E.—No. 1.

nei, me whakahoki kite la, me nga tangata hoki, me haere atu kite la, kite wahi aTe Kawana: iau tenei, ite kingi. No te mea he mate tena mo te iwi." Kei runo-a a Wiremu Te Wheoro:—" Haere mai aku tupuna, haere mai aku matua, ekore taku wahine c whakahokia c au, he wahine kua pa ki toku kiri, he taonga tiki naku, kite whare o tera tangata; ka whiwhi au ki toku taonga, hei taonga moku, hei taonga .ou; ehara Ite mea moku anake tenei taonga, engari mo taua tahi; kite kore koe c pai, heoi ano, waiho ki au toku taonga." Kei runga ano aTe Kihirini:—" E mea ana ahau, me whakarere to wahine, he wahine puremu to wahine, ekore au c pai kia waiho i konei, he wehi noku kei mate au." _ Kei run"-a ano a Wiremu:—" Ekore au c whakaae. No te mea, kahore ano ahau 1 kite Ite he, 1 te puremu ranei, a taku wahine: kia kite au ite puremu, maku ano te whakaaro kite whakarere ranei, kite pupuru ranei. Ko tenei, ekore rawa ahau c whakaae kia whakahokia toku taonga." Kei runga a Tamati Ngapora:—" Whakarongo mai c taku potiki, ko te mate tenei mo te iwi. Na te iwi i kite he mate tenei. Koia ano he mate tenei." Kei runga ano a Wiremu:—" Kahore ano ahau i kite he mate tenei, engari kia kite au kia haepapa ai taku he. Ko tenei, ekore c hoki iau taku taonga." Kei runga a Aihepene (he kai-whakawa a Te Kawana tenei tangata):—" Whakarongo mai, c aku potiki, c aku tuakaua, kia ngawari kite korero ate iwi. Na te iwi i kite tc mate, koia ano 1 mate. Me taku hoki, kotahi tonu te kupu ate iwi, whakaae tonu au. Ko te mana aTe Kawana kahore 1 runga 1 enei rakau, i a koe hoki; engari ka hoki atu au, ka whawha marire toku taha, ka puta he kupu maku ki no-a Pakeha —' Ko nga mea a Riha, hoatu ki a Riha; nga mea aTe Atua, hoatu ki Te Atua.' " lEa whakatika ano a Wiremu: —"E Aihepene, whakarongo mai. Ko tatou, tatou; na tatou ta tatou mahi; korero ke mai ana koe i tena taha, eki na koe kia whawhakia tau taha. Ac ! Haere koe kite mahi i tau, kia mahi au i taku; korero koe kite Pakeha kiaahatia, he aha maku? E mea ana koe kia hoatu nga mea a Hiha ki a Hiha, ekore rawa ahau c whakaae." Kei runga a Hori Tauroa (he kaiwhakawa ano a Te Kawana) :—" Te tikanga o te kupu a Aihepene mo te kupu ki a Hiha—ko ta Ihaka ano me hoatu ki a Ihaka, kauaka ki a Waikato. Engari, c taku potiki, kia ngawari kite iwi." „__-_. i i • Ka whakatika a Eraihia Makomako, karanga atu_ki aTe Kihirini:— "E Kiln, c mea ana koe kia haere matou kite Ia?" Te Kihirini:—" Ac." " Me nga rakau nei ? " "Ac." "Ia wai tera piihi?" " I a Te Kawana." "He aha te take i pana ai matou c koe kite piihi aTe Kawana ?" " Xi ta Te Kawana piihi ra." ... ... " A tahuna atu aku whare kite ahi, inaianei ano; kite mea ka waiho mo apopo, ka okioki ano ahau. Ka mutu ta Eraihia raua ko Te Kihirini. Kei run^a a Neri:—" Whakarongo mai, taku potiki, taku tuakana, ko korua nga kakano a Tapaue ;ko tenei, c tama, hoki ki to korua tunga ko to tuakana. I mahia tenei main mo korua; ko tenei hoki mai. Whakahokia nga rakau, ekore c rite i a koe nga taonga a Te Kawana te utu. Akuanei ka riro ko tenei whenua hei utu. Koia au i mea ai, kaua c hanga te whare ki konei. Kua mohio ahau, ka riro te whenua." . . , . , , Kei runga ano a Wiremu:—"E hoa, c Neri, kahore ano tetahi maku, kahore ano kia noko whenua, kore rawa. E mea ana koe—' He aha hei utu mo nga taonga o Kawana? 