89.—HE TANGI MO TE KARAE.

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 68 (Supplement)

89.—HE TANGI MO TE KARAE.

Na TARAWHA. (Ngati-Ruanui, Taranaki.) Kua taia ano tenei waiata ki 44 Nga Moteatea,” a kei reira e kiia ana, he tangi na Tarawha mo tana tamaiti, na Reretawha ngawhanga i patu: no Ngati-Ruanui a Tarawha. Na Tonga Awhikau raua ko Nganeko i whakatikatika etahi o nga kupu o te kaupapa i taia ki “Nga Moteatea”: a na raua hoki i whakamarama nga kupu, nga tikanga ote waiata nei. E ki ana raua ko Te Karae te tamaiti mona te waiata. Tera kua roa e pakanga ana a Ngati-Ruanui raua ko Taranaki, engari he riri awatea nga riri. Ko Mahaukura te parekura i mate ai a Ngati-Ruanui i mua i a Taranaki. Na kaore ano ima tera mate ka haere nei te tamaiti nei; ka tutaki kite ope a Reretawhangawhanga, no Taranaki, ka patua nei. E wha nga whakatipuranga i a Tarawha ka tae mai kite ao nei. 1. Rate tai uru, ka koto kite awa; He homai aroha, kia tangi atu au, E tama, i konei; E tama tukino, i te tira haerenga. E kawea ana koa e te hianga 1 rere; He hinengaro nunui, kei o matua. Kaore hoki te mata i hoki mai ki muri; Kia ki atu au, 44 He ara aitua 44 Koia te umu e tuwhera; paia iho te wai. 44 Koia te Wai-pa 3 : kia rongo mai koe.” 44 Te ara i runga Mahaukura 2 , 44 He whenua kau ano, e ko te takotoranga;

2 E tama wareware! He wareware au nga ngaki, E ngakia mai e koe. Tena ano ra te tangata ngaki kai, Te kopu pea i takoto mai ai, Tama ra, te whanaunga i. 3 I pataia ai, te man atu ai E maha nga rangi. E hira koa te tea i a Here. Te toa o Rehua? Kaore au i rongo te taha i mate ai, I tangohia ai koe Kite kura winiwini, ki te kura wanawana; Nga mahi a te iti. 4 Moe mai, e tama, te moenga matao; Kia moe atu au te moenga i ahum. E kore 5 e puta atu, I runga te tuturihunga, I roto te tataramoa, Nga heihei 6 o Matuku. 5 Kaore i huna te kaka 7 tino tangata : I kona Mauri 8 , ate Kina 9 , Tutahi-arahanga 10 , Uruhape-ki-te-rangi 11 . Ka kite te pononga Tarapango 12 tona patu, E kia rangona ai te toa patu tangata i. 6 E ai, e tama, ma rau 13 o Puteuru, Ma te uri o Maru 14 , o Tu-te-nganahau. Nana nga patu, nga tao 15 kaitohi, Kite takutai o Rurutu 16 . I rangona ki reira a Ururangiwheke 17 . A Ururangipapa lß , e riri ana i waho. Turakina kia hinga iho ana Ko te Horehore 19 i noho i te tuwhenua. Paku te whenua, Ngatata te papa i runga nei, E tama. ki a koe. 7 E uia iho koe, mau e ki ake: “ Ko te ngako tena o Maramara-te-Ihonga “ 0 Tutakiao 21 ” ka tau ia ki raro i. “No nga puau, hurihanga puau, “ No te tihi au o te rakau, “ E tu ki Tawhitinui. 22 .” Te tapu i a koe a te Rangi-takahia 23 , Tu-hokai-nuku, tu-hokai-rangi. Te reo 24 i a Turi, her ara mou Ka whano ai koe nga wai kirikiri I roto i Oao 25 .

8 Kia ahuria 26 o iwi matariki ete rau e pae 27 . Tama a Hinemanu 28 i Maua to tamaiti ki waho nga rae. Ki te Toka-tutahi ; Kia kai apu te ika i te moana, Ka whakahoki mai ki runga i Okare 30 : Ki karanga atu au. 44 Haramai, e tama. 44 I runga i te hakari 31 , 44 E haria mai nei, e te iwi ra ia.” HE WHAKAMARAMA. tHianga rere. —He tamariki ka haere poauau noa atu, kaore e rongo mai i te korero. 2 Mahaukura. He pa kei runga mai nei o Opunake. He parekura, he matenga no Ngati-Ruanui i mua i a Taranaki. Na, kaore ano i ma tera mate ka haere te tamaiti nei. 3 Te Waipa. He wai kei raro iho o Mahaukura. Ko te matenga ote tangata, ka hinga i te patu ki roto i te wai pa paia, ara, ka punia; Koia te wai pa. 4 Rere. Ko Reretawhangawhanga, ko te tangata o te ope o Taranaki, nana a Te Karae i patu. 5 E kore e puta atu. —E kore ia a Tarawha e puta ki te ngaki i te mate 0 tana tamaiti, kei mua nga kino, mete ope. 6 Nga heihei o matuku.—He puha heihei. Ki te kaere te ua, tu tonu te Uenuku i nga taha repo, kei reira e tipu ana. Ko te tikanga he mea whakararuraru, he mea whakamataku mai i mua. 7 Te kaka tino tangata.— He kupu mo nga rangatira tokowha e whakahuatia i raro iho nei. B Mauri 9 Te Kina [ He rangatira no Ngati-Ruanui, no te taha ki a 10 Tutahi-arahanga ( Tarawha. n Uruhape-ki-te-rangi - 12 Tarapango. He patu. l3 Rau o Puteuru. Ki etahi e penei ana “Ma o matua." '•Maru, Tu-te-nganahau. Kei te ngaro enei. ,s Tao kaitohi. He tao i taumautia, ara i ata waitohutia, He haere rangatira, he haere awatea ta Ngati-Ruanui ki nga pakanga ki a Taranaki, i ata whakahuatia ai te riri, he riri tautapa. Tena ko ta Taranaki he kohuru. 16 Rurutu. Kei Taranaki. Ururangi wheke. Ka rangona te kohuru ka maranga te ope, penei 1 te wheke. 18 Ururangi papa. Ka whakaritea kite waewae ote ope taua, e papa ana. 19 Horehore.—He taniwha whakakite i nga putanga aitua. Ko te kupu tena o Taranaki mo tena ahua. 20 Maramara-te-ihonga ) .... . ... . , , 21 Tutakiao ') ** e t! P una no te tamaiti i kohurutia nei. 22 Tawhitinui. E kiia nei ko Tawhitinui, ko Tawhitiroa, ko Tawhitipamamao. 28 Te rangi i takahia. —No nga karakia Maori. 24 Te reo i a Turi. Ko te tapuae o Turi i haere mai ai ki tenei motu. 25 0a0. —He awa, kei raro atu o Mahaukura, o Opunake. 26 Kia ahuria. —Ko nga iwi o tamaiti ra ka mahia pea hei matau, hei aha. 27 E te rau e pae.—E nga ika, ete mango, ete hapuku, ete aha. Tama a Hinemanu. Ko nga rangatira ena o tera iwi o Taranaki, e noho whanaunga ana ki a Tarawha. 29 Toka-tutahi. He toka hapuku. 3ft Okare. He pa. Kei reira te wehenga mai i a Ngati-Ruanui te wehenga atu i Taranaki. Hakari. Ko to tikanga o enei kupu, ka mau mai he mango, he ika i nga matau o nga iwi o tamaiti ra, ka haramai i runga i te hakari.