PIWA TAIPO, Typhoid Fever.

Toa Takitini, Issue 91, 1 March 1929, Page 945

PIWA TAIPO, Typhoid Fever.

T. W. REP A, M.8., C.H.B. Ko tenei kupu ko te “Piwa,” he ingoa i hoatu e nga tolmnga ki nga mate e wera ana te kiri. Ko te kupu “Taipo” i whakapiria nei ki te taha, he kupu pakeha ano: ara, “typhoid.” Ehara i te kupu a etahi o latau iwi mo te “kehua,” e kiia nei Taipo. Ko te piwa tenei o te Maori o roto I enei tan e 50 ka taha ake nei. Kaore an e marama mehemea koianei ano tona mate i mua atu ote taenga mai ote Pakeha. I nga tau tuatahi o te kura i St. John i Akarana, i te tau 1850 pea, ka pa te piwa nei ki nga tamariki. Ko tetahi o nga tamariki a Te Wiremu Pa rata, Pihopa tuatahi o Waiapu i pangia, a, mate tonu atu. I te tau 1919, e 477 nga tangala i pangia e te piwa. 1 te tau 1920, e 389 i pangia; i te tau 1921, e 451 i pangia; i te tau 1922, e 539 i pangia; i te tau 1923, e 276 i pangia. Ki taku whakaaro, i roto i enei tangata e 2132 i pangia e te piwa i te lan 1919 ki te tau 1923, e rua mano pea lie Maori. Koianei tetahi o nga mate e whakahaua ana e te ture kia whakaaluria kite l ari o te Ora. He male rere {enei mate. He mate e taea te arai atu kia kore rawa epa mai ki te tangata. He mate tenei no nga whenua kaore e tino kaha te wera, peuei me Niu Tireni, me Amerika, me Ingarangi, me Awherika kite tonga, me Mia. Ahakoa i whea wahi ote ao, kotahi tonu tona ahua. He kai whakaatu ia no te iti o te maramatanga ki nga tikanga) o te ora. Kanui te puta o taua mate, he nui te knare ki nga Ture o te Ora. Kanui te marama ki nga whakahaere ote Ora, ara ki te ma o nga kainga, ka ngaro taua mate. He ngarara te putake o te mate nei. Koianei tetahi o nga ngarara tino mohiotia. Tona ingoa ko te “bacillus typhosus” Ko nga kai whakakaha ite ngarara nei ko te he me te kino o nga awa man paru o te kainga; ko te kore awa ranei. Tuarua

Ko te uru o te ngarara nei ki roto i te wai inu o te pa, o te taone ranei. Otira he paru te tino kai-whakakaha i a ia. Hui atu hoki te piri o te noho a te tangata, te kore e tuku mai he hail pai ki roto i nga whare noho, me nga ruuma moe. I tetahi wa ka piri te ngarara nei ki runga i nga ringaringa o nga tangata tiaki ite hunga e mate ana. Kite kore ana ringaringa e horoia ki te wai rongoa, ka tae ki te waha, ka horomia te ngarara, ka pangia ena ete mate nei. He mea ano ka taka e tahi o nga ngarara nei ki runga inga kai. Kite kainga atu ka pangia te tangata. He rango tetahi mea maumau haere i nga ngarara ote mate nei. Kite tiko koraha tetahi tangata kua timata te pangia e te mate nei, ka tau te rango ki runga i tona paru. Ka piri ki runga i taua rango nga purapura o te mate, nei. Ka rere te rango nei, ka tau ki runga ki nga kai a te tangata. Ka whakarerea nga purapura ki runga i aua kai. Kite kainga atu ete tangata, ka pangia ia ete mate nei. Kia mohio mai koutou: Ko te paru ote tangata te wai whakatipu 0 te ngarara o te mate nei. Ehara i te mea kei to tatau whenua anake te mate nei. Kei nga wahi katoa o te ao e kaha ana te paru o te tangata , tona kainga noho, tona wai inu, tona miraka, tona whare, me tona pa. Ehara ite “taipo,” ara i te “kehua” e tuku mai nei i te mate nei ki te tangata. Otira, me ki pea, te “kehua” nui tonu ko te “Paru.” I te tau 1903, e 3347 nga tangata i mate i Ingarangi me Weira. I te tau 1900, e 35,379 nga tangata o Amerika i mate i te mate nei. I nga whawhai o mua atu i te whawhai nui ka taha ake nei, nuku atu te maha o nga hoia e mate ana i te mate nei i nga mea e hinga ana i te mata. Ite pakanga a te Marikena raua ko te Paniora, e 20,738 nga hoia i aituc o roto 1 nga hoia 107973 o Amerika. Ite whawhai kite Poa e 7991 nga hoia -Ingarihi i heihohemo i te mate nei, e 7582 ano i hemo hemo i te mata. Ko te take i penei ai te nui o nga aitua o enei pakanga, e kuare ana te iwi, tae noa ki nga takuta ki nga whakahaere e kaha kore ai taua mate. Kei te whawhai a Ruhia raua ko Tiapani, ka kitea te marama o nga takuta o tetahi taha, o tetahi taha kite arai i te mate nei. I roto i te ope taua a Tianara Oku (Tiapanihi), 133 ano nga mea i pangia e te piwa. Taeiawa ake kite whawhai nui oteAo ka taha ake nei, ka kokiri ki runga te maramatanga o nga takuta o nga taha katoa. I roto i nga miriona maha i uru kite pakanga, he iti rawa atu te kaute o nga mea i pangia e te piwa. He mate whanui tenei no te ao. I a ia te wikitoria i te wa o te kuaretanga ote tangata. Kei te horanga o te maramatanga ka pehia te mate nei kia niho kere rawa atu.

