure Kooti henna Maori, kihai nei i kitea

e te tini o te Maori, erangi rangona rawatia ake ko nga papa kainga, ko nga whare, me nga mabinga kai mai o nga tupuna tae mai ki naianei kua riro i te tangata ke. No reira e nga tangata kua pukengatia nei te mohiotanga ki nga whekokikokitanga o te ture ki tooku tino mohio na nga mahi Kooti Whenua i mahue rukeruke ai i o tatou rangatira te tino tikanga o roto o te tino whakatauki nei na, “ He maihi whakairo ituki te paenga, he kai na te ahi ; tena he maihi whakairo i tu ki roto kite pa tuwatawata he tohu no te rangatira.” ,Na e hoa ma, i .te wa i mua atu o nga mahi Kooti Whenua, e tu ana o tatou rangatira i roto i ona hapu, i ona hapu, no enei rangi e tu nei o taua rangatira i roto i nga mahi Kooti Whenua, kua whakawhirinaki atu kite ture. Kai ,te pai ano pea te whakatakototanga mai a te Kawanatanga i nga ture mo te Kooti i nga whenua Maori, erangi no te whakamahinga ki runga i nga whenua, ka whakawhekbkikokitia e nga tangata kua pukengatia ki te tu Id roto i nga Whare Kooti Whenua no reira, ■ko tenei i te tangata e whai tikanga nei ano tonaki te whenua, erangi ehara ia ite pukenga kite tu ki roto kite Whare Kooti. Mate noa atu a Himiona Te Tahuhu, mahue mai ko ana tamariki me ana mokopuna, kei runga tonu o ratou kanohi i te kakau o te ture e whakakeko ana i runga i te kakau o le ture, kaore ano kia paku noa, akua nei pea paku rawa ake, ka piraatia nga whare, ka hinga nga taiapa ki raro, ka matemate nga tangata na ratou enei taonga, me tenei whenua, e karangatia nei ko Mairangi, wahi o Wharekauri. Ka mau te wehi ki tenei tu ahua, ko te mate pea tenei e kiia nei e taua e te Maori he kohikiko, inahoki ka warn nga tau o te take nei ki te Paremata, no reira ka waru nga tau e kainga kinotia ana nga.mokopuna a Te Tahuhu e te ngakau mamae mo to ratou whenua mo to i;atou oneone te oinga remu o ratou tupuna o ratou matua. No te taenga mai ki nga ra i nga tamariki hikarotia atu ana e te ringa tangata ke, riro whenua riro whare, riro taiapa waea riro hoiho, riro kau mahi me nga kau whakamomona, hei kai etehi, hei hoko moni etehi, te moni hei paraoa, a mo tetahi peeke huka, me era atu kai e riro nei ma te moni e hoko mai. One nga kau miraka, me nga hipi dia ahua oia ahua. E nga iwi katoa ote whatu mohio kite whakatangitangi ite manu nei i a Kopava, ka kite iho koutou i tenei tu ahua raru mo te tangata kihai i arikarika. Iti te moutere o Wharekauri, torutoru nga tangata noho o runga, e rima rau nga macro ki te nuku ote moana ki te taha tu ote rangi. Otira ahakoa taua iti oneone, taua torutoru tangata, taua maomao mai i te Paremata o Niu Tireni, ahakoa kore pooti mema kite Paremata kore ona Whare Kootitanga i nga whenua Maori engari pau katoa nga waahi katoa o Whare■kauri nei te Kooti e nga tangata Kooti Whenua, puta atu

hoki ki etahi moutere ririki. Ko nga moutere e rua nei, kotahi ano te tangata nana i kereeme i riro rawa i a ia. Ko te painga o nga moutere nei he huhua, ara he manu toroa, engari ko te ahua o te kereemetanga ki roto i te Kpoti, i hinga ai nga iwi nana i takahi tuatahi a runga o aua moutere, kaore i ata mohiotia, notemea ko te tangata kotahi e kore e tae ki enei moutere i runga i te waka ko ia anake engari no tana tirohanga atu ki waho kite moana, ka kite atu ia ite moutere, ka ki ia : “ Kia karangatia tana moutere ko Motuhara.” Ko ia nei tonu te Kereeme ko te kitenga atu i te moutere nei e tu mai ana i waho ote moana. Ko nga hapu ko te iwi nana i hoe nga waka i tae ai he tangata ki runga i enei moutere, kaore i rangona he ingoatanga o te whakatautanga a Tiati Etika, tiati o te Kooti Whenua Maori i tu ki Waitangi (Chatham Islands) kaati he maha tonu nga hapu o Wharekauri nei, nana i takahi, i patu nga kai o runga i aua moutere. Ko nga kai hautu o nga hapu, o nga tangata mo te haere ki nga moutere, ko Wi Te Tahuhu ki Mairangi, he tangata rangatira tenei no Ngatikura, raua ko tana tipuna ko Te Poki ki Waitangi, ko Apitia ki Onenga. Enei kai hautu e toru e mohiotia ana e nga tangata katoa atu i konei ki Taranaki. Ka hoki mai nga tangata i te moutere," ka u mai nga waka, ka pa te karanga a nga wahine : Haere mai ra whakahokia mai te ahuatanga o tatou tupuna.” Kia hui kite whare ka tae nga korero kite tangata toa kite piki pari, kite patu Toroa. Ka rongo nga kotiro kite toa o tetehi koroheke ko Tone, Hepi Pura tona ingoa, no Ngatipahauwera, ki Mohaka, Haki Pei. No reira ka waiatatia e nga kotiro nga Pao mo taua tangata toa kite piki pari, kite patu Toroa—- “ Mata piki atu e Toone i Motuhara, koitu o . . . tarewarewa e ii.” Na e hoa ma ka mataungia e te katoa, ehara i te tangata kotahi nana i tiki nga kai o runga i aua moutere erangi na nga hapu katoa o Wharekauri nei, a ko te whakatau a Tiati Etika kotahi ano te tangata nana i tiki nga kai o aua moutere. I tenei tu ahua kei whea te totika hawereweretanga o te Kooti , Whenua Maori? E Te Kopara ko nga tangata e whakahe ana, me ahu mai ki au nga whakahe. Na Te Hau Mataira.

He mahi tika tenei ma ia tangata ma ia tangata e noho nei i Aotearoa me Te Waipounamou, ara te awhina Id te patu i tenei mate kino i te Kohi. I roto i nga korero a tetahi Takuta nui o te iwi Maori e mea ana ia ko tetahi- rongoa arai i tenei mate ko te Tie Whuruiti (Jeye’s Fluid). Whakarongo ki tana whakahau i tenei ra, Ida whiwhi Id te Tie Whuruiti i nga wa katoa. Tini,l2/- a gallon Patara—Quart, 3/9; Pint, 2/3; 9 ounces, 1/9; 4 ounces, 1/. Kaua inn .