G.—7,

87

(Thomas Tanner) ki a Miini, ko taua pukapuka lie mea tuhi ki tana ingoa. I mea ia kore rawa ana pukapuka pera i tuhi ai kia Tanara. Xi tana na taua Pakeha ano taua pukapuka i tuhi ma Miini. I karangatia hoki cTe Waka Kawatini a Raihania hei kai korero mana kite Kouti mo taua tvhenua. Atu ana taua tangata rite tonu tana i whakaatu ai kite Kouti ki nga korero i whakaaturia c Te Waka Kawatini. I tuku tono mai hoki a Paora Torotoro ki Te Kouti mo taua whenua ano, he whakaatu mai heoi nga mea i riro i a ia, he taonga, he waipiro me nga mom c toru tckau ma ono pauna (£36). A i tae mai ano ia ki Te Kouti whakaatu korero ai mo runga i tana tono i mea ia i whftVaa.fi ia kite hoko i tona paanga ki Ohikakarewa kia Miini mo te kotahi rau pauna (£100) I tuhi ano hoki ia i tona ingoa kite pukapuka hoko i te taenga atu o Miini raua ko Mateue Hemara Kawhakamaori ki tona pa tono ai. Engari ko tona whakahe, ko te korenga i riro a moni katoa atu te rau pauna ki a ia ko te rironga a taongatanga atu. I tuku mai hoki a Ahcre Te Koari i tetahi tono mana mo taua whenua ano, i tae mai hoki kite Kouti whakaatu ai i ana korero. I mea i vvhakaaetia eia tona paanga ki taua whenua kia hokona ki a Miini mo nga moni kotahi rau pauna (£100) a kaore taua rau i hoatu ki a ia heoi anake nga mea i hoatu c toru tekau pauna (£3O) me etahi taonga. I tuku tono mai hoki a Hcnare Toinoana raua ko Peni Te Uamairangi mo taua whenua ano. I tv hoki aH. Tomoana kite Kouti whakaatu korero ai mo runga i taua tono i mea ia kaore ia i tuhiaki roto ite Karauua Karaati o taua whenua. Otiia he whakahe tana mo te mahi hoko a nga tangata i tuhia ra o ratou ingoa ki roto ite Karauna Karaati o taua whenua. Te take o tana whakahe :— 1. Ko te tokomaha o nga tangata nona taua whenua i runga i to tikanga Maori kihai i ura ki taua whenua i runga i te Ture o te Kouti Whenua Maori kia kotahi anake tekau nga tangata mo roto i te Karauna Karaati. 2. Ko te tino tangata i nui rawa te paanga ki taua whenua ko Karaitiana Takamoana. A ekore c tika ma nga tangata paanga iti ki taua whenua c hoko. I ki hoki ia ko te mahi tonu a K. Takamoana he whakahe tonu ki nga tangato c hoko ana i o ratou hea heoi kaore aua tangata c whakarongo mai ki nga whakahe atu aK. Takamoana. Te take ko te pakeha hei ngarenga kia hokona hei poapoa kite waipiro, hei whakawehiwehi hoki. I tuku tono mai hoki a Karaitiana Takamoana kite Kouti mo taua whenua ano ;i tv ano hoki ia ki Te Kouti kite whakaatu i ana korero mo runga i taua tono, i mea ko ia te tino tangata nui ki taua whenua i runga ite tikanga maori. Whakaaturia mai ana oia nga tikanga Maori ikiaiia ko ia he tino tangata nui. Tetahi o ana i whakaatu mai ai ko tana whakahe kite waihotanga ko nga Paparakauhe hei whare korerotanga i nga korero mo te hoko whenua. Itv hoki a Peni Te Uamairangi kite Kouti kite whakaatu i ana korero mo runga i tenei whenua. I mea ia kua tuhi ia i tona ingoa ki roto i te pukapuka hoko o taua whenua otiia ko nga take i tuhi ai ia i tona ingoa ki taua pukapuka koia enei:— (1.) Ko te hono tonu ote hoki atu a Miini ki aia tono ai kia tukua atu tona paanga kite Karaati o Ohikakarewa inona (mo taua