TE OPE A TUWHAKAIRIORA I MURI I TE HOKINGA O APANUI ME TANA OPE I TE HINGANGA O NGATIPOROU I TE MANIAROA.
I MURI i a Apanui ka whakaaro a Tuwhakairiora he ope mana kia iti, kia taea ai te " whana-ihu-waka," kia rongo ai hoki ki te " tohu." Ka kiia eiama te Hokowhitu o Ngatinua ia e kawe kite mate o tona tama o Te Aowehea, kite mate hoki o Kuku, o Korohau, o Rongotangatake me Ngatiporou katoa e takoto mai ra ite Maniaroa. Ko nga whakatauki o te iwi nei, "ko Ngatinua-kaiputahi," "ko te Hokowhitu-rakaumatapiko, " ko Ngai-tane-hikupotakataka," ko nga Paniwhaniwha ngau puraho a Te Aotauru." Ka whakaaetia e te Hokowhitu o Ngatinua. Ka tae kite wa mo te haere, na te Hokowhitu nei ano te waka, ko Teruru-a-tarapika te ingoa. Te taenga ki Awatere ka u ki te waha o Rerekohu (he Hutukawa). E tu nei ano taua Hutukawa, ko te waha o Rerekohu te ingoa. Ka hui te Hokowhitu nei ki te pa o Tuwhakairiora ki Okauwharetoa. Ka mahia nga Iho taua me te Awa-moana. Ko Tuwhakairiora i tenei wa kua kaumatuatia, engari ko te tohu mo te riri kei te mana tonu. Ka tae kite ra e manu ai i reira a Rongoitekai. Kua rongo ia kite toa o Tutawhiwhirangi, he rangatira no te Wha-nau-a-apanui, e korerotia ana. Ka pa te hoto mete manako ki a ia. Ka lu ia ki runga ka tohu i tona taiaha, " Na Tutawhiwhirangi rawa te pea taiaha ki au hikitia rawatia e an, ko Tutawhiwhirangi." Nona e whakatu ra i tona taiaha ka rere te pakauroharoha i ona waewae, no tona kianga i te kupu ra, " ko Tutawhiwhirangi," ka pa i te rapa o tona taiaha, takoto ana i tona aroaro. Ka titiro iho ia e whakamakaka ana, karia tonutia e ia te whakaumu. E man nei ano te ingoa o taua wahi, " Ko te whakaumu o tangata pakauroharoha a Rongoitekai." Eke tonu atu ia kite ihu ote waka, e kiia ana he eke waka. Ko ia anake te tangata i eke ki runga i te waka o Ngatinua, me te tipuna me Tuwhakairiora. Koia pea i tukua ai e Ngatinua,. na Tuwhakairiora i karanga te Hokowhitu nei hei ope mana. Ka hoe ra te Hokowhitu nei, ahiahi rawa atu i waho o Whangaparaoa, konenehu rawa atu i waho o Whaka, katahi ka kaha te hoe. Kua tae kite wahi i tohutohutia ra e Apanui te ahi a tona tama a Rahuitao e ka ana i uta. Ka mohio a Tuwhakairiora koia ra. Ka ute waka ki uta, ka patua a Rahuitao, ka mate. Ka mahia e Ngatinua, ka whakaatamiratia ki runga i te waka, ka karakialia. Te ingoa o taua karakia he Koanga-amu, ara, he karakia
koi ea te mate ito ratou hoenga atu. Ka utaina nga punga e rua ki runga i te waka, kotahi i te ta, kotahi ite ihu. Ka oti nga fnahinga a nga tohunga, ka marama hoki te putanga ki waho o te torouka o te Kiekie, ka kitea mai e te pa e Wharekura, kua mohio a Apanui ko Tuwhakairiora. Ka tu ia ite ngutu ote pa me tona taiaha. Kei te heke iho nga matua ote pa, kei te whakatakoto kite unga atu 0 te waka ki uta. Te tatanga atu ka tukua te punga oteta ka hoe atu. Ka maranga mai nga matua, ka tukua te punga o te ihu ka hutia mai to muri, ka manu atu te waka i waho, pena tonu te main. Kei te titiro tonu a Tuwhakairiora kite kura ote taiaha a Apanui, mete ki ano, kite Hokowhitu, "Ko nga matua e takoto mai nei i uta kaore e tu te ringa, he waewae wera e kaia ana e te ahi kumea te taura o te punga, me tu katoa ki runga Ida kite waha." Ka mutu nga tohutohu a Tuwhakairiora, kei te titiro tonu ia ki a Apanui. Te aranga ote kura ote taiaha a Apanui ki runga, kua mohio ia kua puta katoa te kairakau ki waho. Ka kiia e Tuwhakairiora Ida tu katoa ki runga. Kia hutia te punga Ida kite waha. Mete Kapunga-a-moho te mahititanga ote Hokowhitu ki uta. Kua puta tonu a Rongoitekai ki mua, he putanga tona he putanga hoki to Tuwhiwhirangi. Na Tuwhiwhirangi tonu te taiaha tuatahi Id a Rongoitekai, hikitia rawatia, ko Tutawhiwhirangi. Kua eke ia ki runga ka whakatamarahi, ara, kua pepeha, " Taku tangata pakaurohroha i te Whakaumu i te waha o Rerekohu ka whakaheia, ko Tutawhiwhirangi." Ka patua e te Hokowhitu nga matua, ka whati hoki. E kiia ana ahu rawa atu kite pa kua tutakina e Apanui nga kuaha. Te mutunga ote riri ka purangatia te parekura. Ka tikina tama a Apanui i runga ite waka ka amohia kite pa, me Tuwhakairiora hoki, i noho tonu hoki ia i runga ite waka. Ka whakaatamiratia ano a Rahuitao e Ngatinua, ka uhia nga kakahu whakaatamira e Tuwhakairiora, ka tangihia hoki e Apanui tana tamaiti. Ka mutu nga mahinga a te ope ka hoki mai. E kiia ana no te ata ka manu mai, poutu rawa ake te ra ka uki Awatere, kite waha o Rerekohu, kite awa ano i manu atu ai. He Whakaharurutanga ihu waka taua, he tununga karae no te Rangotapu. Ka kiia te iwi nei, ara, te Hokowhitu o Ngatinua, ko te Pare o te upoko o Tuwhakairiora. E mau tonu nei ano taua whakatauki, " Ko te Pare o te upoko o Tuwhakairiora." Kei muri te korero mo Tuhorouta. Mohi Turei. Te Rauaroha, Rangitukia.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH19120501.2.5
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 168, 1 May 1912, Page 2
Word Count
920TE OPE A TUWHAKAIRIORA I MURI I TE HOKINGA O APANUI ME TANA OPE I TE HINGANGA O NGATIPOROU I TE MANIAROA. Pipiwharauroa, Issue 168, 1 May 1912, Page 2
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.