Ki etahi whenua he raumati te wa kaha o te mate nei. Ki etahi wahi ko te ngahuru. Kite Tai Rawhiti nei ko te takurua te wa kaha. Hei te tekau marima, ka ahu atu kite torn tekau nga tau kaha te pangia e te piwa. Tena ano nga take i kaha ai ki ena tau ote tangata. Pangia ai ano ra nga tamariki pakupaku i raro ite tekau marima ka heke kite kotahi tau. Engari he ii te pangia o ena. Pangia tonutia ai ano nga pakeke o te 40, tae atu kite 60 tau. Kia mohio ra tatau, ko te mate nei no nga tau tcd-tamariki ote tangata ara, tekau-marima kite torn tekau TE WAHI E TAU ANA TE MATE. Te wahi e kaha ana te mate piwa ko roto o te whekau liaku. i te wa kore mate o te whekau, mehemea ka tapahia, ka kitea etahi mea e tipu ana penei i te ngakihi pakupaku nei. 1 kaha ake to ratau nei pango i to te toenga atu o te whekau. He ngohe ngohe kite whawha atu; engari he matotom ake i etahi wahi o te whekau. I tiraata atu ana mea i tetahi pito o te tero paku, tae noa ki tona hononga atu ki te tero nui. To ingoa o aua mea ki nga tohunga he “Pegers’ Patches.” Ko Peger hoki, te tangata tuatahi nana i whakaatu aua mea kite ao tohungo. Ko te hanga a aua “patches” no te momo e kia nei he “lymphoid tissues,” penei me nga “tonsils.” Ko nga ‘‘Peger’s patches” nei te pua taunga o nga ngarara o te mate piwa taipo. Ka tau ki kona ka whakapupuhitia; tuarua, ka whakapirautia; tuatoru ka heke te pirau ka takoto he kiko ora ka toto; tuawha ka pakaru taua wahi. Ko te take tena e pupuhi na te puku o te turoro pangia e te piwa taipo. Ka pangia te whekau e te mate, ka ngoikore, kaore e kaha ki te mahi i tana mahi: ara, kite pana ite hau kino, ite paru kino ki waho. Ka noho te hau i roto; ka whakapuphitia, te puku. He wa ano, ka kaha te pahore o te “Peyer’s patch,” ka torohi te turoro. Ko te wera o te kiri, me le anini, mete nguUi-ngulu ahi ,i ahu katoa atu i te parekercke o te male kei roto ite whekau. Koianei te kaupapa o te tiaki a nga takuta i te mate nei te piwa ta l po he mohiotia kei te whekau taua mate, a, he pahore nui kei reira. Ki te kore e waiho ka ata tau ana te whekau e mate nei ka pakaru, ka hemo te turoro. E hara hei takaro ma nga takuta e kore nei e hoatu, he kai maro, ara miti, kumara, parareka, puha, paraoa, ma te turoro. E hara hoki ite whakaaro kohuru. Tupono ana te takuta kite turoro piwa taipo penei ana ona whakaaro: “He pahore kei roto i te whekau. Kaua he kai maro e hoatu. Ki te hoatu he kai maro, ka pakaru te whekau ka hemo. Kaua e whangaia ki nga rongoa whakatikotiko kaha, kei rurerurea ka pakaru te whekau,” Tena matakitaki mai kite he ota te Maori e whangai nei i te turoro piwa kite mutunga mai o te rongoa whakatimatau nei kore e hoatu katoroera, tote rongoa, me etahi atu