pakeha). (2.) Ko te whakaaetanga o taua pakeha kite kotahi rau kite wha tekau pauna (£140) hei utu mo tona waahi. (3.) Ko te whakaaetanga o taua pakeha tera c whakaputaina tonutia atu ki a ia i to wa tonu o tonu tuhinga i tona ingoa kite pukapuka hoko te wha tekau pauna (£4O) moni tonu, ko te rau kotahi mo a muri atu ka whakaputa ai. I taua ra kei runga tonu ia i tona moenga c takoto ana, ka nui tona mate na i muri tonu iho o tona tuhinga i tona ingoa kite pukapuka, ka kuhuna pukutia atu o taua pakeha c Miini ki raro i tona moenga te toru tekau pauna (£3O) haere ana taua pakeha raua ko Erueti Hemara ko ia hoki te Kaiwhakamaori. I muri i te haerenga o aua pakeha ka tatauria aua moni, ka kitea c toru anake tekau pauna (£3O). I taua ra ano, ka kite ia i taua pakeha i a Miini c hoki ana ki tona whare ka tono atu ia kia homai te kotahi tekau pauna (£10) kia kapi ai te wha tekau (£4O), ko to moni hoki tera i whakaaetia i mua o tona tuhinga i tona ingoa kite pukapuka. Xi mai ana taua pakeha, taihoa mo apopo ka hoatu. Ao ake ka tono atu ano ia. Xi mai ana taua pakeha taihoa kaore he moni; pena tonu te mahi a taua pakeha tae noa kite wa i ora ake ai ia. I tetahi ra ka tono atu ano ia kia homai ano taua moni. Katahi ka mea taua pakeha kaore koia koe c pai kite nama taonga. Ka mea atu ia (a Peni) ka pai. Katahi ia ka timata he mahi nama. Xi tana kore rawa ia i mohio kite take i pau ai tona kotahi rau kotahi tokau pauna (£110). I te wa i puta mai ai te kupu ki a ia me whakamutu te nama, tono atu ia kia whakaaturia mai ki a ia te maha o nga taonga i nama c ia heoi kaore i whakaaturia atu. I pataia atu hoki ki a ia (ki a Peni) c te Koia o Miini etahi moni tekau pauna (£10) i tetahi hoatutanga, tekau pauna (£1.0) i tetahi. Kiia atu ana eia (c Peni) kore rawa ia i mohio ki aua tekau pauna. I te mutunga o te whakaatu korero a nga Kaitono whakawa kite Kouti, katahi ka tv a Teone (J. Heslop) kite whakaatu korero ko ia hoki tetahi c nga pakeha c whakapaea ana, ka mea, to taua whenua ko Ohikakarewa ho whenua i retia ki a ia c nga maori i mua atu o te hokonga ki a Miini; i taua wa ko te mahi tonu a aua tangata aTe Waka Kawatini a Paora Torotoro a Ahere Te Koari ho haere atu ki a ia tono moni ai hei utu whenua, heoi kaore ia i whakaae. Tetahi o ana i whakaatu ai, i kite ia i a Tc Waka Kawatini c tuhi ana i tana tohu whakaae ki roto i te Pukapuka hoko o taua whenua i te aroaro o Miini raua ko Erueti Hemara, Kaiwhakamaori. Itu hoki a Miini (Mancy) ki Tc Kouti kite whakaatu korero mo nga whakapae a nga Kaitono whnkawa mona, i mea, c waru nga wehenga o taua whenua o Ohikakarewa kua riro i a ia te hoko ; ko te tangata tuatahi naiia i timata te hoko ko Heremaia, muri iho ko Tareha Te Moananui, muri iho ko era atu. Engari ko te ahua ote utu, he utu ke ki etahi, he utu ko ki etahi, ko tc utu i riro kite hunga tokotoru ara ki a Tc Waka Kawatini ki a Paora Torotoro ki a Ahere Te Koari he rau pauna (£100) ma te tangata kotnhi i era atu c nui atu ana ite rau kotahi, tae atu ana ki nga rave toru. I ki hoki ia ko nga moni i tuhia ki roto i te pukapuka hoko, c rcre ke ana i nga inoni i tuhia ki nga pukapuka nama. 10— G. 7.