G.—l.

whakamama hoki nga Pirihimana takiwa. E whakaae ana nga Kaunihera kite utu i aua tangata i roto i a ratou moni ano, otira c ahei ana kia arohatia atu ano ratou. He mea tika hoki kia hanga he tikanga hei whakahau, a hei ako i nga Maori kite whakapai i o ratou kainga. E taea ano pea nga Apiha i raro i te Tari o te Ora mo te Katoa te whakamahi hei pera, me apiti atu ano hoki he oranga mo ratou, ko ratou hei tirotiro i nga pa Maori, hei ako hoki i nga Kaunihera Marae ki nga mahi tika ma ratou mo tena taha. I naianei he tokoiti rawa o nga Maori c tau ana mo tera mahi, otira hei a muri ake nei c taea te kowhiri nga tino tangata o ratou hei whakahaere mo era mahi. I mua atu i taku whakakopinga i tenei ripoata, c tono ana au kia ahei au kite whaikupu mihi mo te mahi nui a Takuta Maui Pomare, c whakapau nei i tona kaha kite hiki ake i tona iwi. He kuare te iwi mehemea ratou kaore c kite, a c manaaki hoki i tana ako nui. E tino awhinatia ana ia c Apirana Ngata, i mahue atu hoki i a ia tana mahi c tupu ai ia, te roia, i runga i te mahara kia tahuri ia kite hapai ake i te ahua o tona iwi. Ko taku tumanako me taku whakapono hoki, tae rawa ake ki tera tau, tera atu te pai o nga korero hei tuhinga maku. Heoi. Na to pononga, Gilbert Mair (Tawa), Tumuaki o nga Kaunihera (Marae) Maori. Xi te Honore Minita mo te Taha Maori, Poneke.

Te Ripoata o nga Take i Whakahaeeea, a i Whakaotia c te Huihuinga Nui o nga Kaunihera Marae i tv ki Eotorua, Aperira, 1903. I runga i te Eahiti Nama 14, o te 20 o nga ra o Maehe, 1903, ka whakaritea c te Kawana kia tv te Huihuinga Nui o nga Kaunihera Maori, i whakaturia i raro i " Te Ture Kaunihera Maori, 1900," kia tv kite Whare Runanga, Tamatekapua, Rotorua i te Paraire te 17 o nga ra o Aperira, 1903. I whiriwhiria c nga Kaunihera o ratou mangai ki taua Huihuinga, koia enei, ara: Arapawa, Tuiti Makitonore; Arawa, Raureti Paerau; Araiteuru, Tiemi Hipi; Hokianga, Tamaho Rawiri; Horouta, Apirana T. Ngata; Kurahaupo, Te Raika Kereama; Mahunui, Hoani Hopere Uru; Maniapoto, Te Moerua N atanahira ; Mangonui, Riiwhi Heta; Matatua, Pouwhare ; Ngatiwhatua, Poata Uruamo; Raukawa, Rere Nikitini; Rongokako, Aporo H. Kumeroa; Tarnatea, Ihaia Hutana; Taranaki, Tutanuku ; Takitimu, Hetekia te Kani Pere; Tauranga, Taipari; Tokerau, Rameka Waikerepuru; Tongariro, Parati Paurini; Wairoa, Waaka te Huia ; Whangarei, Taui Pepene ; Whanganui, Neri Poutini; Wharekauri (Chatham Islands), Henry Hough. 0 enei takau-ma-whitu he Tiamana no nga Kaunihera, toko-ono he mema. Kahore he mangai ■o nga Kaunihera o Kahungunu (Wairoa, Hawke's Bay), me Wharekauri (Chatham Islands). Engari i tae mai te whakaatu a te Kaunihera o Wharekauri he raruraru no te tima i kore ai c haere mai to ratou mangai a Henry Hough. Hui katoa c rua-tekau-ma-rua nga mangai i tae mai. 1 tae mai hoki etahi o nga kau-matua Kai-tohutohu Kaunihera, ara, a Te Keepa te Rangipuawhe (Te Arawa), Tamahau Mahupuku (Rongokako), HoriNgatai (Tauranga), me Waata te Rangikotua (Matatua). Tera atu etahi mema o nga Kaunihera i haere mai i te taha o nga mangai, nga rangatira, me nga hapu o Te Arawa, o Tuhoe. I puare te Huihuinga i te ata o te Paraire, te 17 o nga ra o Aperira, 1903, a hikitia ana mo te ata ote Mane te 20 o Aperira. I hui ite Mane a tae noa kite Hatarei te 25 o Aperira, ka kopi nga mahi a te Huihuinga. I roto i aua ra i koa te Huihuinga i te taenga mai o Te Honore Timi Kara, Minita mo te Taha Maori, o etahi o nga upoko me nga apiha o nga Tari Kawanatanga, i te urunga mai o ratou ki roto i te hui hei whakamarama i etahi take kite Huihuinga Nui, ara, a Emana Mete, Kai-Rehita Tumuaki o te Tari Whakahaere i nga Penihana Kaumatua ; Kapene G. Mea (Tawa) Tumuaki o nga Kaunihera Maori; Takuta Maui Pomare, Apiha o te Tari Whakahaere i te Ora mo te Katoa, mo te Taha Maori; me Rapata Himi, Kai-Rehita o nga Kaunihera Whenua Maori. I te mea kaore i whakaritea mai c te Kawana i roto i tana Kaunihera he Tumuaki mo te Huihuinga Nui, pootitia ana c nga mangai ko Ihaia Hutana, Tiamana o te Kaunihera Maori o te Takiwa o Tamatea, hei Tumuaki mo te Huihuinga Nui. Ko Moho Wihapi o te Kaunihera o te Arawa, te Karaka o te Huihuinga. Ko nga take i whakahaerea, a i whakaotia c te Huihuinga Nui kei te taha o tenei Ripoata c tapiri ana, ara, ko nga whakaupokoranga enei: — 1. Mo nga penihana Kaumatua Maori. E tono ana kia whiwhi nga Kaunihera Maori i etahi mana c ahei ai ratou te tiaki kia whiwhi i te penihana nga Kaumatua Maori c tika ana kia whiwhi, a kia puta tika ki nga mea kua whiwhi tiwhikete a ratou moni. 2. He whakatikatika i " Te Ture Kaunihera Maori, 1900 " (a) i nga wahi kua kitea i roto i nga whakahaerenga a nga Kaunihera c taupatupatu ana, (b) kia whiwhi ai nga Kaunihera ki etahi mana hou, mana ririki c taea ai te whakatikatika nga hiahia o te Paeremete i hanga ai te ture, (c) kia pakari ai kia marama ai te mahi a nga Komiti Marae i raro i nga Kaunihera. 3. He whakatikatika i nga Paeroa a nga Kaunihera, a he hanga tikanga kia tauriterite ai te ahua o nga Paeroa mo nga take c pa ana ki nga takiwa Maori katoa. 4. He whakatikatika i nga wahi taupatupatu o nga rohe o nga Takiwa Kaunihera.

10