G.—lb.

take c whakaputaina ana c te Poati i raro 1 nga tikanga kua whiwhi i te kahanga o te ture ; c kore c tirotirohia c nga Tiati nga tikanga, ka kore hoki nga Kooti whirlwhiri mo te hoko tahae. Kaore he tiiti Maori i uru nei te tahae, te pohehe, te utu nui, nga tuku tahae ranei, me te raruraru noa iho. Ma konei c ora ai te iwi Maori, na te mea, ka marama nga tikanga whakahaere ote Poati Whenua Maori. Ko nga whenua hoki ate iwi Maori ka whakamahia mo te pai ote Katoa. Kaua c waiho ma te hiahia o te tangata c mana ai te Tube. Ko etahi kaikorero kua mea ma te tangata tonu c hiahia, ka whakahaerea ona whenua i raro i te ture hou. Xi to matou titiro, c hara taua huarahi ite huarahi tika, matau ranei. Xi te mea ka pahitia he ture hou me whakamahia tonutia; kaua rawa c waiho ma te hiahia oia tangata, o ia tangata. Kaore. B hara te iwi Maori, ite iwi huna i ona whakaaro. Na, ko nga iwi nunui tonu i whakaputa i o ratou whakaaro. A, me he mea ka hangaia he ture, a, ka waiho ma ratou te whakaaro kite haere mai ki raro o taua ture, kite noho atu ranei ki waho, tera ratou c mohio kei te awangawanga ano te Kawanatanga kite tika, kite aha ranei o ana mahi. He maha, he kaha hoki n'ga whakamahinga o waho kia waiho ano ki nga ture o naianei. Kia marama te ture, engari, kia v. Whakatunga mema mo tb Whake o Eunga. I a matou c hoatu ana i tenei hei ture hou, c horoi ana, c whakatahuri ana i nga ture o nga tau c toru te kau ka mahue ake nei, c mohio tonu ana matou i te whakahe kei mua ia matou. Ite Whare o Earo c ahua riterite nga mema Maori mo te iwi Maori, ki o nga mema Pakeha i taua whare ano mo te Iwi Pakeha. Otira, kaore i pena te ahua rite i nga mema Maori ite Whare © Eunga. Na, tokorua, anake, nga mema Maori kei te Whare o Eunga. Na, ko Hon. Taiaroa, otiia he tangata whaimatauranga, he tangata puku mahi, kaore ia c mohiotia ana c nga iwi Maori o tenei motu, c whakahaere tikanga ana ia mo ratou. Na, c tv kotahi ana a Meiha Eopata Wahawaha hei mangai mo nga whatekau mano Maori, o tenei motu, ia ratou tetahi wahi ote whenua. Na, ko tenei c korerotia ana, hei whakahaerenga mo te iwi Maori katoa, mo te pai ranei, mo te kino ranei, a ko nga ture mo nga whenua Maori kia hurihurihia a tino whakarereketia pea, c whakaaro ana te iwi Maori, kia maha atu, nga mema Maori i roto i te Whare o Eunga, kia nui atu te whaimohiotanga mo te taha kia ratou ite Kaunihera. B tohe ana hoki ratou tera nga mema Pakeha o taua whare c hiahia kia tine mohio ratou i nga whakaaro o te iwi Maori ki tenei hurihuritanga ite ture. Na reira ka mea ratou me korero matou kia karangatia etahi rangatira Maori, kia tokorua, me whiriwhiri i nga tangata tino mohio, kite whakahaeretanga 0 nga Kooti, i nga ture whenua, kite Whare o Bunanga. E tino mohio ana matou, he mea tino pai rawa, mehemea ka peneitia, he mea tino pai tenei mo te iwi Maori, hei awhina i nga mema o te Whare o Eunga i nga whiriwhiringa, i nga mahi a nga Komiti hoki. Kua korero wehi kore matou 1 runga inga mea katoa i whakamana ai tenei Komihana kite rapu. Tera pea, c kiia kua whiti atu matou ki waho, i te kaha ra o to matou whakahe ki nga mahi o taua Parernata, i tv nei tokorua o matou hei