kotiko kaha: ara kite wai harakeke. Ko te kaupapa tend ota rongoa whakatikotiko. Tena he aha rate kaupapa ota etahi e ivhangai n&i i nga turoro piiva taipo kite wai harakeke? Ns ! turoro piwa taipo i pa atu au, a, i aitua, he mea whangai na nga whanaunga kite wai-harakeke, kite kai maro hoki, i muri i taku tuara. E hara i te mea pahore katoa ai nga whekau; a, mohiotia ai ranei nga mea mo te pahore, nga mea hoki mo te kore e pahore. Engari kei te mohiotia ko te mutnnga mai o te kaha ote mate nei ko te pahore, mete pakaru te whekau. No reira ka haere te tiaki i runga ite tupato kei tutuki kite ahua e wehingia nei. He wa ano kaore e aitua te turoro whangaia ki kai, ka taea tatau e o tatau mahara te whakawa, kite pakaru 1 te kaha o te mate a nake atu, kaore o tatau mahara e whakawa ia tatau. Heoi ano na te kaha ote mate i aitua ai. NGA TOHU, 0 TE PIWA TAIPO. He maha nga tohu o te mate nei. Heoi ano nga mea e tuhia i konei ko enei. Tuatahi: He wera te Mehemea ka torn nga a e wera ana te kiri, me maharahara; ka wha ra, tae atu kite rima, me haere kite takuta, kite neehi ranei; ka tae kite wiki e mau ana taua wera, he piwa taipo, Tuarua; He anini te mahunga. Kaore e mutu ite ra kotahi, i te rua ra, i te torn, ite wha, tae atu, kite rima. Kia tae kite wiki ka ngaro haere taua anini. Tuatoru, he toto no te ihu i roto ite wiki tuatahi. Tuawha s He matotoru no te arero, mete ma a runga mo nga ra e tom. Tae rawa atu kite wha o nga ra, kua paruparu te ahua a taua arero. Tuaarima. He torohi. Otira ko to mea nui ko taua wera. Ka roa tonu te wera me whakaatu ki te takuta, kite neehi ranei. Te ingoa tuatahi ote mate nei: Ko te “Piwa mau roa” (continued fever). E torn wiki hoki tae atu kite ono wiki tona roa. No reira me mau hei tikanga pumau ma te tangata: rongo ana i te wera mate, maharahara ana. Rua tahanga nga ra e mau ana taua wera, haere ana hi te Neehi. Kaore noa hoki he utu o te haere kite neehi, o te karanga ranei i a ia. Mehemea hoki e hara ite piwa taipo, kaore he he ote tupato. Kaua e hianga kite mate nei. Ina ra, kauaka hei rongo tonu iho ite mate, ka haere kite mahi. Ko te haraki tena ote mate nei. Kei whaka manamana te tangata ki toua kaha tinana, ka whakakaha iaia kite hau tutu. Ko te kai-whakakaha tena i te mate nei. Ka kaha te tutu, ka kaha te mate. Ko nga tangata haututu ite timatanga ote mate, e aitua ana ite mate nei. He ture pumau tena no te piwa taipo. NGA TOHU TA OMAHA. Ko nga tohu enei hei whakaatu kei te taumaha te mate. 1. Ka pupuhi te puku. 2. Ka ngutungutuahi

