HE RONGO KORERO, NO TE PAREMATA.

Puke ki Hikurangi, Issue 12, 15 August 1899, Page 6

HE RONGO KORERO, NO TE PAREMATA.

He mea tango mai i roto i te Niu Tireni Taima.

Te Paremata. Ko te whitu tenei o nga wiki e tu ana te Paremata o te Koroni, kaore ano kia puta he Pire hei painga kl nga Iwi o Nui Tireni, i runga i nga mahi a. te Apitihana e tautohe nei kite Kawanatanga, ina hoki ite timatatanga o te tu o tenei Paremata, ka timata te whakapae pokanoa o nga Mema o te whare ote taha ote Apitihana kite Kawanatanga mo te Tiwhikete whakamanatanga kia tu a Te One hei Kapene Kaipuke, kaati ko tenei Tiwhikete i hoatu hetia e Kapene Aramana kai tuku Tiwhikete, katahi ka whakapaea pokanoa e Hoani Hatihana tetahi o nga Mema mo Poneke, mete taha Apitihana, na te Pirimia me etahi ano o nga Minita Honore o te Kawanatanga i whakahau kia hoatu he Tiwhikete ki taua tangata, heoi e toru nga wiki e tautohetohe ana nga Mema o te whare mo tenei Take, ki katoa hoki nga Nupepa tautoko i te taha Apitihana i te whakahe mete whakapae, taunu hoki kite Kawanatanga mo taua. Take, tukua atu ana ano e Hoani Hatihana mete taha Apitihana, he Motini turaki i te Kawanatanga mo runga ano i taua mahi whakapae pokanoa a ratau, otira i hinga taua Motini a te taha Apitihana, engari i whakaturia e te Paremata o te Koroni tetahi Komihana hei whakawa i te tika, ite he ranei o taua whakapae, kaati kua takoto te whakatau a te Komihana kite aroaro o te Paremata, ara kore rawa e kitea e ratau te he o te Pirimia, o etahi ranei o nga Minita Honore o te Kawanatanga mo runga i tana mahi i whakapaetia nei ki a ratau, ki to matau whakaaro he hanga whakama te whaihanga korero tito, whakapae hoki, hei Take kia kino ai te Ingoa o to tatau Kawanatanga, whakapau noa nga moni a te Koroni mete taima hoki o te Paremata, engari tc mea atahua be whakahaere i nga mahi o te Paremata i runga i nga ara tika. Kua panuitia te Motini a tetahi Mema ki te aroaro o te whare, kia paahitia he Ture arai i nga tamariki kaore nei ano i rite nga tau mo te kai Paipa, Tikareti ranei. Kua whakahaerengia e te whare te Pire a te Teira, he whakakcre i te mihini makamaka o nga purei hoiho, noternea ki tona whakaaro kua nui haere te mahi rukeruke moni a nga tangata o Nui Tireni mo runga i te mahi a te mihini, kaore ano i tau nga korero mo tenei Motini, engari kite whak«ro iho e kore e mana taua Pire. Kaore ano kia whakahaerea tetahi tikanga epa ana kite Iwi Maori kite whare, engari kai te Komiti mo nga mea Maori e mahi ana i nga tono me era atu mea e whai tikanga ana mo te Iwi Maori. , Poneke Hurae 25th 1899. Kua takoto te Motini a te Hon Jennings kite aroaro o te whare o runga, ara kia whakaturia he Komiti whakahaere i tetahi tikanga e marama ai, mete ata whakaaro hoki i tetahi huarahi pai mo te whakatu i tetahi Kaipuke whakaako mo Nui Tireni, he whakaako i nga Tai-tamariki o tenei Koroni ki nga mahi me nga matauranga katoa o te moana. Nga Rapeti.

Ko nga kiri Bapeti i tukua ki era ata Whenua hoko ai, e ono miiiona e ono rau e wbitu, e iwa rau e toru tekau mawha 6,607, 984, ko nga moni 1 puta mai i enei kiri £sl 607. Ko nga tinana o nga Rapeti i tukua ki era atu Whenua, e wha miriona e rua rau e rima tekau rnatahi mano, e rima rau e iwa tekau maono 4,251,596, ko te utu rco enei £93,836.

He kupu mihi kite Pirimia.

Kua panuitia e te Nema mo Ahere (Ashby) (Mr R. Meredith) nga kupu whajiamihi a nga tangata ote takiwa o Kaiapoi mo te Pirimia, 41 nga tangata i haina ki taua panui mihi kite Pirimia, ko te mea ahua tamariki o nga tangata i haina ki taua pukapuka e 66 nga tau, ko te nuinga neke atu ite whitu tekau nga tau, (70,) ko tetahi o ratau, i tae kite 102 nga tau, he mihi na nga kaumatua nei kite Pirimia mo te Ture Penihana kaumatua, kua whaioranga nei ratau mo to ratau koroheketanga. Kongo Paremata.

I tono a Parata M. H. E. kite Minita o nga Rerewe mehemea kua whakaarohia e ia te Pitihana a Ngaitahu o te Waipounamu, ara kia whakahokia iho te utu mo nga Maori i nga wa e haere ana ratau ki nga Kooti Whenua, ka utua atu e te Karimana Minita mo nga Rerewe, ae, kua whakaarohia e matau te tono a Ngaitahu, a kua whakaaetia taua tono, noternea he nui nga moni a nga Maori e pau ana i o ratau haereeretanga ki nga Kooti Whenua, ka whakaaengia ki nga Maori e haere nei ki nga hui iangihanga_, otira kua tata te panuitia kite Kahiti o Nui Tireni.

