WAIPAPA WHARE MANUHIRI

Toa Takitini, Issue 96, 1 August 1929, Page 1051

WAIPAPA WHARE MANUHIRI

Ko te kainga Maori i Waipapa, Akarana, i te orokohanganga a he mea hoko mai i a Ngati Whatua i te tau 1840 e 3,000 nga eka. Ko te utu e £SO, e 50 nga paraikete, e 20 nga tarau, e 20 nga haate, 10 nga wakete, 10 nga potae keepa, e 4 nga kaaho tupeka, ko te pouaka paipa, 100 iari pihi kaone, 100 nga on U at i P ee e huka, ko te peeke paraoa me nga toki e 20. Nga kai-whakamana i te tiiti i hokona ai ko Meiha Reana raua ko Kapene Haimona. Ko te Haimona tenei nona te ingoa i tetahi o nga tiriti nui o te taone. I tana wa ka whakaaroa he mea tika rawa kia wehea tetahi warn hei kainga motuhake mo nga Maori. I te tau 1851 ka rahuitia e ono eka mete koata. Kahititia ana. I tana wa ka hangaia nga whare ka whakaritea he kai-tiaki a, he koata eka i kapi ko te toenga atu he mea riihi i tana kainga. Ka rua tekau ma rima tau inaianei o te hanganga e tu nei te whare pereki. He nui nga mea e man maharatia ana mo Waipapa i te mea kua tuturu hei kainga mo nga Maori a. e hoki ai te whakaaro ki nga ra kua huri ki muri. He huinga he nohoanga no te iti no te rain, no nga rangitira o et Tai Tokerau, o roto o Hauraki, o nga taniwha o Waikato me etahi atu o nga iwi maha noa, I muri mai nei, i a Hone Heke e ora ana ko Waipapa tetahi o nga kainga e korero ai ia i nga main o te Paremata tae noa ki tona matenga. I reira e takoto ana kia tangihia e ona iwi o konei; tera atu etahi ahuatanga i roto o Waipapa. I enei tau tata nei he nohoanga no te hunga e haere ana ki nga Kooti Whenua me etahi atu main nunui ki Akarana. Ina tata nei i noho ai a Te Puea ratou ko tona Ope ngahau i ala e rapu ana i nga mahi hei awinha i ona iwi. Ahakoa i enei ra kua haere etahi ki nga whare pakeha noho ai ina tae ki Akarana, kei te tuwhera tonu a Waipapa ki te iwi Maori. I te mea kua kaha rawa te tupu haere o te taone o Akarana a, ko te marae o Waipapa he tomtom nei nga hikoi ka tae atu ai kite teihana hou ote tereina kei te mahia inaianei; ko te warm hoki o Waipapa kua piki rawa, a tera taua takiwa o te taone e meinga hei tino wahi mo nga main nunui o te taone. No reira kei te whakaarohia i tenei ra he mea pai rawa ki te taea me whakaneke taua kainga kia alma tawhiti atu a, ko te tekihana o Waipapa me riihi tera e nui noa te hua hei whangai i te Waipapa hou, tera hoki e hangaia i runga i te mahi whare o enei ra. Otira e taea ai tenei whakaaro me hanga rawa he ture i te tuatahi. Otira ahakoa tau ki tehea tikanga, e kore a Waipapa e warewaretia e te iwi Maori.