3. ka piki le wera o te kiri ki le 104° F mo tc miku atu i te tom ra. 5. Ka puta te toto ite whero. Tana toto he pango: rite tonu ki te ngarehu te pango. 5. Kaore e moe i te po, i te awatea. 6. He torohi: Nuku atu i te ono parunga i le ra. TIAKI ME TE RONGOA 1 TE MATE PIWA TAIPO. Ko tetahi tenei o nga mate e taea te arai: ara, o nga mate e kiia nei e nga tohunga he “preventable diseases.” Nga mate c taea te arai kaore i tika kia mate i a ratau te tangata. Me he mea ka pangia te tangata o roto o te pa e tetahi o tenei memo mate, kaore ite kaha te arai, kite hemo te tangata ite “preventable disease,” e tika ana kia ponritia, notemea, kei te hunga arai te he. Titiro tatau kite taha pakeha. He uaua te rangona c pangia ana tetahi o ratau e te piwa taipo. He aha te take? He marama no tera hunga kite arai atu ite mate nei. Ko te whakaaro tuatahi tena ma tatau ko te arai atu i te mate. Kua rua tekau aku tan e tekuta ana. I roto i ena tan, kua nuku atu i te 200 nga turoro o te mate nei kua mahia e au. E torn ano o tena hunga i aitua i raro i looku mana motuhake ake. Ko nga korero mo te tiaki o te mate ka tuhia nei, ko nga korero kei te man i roto i tooku hinengaro, i man i roto i enei tau e rua tekau i te tiakanga i tenei 200 turoroNo reira e tika ana pea kia whakarangona te reo o te rata kua penei rawa te roa o tona piri ki te mate nei. Take tuatahi: Ko te karapoti ite mate kia whaiti. Kite pa te mate nei ki tetahi o te whanau, o te pa ranei, kaore e taea te whakamutu tona “ngau” i raro iho i te torn wiki, tae atu ki te ono. He mate roa hoki tenei. Heoi ta tatau he arai ia ia ki tona tangata , mete “taiepa” ite toenga atu ote ivhanau, ote pa ranei. Kei pangia e ia. He mahi tohunga ano tenei. Mehemea he whare ruuma kotahi nei te whare, me hanga he teneti mo te turoro kia tawhiti atu. Me tupa rawa te teneti kei haea, kei turakina ranei e te hau. Mehemea he whare wha ruuma nei, me wehe tetahi o nga ruuma mo te turoro. anake atu. Kia kotahi, kia rua ranei ote whanau hei tiaki. Ko nga mea pakupaku o te whanau kanaka e tuku ki roto i taua ruuma Nga paepae kai: Me motuhake nga paepae kai ma te turoro: ara nga pereti, nga kapu, nga naihi, paoka, puna, me era mea katoa. Tera ano nga kapu whangai turoro, kei nga toa o nga wahi katoa. Ka mutu te kai a te turoro, te inn wai ranei, miraka ranei, me riringi ona toenga ki roto i tetahi paepae ara tini karahini. Me paera ona paepae kai katoa kai tekau meneti e takoto ana i ro wai koropupu. Ka whaka maroke, ka whakaputu ki runga i lona tepu motuhake i roto i tona ruuma. Ko nga toenga kai, toenga wai i roto i te tini karahini me paera ano, mo te tekau meneti ka riringi atu ki waho. Ona

tauera kai, tauera konohi mona anake. Kauaka ona paepae kai hei horctia kite wai horoi o nga paepae kai ate katoa. .. . Nga kai-tiaki : Te tikanga tika ia, ma te neehi whai tiwhikete e tiaki te mate piwa taipo. Kua whakaakona hoki ia ki nga tohu tohu ote tiaki i te mate nei. No reira, mehemea he neehi c tata ana mai, me karanga kia haere mai hei tiaki, hei tohutohu ranei. Ko enei tohutohu mo nga mea tawhiti i nga neehi, i nga lakuta: ara, mo nga tangata o Maunga Pohatu, o Te Whaiti, o Ruatahuna, o Maraenui, o Omaio, o Te Kaha, o Raukokore, o Whangaparaoa me Potaka. Tuatahi mo nga kakahu. Me tuitui he kaka kareko hei uhi i nga kaka o te kai tiaki; penei mete kaka ma ote minita karakia nei. Ka tomo ki roto ite ruuma, kakakahu i tana kaka. Ka puta ki waho, ka nnu. Tuq.rua mo nga ringaringa. Me tango mai he peihana motuhake hei takotoranga wai rongoa hei horoi i ona ringaringa. Kite kore he peihana me tini karahini noa. Kia tata tonu te ki ite wai. Ka riringi iho he Jey’s Fluid ki roto. Me whakaaro noa kia rite te rahi kite rahi e pan ki roto i te tepara puunu I nga wa katoa e pa atu ana ona ringa kite turoro, me horoi ona ringa kite wai nd i muri iho. .Kauaka tend tohutohu e takahia. Kite takahia, tera ke piri mai nga, purapura piwa ki runga o ana ringa. Kei nanao atu kite kai, ka pe ki runga i ana kai. Ka kainga e ia aua kai, ka um ki roto ia ia ana purapura, ka pangia ia. Engari mehemea kua pangia ia e te piwa i mua atu, kaore noa ia e tino whakatupatotia mo tenei taha o te miahi. Kaore hoki te mate piwa taipo epa tuarua kite tangata. Ahakoa he man mimi tona rnahi, he man paru ranei, he uhi noa atu ranei i nga kaka o te turoro, me horoi rawa ona ringa i muri iho. Me tauera motuhake ano mona. Tuatoru. Nga wai unu, me nga miraka ma te nuinga o te whanau me paera rawa hei patu i nga purapura o te mate, Tuawha : Te tikanga tino tika, kauaka rawa tetahi tangata e haere ki roto ite ruuma ote turoro. Mehemea kite haere, kauaka hei hongi, hei kiln ranei. .Me horoi nga ringa i muri iho o t? whariru-tanga. Tuarima: Ko nga mea o te iwi kaore ano kia pangia e te piwa taipo, me haere kia “werowerotia” e te neehi ki nga rongoa a te Tari o te Ora (Inoculation). Engari kauaka e haere i te wa kua puta te mate piwa ki tetahi o te whanau, ki te takiwa ranei. Tana rongoa “werowero” hei karo i te mate. Ko i ana e ahuwhenua na nga neehi kite mahi i taua mahi. Engari kite mahia i te wa he piwa taipo kei te tata mai, a ka pangia tetahi i “werowerotia” tutata-tia tonutia, ka tahuri mai taua rongoa hei hoa riri Ara ka aitua te tangata. No reira kia tawhiti noa mai i nga paanga piwa ka haere kia “werowerotia.” Tuaono: Me arai nga kai a te hunga ora kei nohongia e te