I tono a Parata M. H. R. kia whakaha. erea he tikanga kia whaimana ai nga Ateha kite noho tahi me nga kai-whakawa hara i nga wa e whakawatia ana etahi Maori, kaore e whakaaetia tenei tono e te Pirimia, kaore e pai kia noho he Ateha mo nga Maori anake, a kaore he Ateha o nga Pakeha. Na Paraone M. H. R. mo Taranaki.

lui te Mema kite Pirimia mehemea e whakaaro ana te Pirimia kia whakahaerea tetahi Pire mo nga taru kino i tenei tuunga Paremata. Timi Kara, ae, kai te hiahia matau kia whakahaerea tetahi Pire mo tenei Take, e mohio ana hoki au ki etahi o nga takiwa o te Rawhiti, kua kino haere te Whenua i nga otaota kino, i nga tataramoa, i nga paraki-pere, ko te takiwa o te Wairoa, kr.a nui rawa te mate o nga tangata i nga otaota nei, heoi he Pire pai rawa tenei. He Mema no (Buller) he tono kite Hekeretari o te Koroni kia Timi Kara, kia whakahaerea he Pire tiaki i nga raanu Maori, kia araitia te mauranga atu i nga Wihara, me era atu tu kiore kino ki nga moutere paku katoa e tata ana ki tenei Motu, mete Waipounamu. Honore Timi Kara, kai te whakaae an ki to tono, ko apopo whakahaeretia ai he Pire mo tenei Take. Kua takoto kite aroaro ote Paremata te whakaaro a te Kawanatanga, kua tonoa he Roona hou kia kotahi miriona, hei moni whakahaere i nga mahi nui o tenei Koroni, tera e tautohetia nuitia tenei tikanga aLe Kawanatanga e te Apitihana. Kai te whakahaerea ete Paremata ote Koroni te tahi tikanga arai i nga tangata e whakamahi nei i nga tamariki taane, Wahine hoki, i runga 1 te tikanga kcre utu, i mea te Pirimia he maha nga tangata kai te whakamahi i nga tamariki i runga i te tikanga, kia kotahi tau e mahi kore utu ana nga tamariki, kia mohio rawa ki nga mahi ka utu ai, a hei te tutukitanga o te tau ka panaia atu aua tamariki, kei utu ratau. Heoi ka tikina ano he tamaiti hou i runga ano i te utu kore no reira i whakaarohia ai kia whakahaerea e tenei Paremata he tikanga arai i tenei tu mahi. I ui atu tetahi o nga Mema (Mr Carnross) mehemea ka tukua tetahi motini e te Kawanatanga kite aroaro ote Paremata i tenei tuunga, hei whakanuku kia wha nga tau e tu ana nga Mema no te mea he poto rawa te toru tau. Ka utua atu tana patai ete Pirimia, ko iaku whakaaro hoki tena he poto te toru tau no te mea i te tau tuatahi ote Paremata hou, he tautohetohe anake te mahi, engari, te tau ruaka ahua pai te whakahaere kaati ko te tau tuatoru ka tata ano ki nga mahi pooti, kahore e oti pai ana nga mahi i runga ite hiahia o nga Mema kite kauwhau haere i to ratau pooti.

Ko Piha (Mr Fisher) he ui atu naku kite Pirimia mehemea ka whakahaerea ete Pirimia tetahi Pire whakakore i te tikanga herehere i nga tangata mo te nama. I mea ce Pirimia ka whakahaerea e ia tetahi tikanga penei, kaore au ite mea kia kaua nga tangata e utu i a ratau nama tika, kaati maku e hoatua he wa mo te whare kia mohiotia ai te whakaaro o nga Mema mo tenei take. He Whakaatu. He kupu whakaatu atu tenei mo nga tono a nga tangata kua tae mai nei kite tari o "Te Puke Ki Hikurangi" mo runga i te panui a Kapene H. P. Tunuiarangi me Nireaha Tamaki, kua tukua atu e raua te ripoata mo aua tono kite aroaro oTe Honore R. J. Hetana Minita mo te taha Maori mo runga i aua tono. He whakamaramatanga tenei ki nga tangata o te Rohe Potae o Wairarapa e hiahia ana kia whakawhiwhia kite Whenua e te Kawanatanga, kia tukua mai a ratau tono i mua atu o te ra tuatahi o Oketopa, kia tae tinana mai ranei i taua ra kite tari o ~Te Puke Ki Hikurangi." * Heoi ano na to koutou hoa iti. Henare Mokai Eotia. Kai-tuhi. Putiki Wanganui. Akuhata 8 1899. Kia Purakau Maika. E hoa tena koe me te Iwi ma te Atua koutou e atawhai e manaaki, he kupu tena kia mohio koe katae atu au ki Papawai, at e 10 o nga ra o Hepetema, ko taku haerenga whakamutunga tcaa ki Wairarapa, kua tino tuturu te kupu a te Komiti kia mutu au te haere atu ki kona, kia haere au kite takiwa o Moawhango o Karioi. Ka nui te tangi o taku ngakau kia koutou me taku whakamihi kia, koutou, mo te o ta koutou atawhainga i a au i enei tau maha ka hori ake nei, otira kua rite mai ano te tangata hei tirotiro i a koutou i enei tau e haere ake nei, kia orate Iwi. Na to hoa.' Te Wiremu. He nui nga reta a nga tangata kai te toe, engari hei tenei putanga e heke iho nei, ka panui atu ai. Heoi kei pouri.