TE RERE-RANGI.

Toa Takitini, Issue 78, 1 February 1928, Page 729

TE RERE-RANGI.

TE AITUA O NIU TIRENI. Na R.T.K. J£EI te pouri a Niu Tireni i a an e tuhituhi nei i enei torero, kei te tangi mo tona aitua, mo te matenga o ana tama tokorua i te rerenga mai i Poihakena ki Niu Tireni ma te rererangi, i t elO o nga ra o Hanuere. Kua hau nga rongo o era atu whenua mo te toa kite rere i nga moana whanui ote ao, na konei ka puta te whakaaro i enei tamariki ma raua e whakawhiti tuatahi to raua nei moana kua huaina nei e te pakeha ko Tasman Sea ara ko te takiwa moana i waenganui i Niu Tireni me Ahitereiria; ko te whanui 1400 macro. No te atatu raua i rere mai ai i Poihakena a me i tore raua i aitua hei te ahiahi ano o taua ra ka tau ki Poneke. I waea mai raua ite 12 o nga haora kua waenganui raua o te moana a i waea mai ano i muri mai ka mutu. E rua nga take hei mate mo raua ko te pau ote hinu ko te he ranei ote mihini. He tini te tangata i hui kite wahi hei tauranga mai mo raua a i hari te tangata ite kupu mai o Pae*kakariki kua taha mai te rere-

rangi, otira kahore i tae mai. Ko nga ingoa o nga toa nei ko Rewheteneti Moncrieff o Maihitaone me Kapene Hcod o Poneke; tokorua he tangata marena katoa. I tatari noa a raua wahine, o raua whanaunga mete mano ote tangata otira kihai i tae mai.

Me ata whakataki marire te timatanga mai o tenei waka whakamiharo, ote rere-rangi ara ote eropereina. No Tihema 17, 1903 ka rere te eropereina tuatahi, no tetahi Marikena ko Orville Wright te ingoa. E 850 put te rerenga, 15 putu te teitei, e59 hekena te taima. I tera tau ka rere mai a Clarence Chamberlin i Niu loka ki Tiamani, e 3903 macro te tawhiti, e 42f haora e rere ana ka tau, a kua taea hoki inaianei te 40,000 putu te teitei. No Hurae 25, 1909, ka rere atu a Bleriot, he Wiwi, i Wiwi ki Ingarangi, e2l macro te tawhiti. I miharo te ao katoa ki tenei toa. Ite whawhai nui ka taha nei i uru nui te rere-rangi ki nga mahi tutei, ki nga mahi riri. No nga tau o te whawhai ka tino piki te matauranga o te tangata kite mahi rere-rangi. No Mei 19, 1919 ka rere mai a Hawker raua ko Mackenzie-Grieve i Niupaurana ki Aerani, ka 14| haora e rere ana ka tau ki te moana, ana te tima i whakaora. I muri mai no Hune 14, i taua tau ano ka rere mai a Alcock raua ko Brown i Niupaurana ki Aerani. E 1940 macro te tawhiti, 16 haora 12 meneti te taima. No Noema 12, i taua tau ano ka rere mai a Ross Smith raua ko tona taina ko Keith i Ingarangi ki Ahitereiria. Te tawhiti 11,294 macro, e 28 nga ra i rere ai, engari he nui nga taunga kaore i pera me nga rere kua korerotia ake ra. E rua nga ahua ote eropereina, ko te mea tau ki te wai ko te mea e kore e tau. Ko tetahi tu rere-rangi ano manu ai ite takiwa, he airship te ingoa o tenei; ko te eropereina e kore e manu ina kore te wiira e huri. No te tau 1924 ka rere nga rere rangi e wha no te Marikena, ko te whai kia huri ite ao. No te whakawhitinga atu i Amerika ki Ahia ka mate tetahi. Ko te toru i tae ki Tiapani, ki Hongkong; i konei ki Saigon, ki Bangkok, ki Rangoon, ki Inia; i Inia ki Pahia, ki Take, whakawhiti i luropi, no Hurae 16 ka tae ki Ranana. Mahue mai Ingarangi me Kotarana ka whakawhiti ki Orkney, i konei ka whakawhiti ki Iceland, ka tae tenei ki nga moana huka; i Iceland ka whakawhiti ki Greenland, ki Labrador, ki Nova Scotia, ka tae ki Niu loka. Mai i Niu loka ka rere ki Tikako; i Tikako ki Seattle, ko te taone tenei i timata atu ai ratou. E 27,500 macro te roa ete rerenga, ko te tere e76 macro ite haora. Ko te awhiotanga oteao e 25,000 macro, na te whai ki nga moutere ki nga wahi whaiti o nga moana i eke ai kite 27,500 macro te rerenga o nga waka o nga Marikena. He rere tino roa tene ii whawhe nei ite ao. He mea pai te titiro kite mapi i nga wahi i rerea nei. I taea ai na te mea he amo to nga rere-rangi kia manu ai ina tau ki te wai.

