72.—HE TANGI.

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 40 (Supplement)

72.— HE TANGI.

Na ?, Ko tenei waiata kei te takiwa o te rawhiti e waiatatia ana, kei nga iwi o Matatua, kei te Whanau-a-Apanui, kei a Ngati-Porou; engari ko te Ngati-Porou mohio ki tana waiata na te Whanau-a-Apanui. E rua nga whiti e tino waiatatia ana, ko te whiti tuatahi, ko te whiti tuarua. Ko te whiti tuatoru i kitea kite pukapuka a McGregor S. 109, S. 180). I nga pukapuka kua perehitia kaore i noho nga whiti nei i te wahi kotahi, a tera e maharatia he waiata ke tetahi, he waiata ke tetahi. Ko te whiti tuatahi kei “ Nga Moteatea” p. 237, kei McGregor (S. 39) . Ko te whiti tuarua kei Nga Moteatea p. 416, a kei McGregor (S. 109). Kei te pukapuka a Tiwana Turi aua whiti e rua, kaore te whiti tuatoru. Ko te kaupapa e mau i raro ake nei i whai ito Nga Moteatea, he wahi ririki nei i whakatikatikaia. Kei e Bt. 3/28 te whiti tuarua na Paitini Wi Tapeka (Te Whatu) o Tuhoe i korero ki aTe Peehi (Elsdon Best). E ki ana a Paitini na Tikina tana waiata mo Te Umuariki, he rangatira no Tuhoe. Ko Tikina te whaea oTe Whenuanui, he rangatira no Tuhoe.

Ko nga whakamarama ote waiata nei kei te ngaro. Ma nga tangata e marama ana e tuku mai. (Ref: M. 237 & 416, S. 39& 109 & 180, T. Turi p. 21, B. 3/28.) Tera Tariao 1 ka moiri ki runga, Na runga ana mai te utu 2 ki Rangiao’ 3 . Te ngakau haere whakakuru tahi tonu. No nui o rangi rate mahara i ram ai; Na te kamo anake tana ngongi 4 hua noa; Koia tenei hanga e wairutu noa nei, Aroha i mahuki ki te makau ite rangi. Kati na, e Awa, te mahi te haramai, 'Mea nei te kiri ka tauwehe ko tawhiti. Whamamao rawa, te ripa tauarai Ki to tai whenua kei hoki atu te 44 ingoing©. I maringi a wai te tarn nei a te toto, ka whakina ki waho; Mei ahatia koe i pakaru mai ai? Werohia pea te kopere 5 tupua Nau e Tauwhare 6 , ka wheoro kite rae O Taumata-maire; mei kai kanohi kau Taku nei titiro ko koe nei, e Te Heka 7 . Wairua e tu kei 8 te hohoki mai. Ka pa ia nei ko te puna i rukuruku; Waka kua pakaru ka eke au i te hipi 10 , Puke ki Oihi 11 , kei hoki mai te manako, i. Takiri ko te ata kia korihi te manu; Mataotao noa te tautanga iho. Kei whea ko te tau i rangia e au? ’Ra ka tuku atu kite kiri e kakara, Nau 12 , e hine, i toko kia mamao. Waiho kite tinana ko te toiki 13 kapara. Etu kite ngahere ote Tipi kei tua. Awhea e Tua tuku ai te tere, Hei pere ki te tai o Hauraki i tua? ’ A tomokia atu te whare o Tiaho 14 , Tau kei a Oke 15 kei riro noa maiAha i riri ai? Mau ano te tinana, i. Etoe te ra, rehurehu kite rua; Taua e haere kia tauaraitia Te kiri i awhi ai maua ko te hoa. Ka iri au, e, i te kiri o te ngutu. Heoi ra-mota 16 i matea iho ai, Ka tauaki ki waho a taua nei mahi. Me rehu-a-ngongi 17 te hua i aku kamo, Te aroha ra, e, o te hoa ka wehe; ’la nei e paka 18 tau-ohi tonu koe. He waka pakaru au, e taea te aukaha, i.

iTariao. —He whetu kei roto i te Mangoroa. 2 Utu.-He tau-kahiwi. Ki a T. Turi, “ Kiwi. 3Rangiao’.'—Ki etahi “ Rangiaho.” Ko Rangiaohia pea? l Ngongi. —Ki etahi “ngohi”; he he tera. Ko tona tikanga he “ wai.” He urunga no tera kupu ** Wai’ kite ingoa o tetahi rangatira ka whakatitahatia, ka kiia he “ ngongi”; koia enei kupu, “ Ngongirua” mo te wairua “ma ngongi e titiro te ao ka reremai s Kopere tupua.—Mo te pu. 6 Tauwhare. — etahi ko “ Tuwhare. "Te Heka. —Ki etahi “ Te Heke.” B Kei. etahi ” kaati te hohoki mai.” 9 Rukuruku. —Ki etahi he ingoa tenei no te puna. 10 Hipi. —He kupu pakeha “ ship.” 41 Oihi. — etahi ” Oihe.” 12 Nau, etc. —Ko tenei mete rarangi i rare iho kaore ita T. Turi. 13 Toiki kapara.—Ki etahi “ toiki mapara,” “ kohiwi mapara.” He rite tonu enei kupu. 14 Tiaho.— kiia ana he rangatira no Hauraki, 15 Oke.—Ki etahi ” Hope”; ki etahi ko “ Heke” o Nga-Puhi ra. 16 Ra-mota.—Ki etahi iwi ” ra-mata.” 17 Rehu-a-ngongi. —Rehu-a-wai. 18 E paka tau-ohi.Kaore i te marama enei kupu.