TE INGOA NEI AOTEAROA

Toa Takitini, Issue 99, 1 November 1929, Page 1915

TE INGOA NEI AOTEAROA

E nga Etita: Kaua e hoha mai. Kaore hold ahau e hoha. Heoi ano ki ahau he whakautu tonu i nga kupu a Tuhitaare raua ko Wi Repa. Kaore hoki raua i korero akoako ite tuatahi. Ohia tonu ake kite pepa rawa —kite Toa. Ka rangona nei e nga iwi katoa o Aotearoa, no reira ka whai take atu. E Tuhi! kaua e hoha ki to take. Kei te tanu hoki koe i nga kanohi o nga Iwi kite tikanga ote Ingoa nei Aotearoa. flNo reira ka whai whakautu atu. No muri i a Kupe ko o waka me Matatua. ME kiia mai na e koe, ko taku patai: Kowai te tupuna naana i tapa te ingoa nei i mua tata atu o nga waka, ara ko te tohinga i ara ai he ingoa mo enei motu? Taua patai naku. |Kiia ana e koe, kaore kau. MI muringa iho ka ki koe na Iraweka, ara i korero a Iraweka ki aana tamariki “Kite whiti koutou ki Aotearoa.’’ Na, kua tohi ano hoki koe. E Tuhi, kaati te korero whakapiripiri. Kua rite enei korero kite paki macro. Kua whakahokia e koe te Ingoa nei, me Maui ki muri noa atu o Wahieroa o Whaitiri, i a Hapaiariki, i a Tupuaterangi. E Tuhi, ehe rawa ana tenei. flEnei tangata kei muri noa atu ote Waipuke. Ko Maui mete Ingoa nei kei mua ke nei. Ko o korero, ehara ite korero. Taihoa iana, Mehemea na Maui i tapa te Ingoa nei he aha i kore ai e tohia e nga kaumatua kite taha i hanga ai eia tenei tikanga ara te hutinga i tenei whenua. [ mahi ra hoki ia ki era moutere. He aha i haria mai ai ki tenei tohi ai taua ingoa. Kaati tena. Mo te tapanga a Toto i te ingoa o te waka o Turi: Kaua koe whakahe ki tera, engari ma nga iwi o taua waka e whakahe. Kite kore koe e rongo ka mohio koe he tika taku korero. Heoi tena. Mo te kupu a Tuhitaare: he aha ahau i peke ke ai ki runga i tetahi waka ke pahao mohiotanga ai moku. E hoa e Tuhi, katahi pea te tangata i kotahi te waka ko koe anake. Me ki e ahau he kore noou e mohio ki o hekenga i kotahi ai tou waka. E Tuhi, ko au i eke ki nga waka katoa—Tainui, Te Arawa, Matatua, Tokomaru, Kurahaupo, Taakitimu. Aotearoa. He tango hoki noou i te ingoa a Aotea i tu atu ai ahau i konei. Tuarua kei konei aku tupuna e tanu ana, me aku matua. I whakatipuria ahau e ratou ki konei, i whangaia ahau e ratou kite korero ki konei. Ko taku ingoaj iwi ko Ngati Maruharanui He tuturu ahau no Aotea. Na Turangimua au, na Taaneroa au, na Kewa au. E mohio katoa ana ahau ki aku hekenga katoa i nga waka no reira kaua koe e amuamu mai ki a taua. Me whai taua kia takoto tika te take. Heoi tena.

E Tuhi, e kata iho ana ahau mo to ki mo Akiaki he mohio —he rangatira no Ngatiruanui. Kei te mohio au ki nga me a mohio o Ngatiruanui. Mo te kupu a Akiakia e ki na, kaore o Aotea korero: e hoa, pohehe te korero a tena tangata. Ko Matangirei te whare o Turi, i tu ki Patea.Kowai te tangata kia whakatu whare, a kaua he kai mo roto? Kuare tenei korero Kuare ano hoki te ki i haere mai a Ruauri ka tomo kite whare o Turi korero ai i ana koreroi muri iho ka tonoa eia he tangata kite tiki wai moa —i hoatu eia taana taha a Tapotuoterangi te ingoa— te hokinga mai ka tomo atu i te tataute tirohanga ake o Ue, ka ui ake mowai to wai, ka ki iho tera mo Ruauri—whawhatia ake e Ue ka wahia te taha, ka pakaru. Tenei te take i riri ai a Ue. Ko te tangata i tonoa ra no te ropu o Ue. Na reira ka mohio aUe he whakahawea na| Ruauri mona, koia i wahia ai te taha. Ko te putanga tenei o Ruauri ki waho i tei po ahu pena atu ana. Ko taana kohuru tenei iaUe me tona iwi. Kaati i konei. Waih<i te roanga ake o tenei korero. I te ahunga atu o Ruauri, ka rakuhia e ia nga whariki o te whare o Turi, he tango naan a i ana korero. Heoi riro atu ana aana korero i a ia, mahue iho ana ko o Aotea ano i konei. E Tuhi, i tohia mai ano te ingoa o te waka nei i rawaahi. Kua rahi noa atu tona ingoa ki nga tupuna whiti mai nei ki konei. Te taenga mai nei whakatotohutia atu ki Kawhia. Waiho tonu atu te ingoa o taua waahi ko Aotearoa. Kua korero nga tangata o Waikato ki au, a Tonganui, a Terangarua Ngairo, o reira ka pewhea ai e koe te hanga he tino tauwira mo au korero mo te Ingoa nei? Ko aku tauwira nunui enei. He whakatauki mo Taane te putake o tanei Ingoa —he ngakau aotea, e iri nei kite tangata ngakau pai. Kaati tena. E iri mai rate Ingoa nei, he whenua kei Kawhia, te waahi tonu i rumakina atu ai te waka. He nui atu nga whakamarama kei au, engari kaati i konei. flflKia ora a Tuhitaare Heemi me nga Etita. Kapua Rangataua Keepa Purangi 27/10/29