mema. Engari, kihai i pena to matou titiro iho ki to kupu whakahau ia matou. I whakaaro nui matou kite honore o te Karauna, kua maha noa atu nei te whakaatu ki nga iwi Maori o Niu Tireni, kua whakauaua matou kia kaua c whakanuia, c whakaitia ranei nga kupu, me te ahua o nga korero kua whakaputaina kia matou, me te korero hoki o te tuatahi mai o tenei korero mo te taha kite tangata Maori. Kua whiriwhiria c matou etahi o nga kupu whakaaro o etahi o nga tangata ingoa nui i uru ki taua mahi, ara, a Kawana Kerei, Pihopa Herewini, Tiati Eetimana, Penetana Timuaki, me nga tini noa atu, kua tv mai. I whakaae katoa nga rangatira Maori ki o ratou korero. Kua whakaae nga rangatira katoa, kaore kia kotahi i whakahe, ara, ki nga kupu nunui i korero tahi ai ratou ko nga Pakeha. Kaore ano i penei te kotahitanga o nga whakaaro o katoa i mua. Ia Te Whiti te tangata noho marire tae noa kia Te Kooti, tangata o te whawhai, kotahi ano te whakaaro. Te tangi o katoa timata mai i te Eerenga Wairua, tae noa ki Poneke, he kino te mea kua mahue ake nei, hanga tetahi huarahi hou kia pai ai te noho a muri ake nei. E kore matou c huna i a koe, c titiro titaha mai ana te Pakeha me te Maori, ki to matou mahi, c mahara ana tera ano c pera tenei whakamahinga me era i whakamahia i nga wa kua hori ake nei. He maha hoki no enei tv mea kua kore noa iho, ka ahua ngakaukore, kei pera ano tenei. Kaore matou i whakamama i to matou mahi, a taiawhiotia te motu, tutaki ana matou ki nga iwi c rua. Kua kite te tino whairawatanga o tenei motu o Niu Tireni. Kotahi ano te mea c toe ana hei tina whakakake haere, whakanoho pai, ara, ko te whakatikatika i nga take ki nga whenua Maori, ko te whakanohoanga i te whenua. To matou tino hiahia nui kia kaha o Kai-tohutohu, Etc Kawana ! te whiriwhiri i tenei mahi nui, i runga i te ngakau kaha me te tika. Na, ka mahi i runga i enei o matou maharaharatanga ka hanga he ture hai whakakake i te honore o te Karauna me te noho pai o nga iwi c rua i raro o te maru o te Kuini, i Niu Tireni nei. Kupu Whakamutunga. Etahi Atu Komihana. I a matou c hanga ana i tenei ripoata kahore i ngaro i a matou tenei, ara kua maha nga Komihana kua noho i nga tau kua hori nei kite tuku ripoata mo runga i nga take whenua Maori, me nga tautohe i runga i nga whenua Maori. Timata mai ano ite ra i timata ai nga mahi a Komihana Peina i te tau 1843 —me te tau 1844 a taea noatia tenei wa puputu tonu te ara mai o nga take c tika ana kia uiuia nga takinga. Ka rua nga whakatunga Komihana i roto i tenei wa poto kua hori ake nei. A i te tau 1872 ka whakaturia ano c te Paremete tetahi Komihana i runga i te Ture, no te mea he maha nga aue me nga tautohe a nga tangata ki nga tangata o te iwi Maori kite huarahi i riro ai nga whenua Maori i puta i te Kooti Whenua Maori i Haaki Pei. Ko te Komihana tuku whenua 0 Haki Pei taua Komihana. Ko Tiati Eetimana me Tiati Maningi me nga rangatira Maori' tokorua c tino mohiotia nei ara ko Hikairo me Te Wheoro nga tangata i noho i runga i taua Komihana. 1 katia mai nga take uiui kia pa anake kite rereke o nga whakahaere ki nga Maori i Haaki Pei. He maha nga marama i noho ai taua Komihana, a he maha nga korero tikanga nui i whakapuakina

19