TAHUA A NGA HOIA.

Toa Takitini, Issue 90, 1 February 1929, Page 922

TAHUA A NGA HOIA.

TE RIPOATA ME NGA KAUTE A TE KAI TIAKI MAORI. Mo Te Tau-Moni Ki Te 30 O Mei, 1928. TE TEIHANA O HOIA. 17. Kua oti te whakau o nga moni reti e tika ana hei utu. Kei te haere tonu te whakahaere a tenei Tari i rung a i te tikanga utu i nga kai tuku riihi i o ratou Takiwa, te utu atu ranei i runga i etahi atu ahuatanga ina tonoa mai. Ko te moni kaore ano fcia utua kei te hoki haere, a, inaianei e £379 te toenga engari nga tangata e whai hea ana e tono mai nga moni mo o ratou hea. 18. Ko Tarawhata ano te rangatira whakahaere o taua Teihana. He maha nga kai mahi o te Teihana i nekehia i tenei tau. 19. Kaore he mea nui i whakahaerea mo te taha ki te hanga whare i tenei tau. 20. Kei te mau tonu te whakatotika haere i te ahuatanga 0 nga kararehe. E 5 nga Romani hipi taane e 376 nga katua me nga reme totika i huia atu kite kahui i tenei tau, a, e2O nga kau kuao (heifers) i huia atu kite kahui kau. E 300 nga hipi e 34 nga kau te nekenga ake i tenei tau o nga kararehe kei runga i taua Teihana. Ko te pai noa ake te Kaute o nga hipi, mehemea kaore te 2000 eka o te Teihana i wera i te ahi. 21. Te Tukunga iho o tenei ahi he maha nga hipi i hokona i runga i te utu iti, i runga i te me a kaore e ora ina waiho tonu i runga ite Teihana. Ko te Teihana o Hoia na te tawhiti rawa i nga makete kaore e tino mau ana nga wa neke o nga utu. Engari kanui te kaha o te rangatira whakahaere ki te kimi tikanga e mau ai. 22. I nga ra mutunga o Pepuere ka kainga e te ahi te Takiwa o Kape Raanawe, a, e rua mano nga eka o te Teihana 1 wera. Kaore i mohiotia te timatanga o tenei ahi. Kua tae mai ano hoki nga ripoata a te rangatira whakahaere i te Teihana me taku Kai Tirotiro Whenua mo nga mate i puta mai i taua ahi. He mea mahi nui e nga kai mahi ka kore e wera i tenei aitua, no reira ka ruia te wahi i wera ki te karaihe. Mo nga whare. I runga ite whakaaro me whai painga e puta mai

tenei take e 155 nga peeke karaihe purapura i tangohia mai, a, ko te moni i pau e £BOO. Ko tenei moni i tangohia i roto ite moni puta mai mo tenei tan. Kei te tumanakotia kia puta mai he painga ki te Teihana ite hohoro ote rui ki te karaihe. E 200 nga hipi i wera i te ahi, a, he maha nga kan i aia ki roto i te ngaherehere i muri o te Teihana. 23. I tenei tau i neke te pai ol te ahua mete nui o nga wuuru i tukuna ki nga Makete o Tihema me Pepuere i Nepia. Ko nga ntu i homai tino nui atu te pai. I kitea hoki e ono nga peere wuuru hokete me horoi. He tino totika tonu nga utu i homai mo aua wuuru. 24. E 306 nga eka i topea, a, i ruia hoki ki te karaihe i tenei tau. 25. Kua oti te hanga o nga iari hou. 26. I tenei tau ka whakaotia te tango utauta mai mo te kainga. 27. Kaore i maha nga taiepa i tenei tau engari no te mutunga o te tau ka whakahaerea nga tikanga e whakaturia ai a tenei tau nga taiepa kia 190 tini. 28. Kaore i eke nga whakaaro kia nuku haere tonu te pai 0 te ahuatanga o te taha moni, na runga i te weranga i runga ake nei. Ko nga ruihi e whakaarohia ana, i tua atu ite ruinga, me te mate o nga kararehe tata tenu ki te £IOOO. Ko te mom 1 puta mai i nga mahi o te paamu e £630 te nekenga ake i to tera tau, a, he £IOOO hoki te nekenga ake o nga utunga i tenei tau na te wera i runga ake nei i penei ai. No reira kaore i tino nui te ruihi o te Teihana ahakoa te whakaatu ake a te kaute o nga whiwhi me nga ruihi ina tirohia tuatahitia iho. 29. Kaore i te whakaarohia tera ka mahia etahi whakapainga nunui a tenei tau e tu mai nei. Engari ko nga wahi kua pai kei te mahia kia mau tonu te pai. He mea tika ano te whakanui i nga kararehe o te Teihana, a, kei muri o te mahuru nei te whakaotia ai tenei take. Kia tae ki te wa tika ka mahi ai tenei. Kei te puta mai te whakaaro ka neke atu nga painga e puta mai i tenei tau, ina ra kite kore e puta he aitua, a, ko nga ruihi e whakaaluria i roto i nga kaute inaianei ka hoki rawa iho. NGA KAUTE. Ko nga kaute o ia Teihana tenei ka tapiritia ki tenei ripoata. 31. Ko nga moni kua whakaaetia e te Kai Tiaki Maori mo te tau i mutu i te 31 o nga ra o Mei 1928: Hereheretau £9500 Hoia £14,000 32. Ko te whakahaere o enei kei te hangai tonu ki runga i te ahuatanga kua ripoatatia i tera tau.

NGA MAHI WHENUA. 33. He maha tonu nga taenga o te Kai Tirotiro Whenua ki te tirotiro i aua whenua i tenei tau. 34. Ko nga Inihua kei te mau tonu ki nga wariu tika. NGA TAKE WHANUI. 35. Kua tae mai te whakaaro ki tenei Tari kei te puta mai he painga mo te mahinga i nga whakahaere tika mai o te timatanga, inahoki te haere maro tonu o te nuku haere o nga moni puta mai i nga paamu o tenei tahua, me te whakau ano i te whakaaro tera e tuturu, a te wa e tu mai uei, te puta mai o nga painga e hangai ai ki enei tahua. H. H. KINGI, Teputi Kai Tiaki Maori. Poneke, 8 o Akuhata, 1928.