rango. Me uhi te “butter-muslin ranei, kite “pepa paranoe” ranei, ki te “tauera peeke” ranei, ki etahi kaka noa ranei; i te mea tonu e uhia ana nga kai kei eke mai te rango. Ko te rango hoki tetahi o nga kai-mau haere i te purapura o te mate piwa taipo. Ko nga mea e taea e ratou, me hanga he “kapata.” m,e tini puareare me wire gauze ranei mo nga taha. Ko te tangata e hiahia ana kia, taha ia ia te wero a te piwa taipo, kia kaua rawa e hapa ia ia enei tohutohu. . MO TE TAHA KI TE TURORO. Me takoto te turoro i runga i te moenga kanaka hei maranga mai mo te ono wiki. Kia rua nga tangata hei tiaki ia ia: kotaki mo te awatea, kotahi mo te po. Kanaka rawa hoi mahue noa te turoro kei mahi i nga mahi he. Kanaka hei lieke ki raro ote moenga kite paru, kite mimi ranei. Me hoatu he “bedpan*” kia ahei ai tona mimi, me tona paru ia ia e takoto tonu ana. Mo te mimi tera ano etahi patara i ata hangaia mo tena take: he piko nga kaki. Mehemea ka taea tenei me tiki. He wa ano ka hoha te turoro kaore e mimi ia ia e takoto ana. Kei ponana ki te whakaara. Mehemea ka tino kore e taea e ia te mimi ia ia e takoto ana. me ata whakaara ake ki te taha o tona moenga. Kofe tikanga ia, kaua rawa hei maranga. MO TE PARU. . . . .Ko te tupato ki tenei te mahi tino tohunga o te tiaki piwa taipo. Kei roto i te paru te ngdrara purapura o te mate u\oi. No reira kanaka e ringitia noatia ki te marae ranei, ki ro kaari ranei, ki waenga patiki ranei, ki ro wai ranei. Ko etahi- tapuke ai ite paru. Ehe ana ano tenei He ora roa nga ngarara noi ki te tapuhea; e tae ana ki te iwa marama. Ki te hurahia ake te oneone ete parau, kei te ora tonu nga ngarara nei. Tetahi, he tahia e te wai ki roto i nga wai nun o te pa, o te whanau ranei. Ka inumia enei wai. ka tipn te mate nei ki roto i etahi. No reira kanaka hei tapukea Te mea tika hj& kohua hi roto i te tini karahini ka waiho i kona koropupu ai mo te hawhe haora. Ka mutu ka riringi atu ki tail wahi e hiahia ana; kua matemate katoa hoki nga ngarara i te wai koropupu. Me paepae motuhake mo te paru. Me hoatu he rongoa J eye’s Fluid ranei, Lysol ranei, Kerol ranei, ki roto i taua paepae. Me uhi te paepae kei tan he rango ki roto. Ko nga ringaringa ote hunga tiaki me horoi kite wai rongoa kei roto i tetahi peihana motuhake l a wa, ia wa, epa ana ki te turoro. Ko nga kaka me nga hiiti o te turoro me paera katoa. TE HOROI I TE TURORO. Me horoi te turoro i te ata, i te ahiahh Me whakarite he haora. Engari he mahi tohunga taua mahi. Mehemea he Neehi kawanatanga kei te tata mai, mana e horoi te turoro, e