KI TE PITO O TE AO.

Ko tetahi korero tino nui i tera tau ko te rerenga o te pakeha kite pito ote ao. Ko te toa tuatahi kite rere ko Kapene Amundsen ratou ko ona hoa. Ko te tangata tuatahi tenei ki te tae kite pito hautonga ote ao. Ko ona huarahi i tae ai ki reira ma te koneke he kuri kite to. I awangawanga nga tohunga e kore e pri te eropereina kite rere kite pito ote ao no te mea i te nui o te huka ka pera ano hoki te hinu o roto o te rnihini. Hei aha koa ki Amundsen. E rua ona waka i rere atu ai i Spitzbergen kite pito hauraro o te ao. Kaore a Amundsen i tino hangai kite pito ote ao, 100 macro to ratou kotititanga. Kotahi te waka i tau kite wai kutia ana ete huka pakaru tonu atu; ko te mea i tau ki runga huka he mea mahi nui i rere ai. Ite hokinga mai o Amundsen ratou ko ona hoa i eke katoa ratou kite waka kotahi. E toru wiki ratou i ngaro ai a i mahara te ao katoa kua mate ratou. Hoki mai ra a Amundsen i te pito o te ao ka waihanga te whakaaro i a ia kia hoki ano ia engari ma runga i te kaipuke rere-rangi. Ia ia ano e takatu ana ka rere a Commander Byrd raua ko tona hoa i a Mei , 1926. I tae tenei tokorua ki te pito ote ao, engari kaore raua i tau. Ko te roa ote rerenga atu mete hokinga mai 1300 macro i roto ite 16 haora. He Marikena a Byrd. No Mei 16, 1926 ka rere atu a Amundsen ratou ko ona hoa 14 ma te kaipuke rere-rangi, i Spitzbergen kite pito ote ao, te ekenga kaore ratou i hoki mai engari i heke tonu atu ma tera taha o te ao —he porotaka hoki te ao —a u atu ki Teller kei Alaska, he wahi no Amerika-ki-te-raki. 1 tata ki te 3000 maero te roa o te rerenga.

TE TAU 1927, HE TAU RERE-RANGI.

I tern tau ko te ahua i pangia te pakeha e te mate uruta o te rere-rangi. No Hanuere ka rere a Pinedo i Roma ma te takutai ki te uni o Awherika, ki Amerika kite Tonga; i konei ki Cuba, kite United States. Hei konei ka wera i te ahi te waka o Pinedo. No tona whiwhinga ki mea hou ka rere ia ki Kanata, ki Niupaurana. I Niupaurana ka whakawhiti ki Azores, a ahakoa i raruraru tona waka i tae ora ia ki Roma. Ko Pinedo te toa o Itari. No tenei tau ano ka rere atu a Nungesser rana ko Coli, he Wiwi, i to rana whenua ki Amerika, ara ka wliakawhiti i te moana nui e kiia nei ete pakeha ko Atlantic Ocean. Ko te whanui nuku atu ite 3000 macro. I ngaro tenei tokorna. Kei te tangihia ano te tokorna nei ka u a Lindbergh, he Marikena, ki Paris. He tamariki tenei tangata, kaore ona hoa i tona whakawhitinga i tenei moana whanui, kahore he moe kahore he okioki. E 334 haora ia i rere ai i nga macro nuku atu ite 3000. Ko te tino toa tenei, i tino kaha te whakanuinga a tona iwi i a ia. I muri tata tonu i a Lindbergh ka u a Chamberlin raua ko Levine ki Tiamani. He Marikena ano, ko Levine he mirionea. E 3906 macro to raua rerenga, kaore rawa i tau i

okioki ranei. I muri mai i enei ko Byrd ratou ko ona hoa ka whakawhiti ite Atlantic Ocean. He kino te wa i rere mai ai enei toa, kahore ratou i kite ite rangi ite moana ranei. I te taenga ki Wiwi i te nui o te kohu kahore i kitea he taunga heoi ka aniuniu noa ite rangi. No te paunga ote hinu ka tau kite moana ana to ratou poti inarapa i kawe ki uta. I rere atu a Kapene Hamilton a Kanara Murchin me Princess Lowenstein-Wertheim i Ingarangi he whakawhiti ano i te Atlantic Ocean engari i mate kite moana. No Oketopa ka rere mai he wahine ko Miss Elder raua ko tona hoa i Amerika he whakawhiti ite Atlantic Ocean. I taka kite moana, na te tima i whakaora. Ko tetahi mahi ano ate Marikena he rere atu i Kareponia ki Honoruru. I whiti etahi ko etahi i mate, kotahi te wahine ko Miss Doran i mate. Ehara i te mea ka mutu anoj nga rere, he nui engari kati i enei hei whakaatu i te toa o te pakeha, i te pikinga hoki o te hanga nei ote rere-rangi. Ko te rere whakamutunga mo enei korero ko to Moncrieff raua ko Hood kua korerotia ake ra i te timatanga o enei korero.