Page image

a.—i.

(c.) E ahei ana kia uru enei tikanga ki roto i te raihana ara :— E kore rawa c tika tetahi tohunga, tetahi tangata ranei c kiia ana he tohunga kite mea kia kaukau tetahi turoro, c mahia ana c ia, kite wai matao. E kore rawa c tika kia arai, kia whakararuraru ranei, tetahi tohunga, kei tae mai he takuta ki taua turoro, kei mahia ranei ki nga rongoa Pakeha c rite ana mo tona mate, c whakaritea ranei c te takuta mo taua mate. Mehemea i runga i te whakahaere a tetahi tangata c kiia ana he tohunga, ka huihuia eia tetahi ropu tangata, a ka noho i tetahi kainga, ka haere atu ranei i tetahi kainga ki tetahi atu kainga me taua ropu, a ka whakaaro te Kaunihera, tetahi Komiti Marae ranei, tera c pa he raruraru, he mate ranei ki nga tangata o tetahi kainga, ki tetahi ranei o ratou, ara, ka pau a ratou kai, o ratou rawa ranei, ka pa mai ranei tetahi atu mate, ka ahei te Kaunihera kite tuku panui atu ki taua tangata kia whakamutua tana mahi, a kite tohe ia ka ahei te Kaunihera kite whiu i a ia kite moni, kia kaua c neke atu i te rima tekau pauna.

Nama 4. Nga Bohe taupatupatu. 1. Mo te moutere, o Motiti: I runga i nga korero i takoto kite aroaro ote Huihuinga mo te tono a te Kaunihera o Tauranga kia uru te moutere o Motiti ki roto i te takiwa o Tauranga, a i runga i nga whakahe a te Kaunihera o Te Arawa, a i runga hoki i te kupu a te Minita mo te°Taha Maori whakataua ana c te Huihuinga : "Me tuku atu ma nga tangata Maori c noho ana i Motiti c whiriwhiri, ko ta te tokomaha o ratou c hiahia ai koia tera." 2. Mo te Matata: I tono te Kaunihera oTe Arawa kia whakaurua mai te wahi c nohoia ana c te Tawera kei roto nei ite rohe o Matatua kia whakaurua mai kite rohe oTe Arawa. Whakaaetia ana c te Huihuinga. 3. Mo Waikaremoana: I runga ite tono ate Kaunihera o Matatua, whakaaetia ana kia nekehia te rohe o Matatua kia uru mai nga pa o Tuhoe i te taha tonga-rawhiti o Waikaremoana. 4. Mo Eunanga : I whakaaetia te tono a te Kaunihera o Tongariro kia hikitia atu tona rohe kia uru mai te wahi o Eunanga Nama 1, Eunanga Nama 2, Poraka i uru atu kite rohe o Matatua. 5. Ko nga tono whakatikatika i nga wahi raruraru o nga rohe i waenganui i Kurahaupo, Whanganui, Taranaki, Mamapoto, Tongariro, i unuhia. 6. Ko te tono a te Kaunihera o Wairoa mo te wahi raruraru i waenganui ia raua ko Hokianga i penei te ripoata ate Huihuinga: " E kore tenei c whakaaetia. Ite mea ko nga rohe Kaunihera o te takiwa o te Tai-Tokerau i haere i runga i nga rohe kaute pakeha, kaore i runga i te rohe a iwi, c kore c tika kia puare he whakatikatika mo tetahi wahi kei oho he raruraru ki katoa." 7. Ko te tono a te Kaunihera o Tamatea kia whakatikatikaia te rohe i waenganui ia raua ko ara, kia uru ai kite rohe o Tamatea nga pa Maori i te taha tonga o te awa o Waikari c tata ana kite ngutuawa o taua wai, i whakaaetia.

Nama 5. I raro i te tekiona 15, me te tekiona 29 i te mea c ahei ana nga Kaunihera kite whiriwhiri a kite ripoata atu kite Kawana mo nga take c puta ai he ora kite iwi Maori, koia enei take i whakaarohia ai c te Huihuinga Nui kia tukua atu kite Kawana me ana Minita hei whiriwhiri ma ratou, ara :— 1. Hohipera:— (a.) He mea tika kia whakaturia he hohipera ki nga takiwa Maori kahore nei he Hohipera Takiwa (District Hospitals) a c tokomaha ana ko nga tangata Maori, hei hohipera mo nga turoro Maori me era atu turoro. (b.) Ma nga Kaunihera Maori me nga Maori o aua takiwa c kohi he moni hei awhina i te hanganga me te whakahaerenga o aua hohipera. (c.) Me awhina ano hoki nga tangata pakeha o roto i aua takiwa. (d.) E tono ana tenei Huihuinga kia pai te Kawanatanga kite awhina kaha kia taea ai tenei tikanga. 2. Te Mahi Tiaki Turoro : He mea tika kia awhinatia nga kotiro Maori kia whakaakona ki te mahi tiaki turoro, a i runga i tena c tumanako ana tenei Huihuinga kia whakaurua kotahi, tokorua ranei o aua kotiro ki roto i nga Hohipera takiwa mo te wa, a i runga i nga whakaritenga c whiwhi pai ai ratou kite matauranga tiaki turoro. 3. Ko nga takuta c awhinatia ana c te Kawanatanga hei takuta mo nga takiwa Maori me tuku ki raro i te Tari Whakahaere i te Ora mo te katoa mo te taha o a ratou mahi c ahu ana ki te rongoa i nga Maori c pangia ana c te mate. 4. E tono ana tenei Huihuinga kite Kawanatanga kia whakakorea te arai o te ture c mea nei me matua whiwhi te Maori i te raihana ka ahei ai te hoko pu, paura hoki. ; 5. Xi te whakaaro a tenei Huihuinga ko te wa tika hei whakatuwheratanga mo te pupuhi manu Maori i nga tau c puare ana i te Ture, ko waenganui o Aperira, kaua i te 1 o Mei. 6. E tono ana tenei Huihuinga kite Kawanatanga kia whaiwhakaaro ratou kite arai kei tukinotia nga tanumanga tupapaku Maori, me nga wahi tapu, ma te Kawanatanga c whakatupato ki nga pakeha c haereere ana kite matakitaki whenua (tourists). 7. E tono ana tenei Huihuinga kia whakaaetia c te Kawanatanga kia whakarnana etahi Pirihimana Maori hei mahi i raro i te mana o nga Kaunihera Maori, a o te Tan hoki o nga Pirihimana. 5 8. E tono ana tenei Huihuinga kite Kawanatanga kia hanga tetahi rarangi ture kia ahei te Kawana i runga i ts tono a tetahi Kaunihera Maori kite rahui i etahi taunga ika o te moana ma nga Maori anake c hi i raro i te mana o te Kaunihera.

13