'Taku utu, ko ahau, ko taku mahi. Eki na koe, ka utua nga moni oTe Kawana kite whenua Ka riro koia a Ngaruawahia hei utu mo nga taonga o Te Kawana i haria atu c koe ki Ngaruawahia ? Ka ki a Neri: —" He mea ke tera." Ka ki a Wiremu: —" He taonga hoki tenei." Kei runga a Karaipu Te Kuri:—" Whakarongo mai taku potiki, me whakahoki nga rakau kite la, ki to Te Kawana wahi. No te mea, kua kitea he mate tenei. Waiho tenei wahi, hei mahinga mo Kei runga ano a Wiremu :—" E Karaipu c mea ana koe kia kawea kite Ia nga rakau, kia rongo mai koe, ekore rawa ahau c whakaae ; engari me homai c koe a Pokeno ki au, katahi au^ka whakaae. Ko tenei, mahia tau ki runga ki to wahi; iau tenei wahi, hei mahinga maku 1 taku main.' Kei runga ko Hika *—" Whakarongo mai, c taku mokupuna, kiia te ki, kia haria nga rakau, kia waiho ranei: ko tenei, c taku mokupuna, kaua c huna te kupu. Kua kitea etc iwi he mate tenei. Ko tenei, hoki mai ki to korua turanga ko to tuakana; i mahi tenei mahi mo korua." _ Kei runga ano a Wiremu:—" Whakarongo mai, c taku tupuna, c noho nei hoki au 1 JNui lireni, he mahi tena, he mahi tenei; kahore ano ahau i whakaaro he tika tena mahi, nau hoki 1 ngaruru ki tenei taonga hei taonga mou. I mahia eau mau tenei mahi; kite kore koe c pai, waiho ki au taku. Kei runga a Maihi Eori (he upoko-runanga o te Kawana tenei tangata):—"Whakarongo mai^ c taku potiki, c aku tuakana, kia ngawari ki to iwi; na te iwi i kite te mate, waiho ita te iwi 1 kite ai." Ka mutu i reira te korero, ka hoe atu a Tamati Ngapora, a Ngatiteata, me nga kai-whakawa me nga upoko-runanga a Te Kawana. Ite ata ka tatua te ope hei ruke i nga rakau kite wai, kia tere kite Ia; ka kitea c tetahi tamaiti no te Kohekohe ka korero ki a Wiremu ma—'Kua tatua te ope ra, meake ka hapamga mai ko te ruke i nga rakau kite wai;' katahi ka huihui a Wiremu ma; ka rongo te ope, kua rangona ta ratou liaeren^a mai; ka haere tetahi kaumatua, ko Heteraka Muru, ka mea—'he horihon na te tamaiti, ekore epa nga ringa ki nga rakau, engari he korero anake.' Ka mutu te tupato a Wiremu ma mo te haerenga mai o te ope ra; ka haere noa atu etahi o ratou. Ite maru ahiahi katahi ano ka haere taua ope ko te whiu 1 pga rakau kite wai, ka whakatika a Wiremu, ka mea:—" Kia mate iho ahau ki runga ki toku taonga." Ka tae te ope, ka whakatika ko Waikato :—" Whakahokia nga rakau, me nga Pakeha me haere atu, whakapaea o koutou taonga, c nga Pakeha, kati ta koutou mahi. Hohoro te haere, mamei ano." ' Kei runga a Wiremu:—"Ekore au c pai kia haere nga Pakeha, ehara 1 te mea na ratou ano ratou

27

COURT HOUSE AT KOHEKOHE.