whakaako ranei nga kai-taki ki tera mahi; kanaka te turoro e whakaarahia, me waiho tonu kia takoto wharoro ana. Me motuhake he peihaua horoi mo te turoro. Me motuhake he maramara paranene hei horohoroi i te tinana. Me hora he tauera ki raro ite turoro. He tauera maroke tetahi hei whakamaroke. He wai mahana kei roto i te peihana. Ka hopihopi ite paranene, a, ka horohoroi ite tinana, a, huri noa. I muri iho ka whakamaroke kite tauera maroke. Kia tupato kei heke te wai ki runga ki nga kaka moe, kite moenga ranei. Ka maroke te tinana, ka pani ite kiri kite methylated spirit, hei muri i ten aka ukui-kui ki te horasic powder. Ko te take o tenei hei whakamaro i te kiri kei pahore. Meheraea hoki ka pahore te kiri o te turoro ka pa he aitua nui. Kei nga toa katoa 0 te Motu enei mea c hokohokona ana. Me horoi ano te waha, nga niho, mete arero i te ata, i te ahiahi. Me hoko mai he Pararhe mo nga niho. He “wurn katene” (cotton wool) te mea pai hei horoi i te arero, me nga paekaha; he ngohe hoki tenei mea. TE WHANGAI I TE TURORO. Kua whakahuatia ake rate ahua o te whekau. No rcira kaore i tika kia whangaia kite kai maro. No reira hoki ka whakataua e te huihuinga matauranga o nga rua tan maha\ ka taha he wai te kai tika. He roa te turoro e takoto ana. Me pupuri ton a kaha ki nga momo kai ano e tika ana: Kaore i nga kai maro. Nga kai tika ko nga kai kaore e nui te hanga paru. Aua kai he ti , he kawhi, he cocoa, he hupa, he wai pikaokao, he wai puha, he wai raihi, he miraka. Mehemea te turoro kite kore e pirangi kite miraka, kaore he tikanga. Ehara hoki tenei ite tino kai pai rawa. Me hoatu he miraka ki roto Ite ti, ite kawhi, ite cocoa. Kite hoatu he miraka me whakahanumi kite wai-pdre (barley water) i kite wai raima (lime water) ranei. Kite puta he miraka maro i roto ite paru, me whakamutu te hoatu i tenei kai. Mehemea kei te torohi te turoro. me whakamutu te hoatu miraka. Tera ano tetahi mahi pai mo te miraka, kei te neehi e mohio ana, ko te mahi e kia nei he 4 pasteurisation Tetahi wai pai he wai remana. Kotahi te whakainutanga i te turoro ki ona wai i roro i te rua haora. Me hoatu te wai ki roto ite “Feeding Cup. 9 * Kei nga toa tenei taonga. Ahakoa te tupuhi haere o te turoro, ma te hemokai aia e patu. Ka taea e nga wai nei te pupnri tona manawa tae noa kite wa e heke ai tona wera. Ma te whangai huna ki te kai maro ka aitua. Ka torn nga ra e tan ana te wera ki raro. ka whakamatau kite whangai kite hararutu (arrowroot) kohua ki ro miraka. Ka taha tetahi torn ra ake, ka hoatu he paraoa whakangohengohe ki ro miraka wera. Kia pepe rawa 1e paraoa. Ka taha lena ra, ka hoatu he heki kohua: kanaka e maro te kohua. Hei muri i tena ka hoatu he jelly. Kanui enei kai mo nga ra tekau ma wha tuatahi i muri iho i te hekenga o

te wera: ara, te heki, te raihi kohua, te paraoa-miraka, te jelly. Kia taha te tekau ma wha ra e poko ana te wera, ka whakamatau kite “minced meat,” kite riwai hoki. Kanaka hei whawhai kite whangai ki nga kai taumaha. Me ata haere te whangai. (Taria te Roanga.)